پژوهش‌های جدید آلزایمر؛ گامی رو به جلو در شناسایی عصب‌های آسیب‌پذیر

بیماری آلزایمر مخرب و توقف‌ناپذیر و درمان‌نشدنی است. دلیل اصلی این بیماری از‌بین‌رفتن نورون‌ها و دیگر سلول‌های مغزی است. به این فرایند پس‌روی هم گفته می‌شود. این پس‌روی به مشکلات حافظه و دیگر عملکردهای شناختی می‌تواند منجر شود.

پژوهشگران می‌توانند تشخیص دهند کدام نورون‌ها در ابتدا می‌میرند یا آسیب‌پذیری دربرابر بیماری آلزایمر را براساس موقعیت نورون‌های مغزی و ظاهر آن‌ها نشان دهند؛ اما هنوز نمی‌دانند این نورون‌ها کدام ژن‌ها یا پروتئین‌ها را بیان می‌کنند. دانستن این معیارها برای تشخیص و شناسایی تغییرات در برخی سلول‌ها ضروری است. حالا براساس پژوهشی جدید، نورون‌هایی که پروتئین مشخصی را بیان می‌کنند، بیشتر در‌معرض آسیب‌ پس‌روی قرار دارند. درک این موضوع که کدام نورون‌ها بیشتر آسیب‌پذیر هستند و دلیل آسیب‌پذیری می‌تواند به پژوهشگران در توسعه‌ی اهداف درمانی کمک کند.

دانشمندان برای پیاده‌سازی بررسی خود، مغز افراد مبتلا به آلزایمر را پس از مرگ آن‌ها تحلیل کردند. آن‌ها برای بررسی پیشرفت بیماری ساختار پروتئین تاو را در بخش‌های مختلف مغز بررسی کردند. پروتئین‌های تاو افراد مبتلا به آلزایمر در سلول‌ها جمع و در‌نهایت باعث مرگ سلول می‌شوند. تراکم تاو در مناطق مختلف مغز متفاوت است؛ به‌همین‌دلیل، میزان پس‌روی در برخی از بیمارها بیشتر است.

پژوهشگران پس از شناسایی پیشرفت بیماری بر دو ناحیه‌ی مشخص از مغز متمرکز شدند: کورتکس انتورینال و ژیروس بالایی پیشین. به چین‌های مغز ژیروس گفته می‌شود. کورتکس انتورینال در حافظه ایفای نقش می‌کند؛ درحالی‌که ژیروس بالایی پیشین در عملکرد خودآگاهی مؤثر است.

در مراحل اولیه‌ی آلزایمر، تاو در کورتکس انتورینال انباشته می‌شود؛ اما کمی طول می‌کشد تا به ژیروس بالایی پیشین برسد. با بررسی زوال سلولی در مراحل مختلف بیماری، دانشمندان می‌توانند به تفاوت بین سلول‌های یکسان پی ببرند. بدین‌صورت به علت و زمان آسیب‌پذیری سلول‌ها پی می‌برند. پژوهشگران انواع مختلف سلول‌ها و نورون‌های کورتکس انتورینال و میزان تراکم تاو و بیان پروتئینی سلول‌ها را بررسی کردند. آن‌ها متوجه شدند انواع مشخصی از سلول‌های موسوم به نورون‌های تهییجی (نورون‌های تولیدکننده‌ی سیگنال‌های فعالیت در مغز‌)، بیشترین میزان آسیب‌پذیری را دارند. طبق یافته‌ها، این نورون‌ها در مراحل اولیه‌ی بیماری آلزایمر تا ۵۰ درصد کاهش می‌یابند.

پژوهشگران همچنین متوجه شدند نورون‌های تهییجی در سطح مولکولی مقادیر زیادی پروتئین RORB دارند. ازآنجاکه این پروتئین در سلول‌های دیگر کشف نشده بود، می‌توان گفت ژن‌ها و پروتئین‌های سلول می‌توانند معیار تعیین‌کننده‌ای برای آسیب‌پذیری سلول‌ها باشند. پروتئین RORB در توسعه‌ی انواع مختلف نورون‌ها دخالت دارد و معیاری برای نسخه‌برداری نیز به‌حساب می‌آید. این یعنی بیان پروتئین‌های دیگر در سلول‌ها را کنترل می‌کند؛ در‌نتیجه، RORB می‌تواند مسیرهای مشخصی را فعال یا غیرفعال کند که به بیماری می‌انجامند.

سپس، پژوهشگران نورون‌های تهییجی آسیب‌پذیری RORB را با دیگر نورون‌های تهییجی مقایسه کردند. طبق یافته‌ها، تفاوت‌هایی در ژن‌ها، به‌ویژه‌ نمونه‌های درگیر در شکل‌گیری سیناپس‌ها (نورون‌های فرستنده و گیرنده‌ی سیگنال در مغز) و مولکول‌های سیگنال‌دهی دیده شد. گفتنی است این مولکول‌ها به ارسال پیام در مغز کمک می‌کنند.

پژوهشگران برای اثبات آسیب‌پذیری نورون‌های تهییجی دربرابر بیماری آلزایمر، این نورون‌ها را در ژیروس پیشین بالایی بررسی کردند و با مقایسه‌ی یافته‌ها با پژوهش‌های دیگر به نتایج مشابهی رسیدند: در‌صورتی‌که نورون‌های تهییجی در ژیروس پیشین بالایی میزان بیشتری RORB داشته باشند، دربرابر بیماری آلزایمر آسیب‌پذیرتر خواهند بود. این یافته‌ها نشان می‌دهد حتی در مراحل مختلف بیماری و در نواحی مختلف مغزی، نورون‌هایی با بیشترین آسیب‌پذیری میزان بیشتری RORB دارند.

پژوهش یادشده بر نمونه‌های مغزی مردان دارای ژن مرتبط با بیماری آلزایمر متمرکز است؛ به‌همین‌دلیل، نمی‌توان یافته‌ها را به زنان یا افرادی با سوابق ژنتیکی متفاوت تعمیم داد. بااین‌حال، این تحقیق درک بهتری از سلول‌های آسیب‌پذیر به بیماری آلزایمر را می‌دهد و به‌عنوان سنگ‌بنایی برای درک بهتر آسیب‌ها می‌تواند عمل کند. پژوهش‌های آینده می‌توانند بر RORB در نورون‌ها و عملکرد آن‌ها متمرکز شوند و به درمان‌های هیجان‌انگیزی بینجامند.