هورمون‌های انسان تحت تأثیر فصل‌های مختلف سال قرار می‌گیرند
براساس مطالعه‌ای که در ساینس‌الرت گزارش شده است، هورمون‌های غده هیپوفیز که به کنترل تولید مثل، متابولیسم، استرس و شیردهی کمک می‌کنند، عمدتا در اواخر تابستان به اوج خود می‌رسیدند. اعضای محیطی تحت کنترل هیپوفیز مانند اندام‌هایی که هورمون‌های جنسی یا هورمون تیروئید تولید می‌کند نیز الگوی فصلی نشان می‌دادند. البته این هورمون‌ها به‌جای اوج گرفتن در تابستان، در زمستان به اوج می‌رسیدند. برای مثال تستوسترون، استرادیول و پروژسترون در اواخر زمستان یا بهار اوج می‌گرفتند.
یافته‌های جدید محکم‌ترین شواهدی است که تاکنون در این زمینه به دست آمده و نشان می‌دهد ما انسان‌ها دارای ساعت فصلی درونی هستیم که هماهنگ با فصل‌ها، روی هورمون‌های ما اثر می‌گذارد. محققان می‌نویسند:
همراه‌با سابقه‌ی طولانی مطالعات اوج زمستان-بهار در عملکرد و رشد انسان، فصلی بودن هورمون‌ها نشان می‌دهد که انسان نیز ممکن است همچون جانوران دیگر، دارای یک فصل اوج فیزیولوژیکی برای عملکردهای زیستی اساسی خود باشد.
مکانیسم محرک این چرخه‌ی سالیانه هنوز ناشناخته است؛ اما به گفته‌ی نویسندگان، نوعی مدار بازخورد طبیعی یک‌ساله است که میان غده‌ی هیپوفیز و غدد محیطی درون بدن به ایفای نقش می‌پردازد. هورمون‌های هیپوفیز که با نور خورشید تنظیم می‌شوند، ممکن است در طول یک سال بر اندام‌های دیگر تأثیر بگذارند و موجب شوند که هماهنگ با فصول عمل کنند.
همان‌طور که در مقاله ذکر شده است، این نتایج چندان متفاوت با روال پستانداران دیگر نیست که نوسان برخی هورمون‌ها موجب تغییرات فصلی در تولیدمثل، فعالیت، رشد، رنگدانه‌سازی یا مهاجرت آن‌ها می‌شود. برای مثال سطوح هورمون لپتین در پستاندارانی مانند گوزن شمالی با کوتاه‌تر شدن روزهای زمستان کاسته می‌شود و این امر به کاهش مصرف انرژی، کاهش دمای بدن و مهار قابلیت تولیدمثل کمک می‌کند.
حتی نخستی‌هایی که به خط استوا نزدیک هستند، دربرابر تغییرات فصلی حساسیت نشان می‌دهند. برای مثال، تخمک‌گذاری میمون رزوس در پاییز بیشتر می‌شود؛ به‌طوری‌که فرزندان آن‌ها درست پیش از رسیدن بادهای موسمی در تابستان متولد می‌شوند.
اینکه هورمون‌های انسانی نیز براساس فصول دچار نوسان می‌شوند، هنوز مشخص نیست. بیشتر مجموعه داده‌هایی که تاکنون مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار گرفته‌اند، چندان بزرگ نیستند و تمام هورمون‌های انسانی را در بر نمی‌گیرند و همین امر نتیجه‌گیری را دشوار می‌کند. مطالعات فقط هورمون‌های جنسی انسان را مورد بررسی قرار داده‌اند یا روی هورمون‌های متابولیک و استرس تمرکز کرد‌ه‌اند. نتایج حاصل از این مطالعات ضدو‌نقیض بوده است.
درحالی‌که برخی مطالعات انجام‌شده روی هورمون‌های جنسی انسان نشان می‌دهد تغییرات فصلی باید در نظر گرفته شود، مطالعات دیگر نتیجه می‌گیرند که فصول، منبع مهمی از تنوع نیستند. در همین حین، پژوهش‌های انجام‌شده روی سطوح کورتیزول بزاقی (هورمون استرس) نشان می‌دهد که قدری تنوع فصلی وجود دارد و مطالعه بزرگی روی هورمون محرک تیروئید سطوح بالاتری از این هورمون را در فصل تابستان و زمستان پیدا کرد.
پژوهش جدید شامل مجموعه داده‌ی بزرگی متشکل از رکوردهای سلامتی ۴۶ میلیون نفر در سال است. این مطالعه همچنین تمام هورمون‌های انسانی را تجزیه‌و‌تحلیل می‌کند. پژوهشگران با انجام تصحیح برای نوسانات روزانه، دریافتند که انسان‌ها در سطوح هورمونی خود الگوی فصلی نشان می‌دهند؛ اگرچه این الگو به‌شدتِ پستانداران دیگر نیست.
اثرات فیزیولوژیکی این تغییرات هورمونی هنوز مشخص نیست؛ اما برخی از تغییرات مرتبط با هورمون تیروئید، T3 و کورتیزول با یافته‌های قبلی همخوانی دارد. برای مثال، هورمون تیروئید که مشخص شد در زمستان به اوج می‌رسد، با گرمازایی مرتبط شده است. زمان‌بندی فصلی کورتیزول که اوج آن در فوریه بود نیز با مطالعات گذشته (شامل نیمکره‌های جنوبی و شمالی) سازگار است.
اندازه‌ی تغییرات فصلی اندک است؛ اما از دیدگاه بالینی، در صورتی که محدوده‌های طبیعی براساس فصل تصحیح نشود، حتی اثرات سیستماتیک کوچک نیز می‌تواند موجب تشخیص اشتباه شود و با هزینه‌های آزمایش‌ها و درمان اضافه همراه خواهد بود.
برای تأیید بیشتر نتایج به مطالعات بیشتر در مقیاس بزرگ و در مناطق مختلف جهان نیاز است. اما یافته‌های حاضر نشان می‌دهد که از این نظر با پستانداران دیگر فرق زیادی نداریم. اگر سطح هورمون‌های ما واقعا با فصول حتی به مقدار اندکی دچار نوسان می‌شود، دانستن آن برای سلامتی ما اهمیت دارد.
مطالعه‌ی جدید در مجله‌ی PNAS منتشر شد.
نظرات