ورزش چگونه مغزهای پیر را تقویت می‌کند؟

براساس مطالعه‌ای جدید، ورزش در افراد مسن می‌تواند نحوه‌ی تعامل میان بخش‌های مهم مغز را بهبود بخشد و جنبه‌هایی از تفکر و یادآوری را تقویت کند. مطالعه‌ی مذکور که در نیویورک‌تایمز گزارش شده است، شامل آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار مسن بود و نشان می‌دهد بخش‌های بدون ارتباط مرکز حافظه‌ی مغز پس از ورزش منظم، با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و این امر موجب بهبود عملکرد حافظه می‌شود. یافته‌های پژوهش یادشده درک ما را در‌این‌باره که تحرک چگونه به تفکر شکل می‌دهد، وسیع‌تر می‌کند و نیز بر اهمیت فعال ماندن در هر سنی صحه می‌گذارد.

این ایده که فعالیت جسمی سلامت مغز را بهبود می‌بخشد، کاملا ثابت شده است. آزمایش‌های انجام‌شده روی حیوانات و انسان‌ها نشان می‌دهد که ورزش باعث افزایش نورون‌ها در هیپوکامپ می‌شود که برای ایجاد و ذخیره حافظه اهمیت ویژه‌ای دارد، ضمن اینکه مهارت‌های تفکر را نیز بهبود می‌بخشد.

در افراد مسن، فعالیت بدنی منظم به کند شدن روند کاهش حجم مغز که با افزایش سن اتفاق می‌افتد، کمک می‌کند و ممکن است در پیشگیری از کاهش حافظه وابسته به سن و کاهش خطر زوال عقل تأثیر داشته باشد.

شواهدی وجود دارد که ورزش می‌تواند نحوه‌ی تعامل میان قسمت‌های دور مغز را تغییر دهد. برای مثال، پژوهشگران در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، دریافتند که قسمت‌های مجزای مغز دانشجویانی که به‌طور منظم می‌دویدند، به‌طور هم‌زمان فعال می‌شد، درحالی‌که این فعالیت هم‌زمان در مغز دانشجویان کم‌تحرک کمتر بود. احتمالا چنین فعالیت‌های جفت‌شده‌ی مغز، شکلی از ارتباط باشد که به بخش‌های مختلف مغز اجازه می‌دهد تا با وجود فقدان ارتباط فیزیکی با هم کار کنند و مهارت‌های تفکر را بهبود بخشند. در دونده‌ها، بخش‌های همگام‌شده‌ی مرتبط با توجه، تصمیم‌گیری و حافظه‌ی کاری نشان می‌دهد که دویدن و آمادگی جسمانی می‌تواند به ایجاد ذهن آماده‌تر کمک کند.

اما دانشجویان مورد مطالعه جوان و سالم بودند و با تهدید قریب‌الوقوع از دست دادن حافظه مواجه نبودند. هنوز دراین‌باره که ورزش چگونه ممکن است سیستم‌های ارتباطی مغزهای پیرتر را تغییر دهد و اینکه ایجاد ارتباطات مجدد، می‌تواند چه تأثیری روی تفکر داشته باشد، دانش کمی داریم.

برای مطالعه‌ی جدید که در مجله‌ی Neurobiology of Learning and Memory منتشر شد، مارک گلوک، استاد علوم اعصاب دانشگاه راتگرز و همکارانش به این موضوع پرداختند که وقتی افراد مسن ورزش کردن را شروع می‌کنند، درون مغز و ذهن آن‌ها چه اتفاقی می‌افتد. او خصوصا درمورد لوب‌های گیجگاهی میانی کنجکاو بود. این قسمت از مغز حاوی هیپوکامپ است و هسته‌ی اصلی مرکز حافظه‌ به‌شمار می‌رود. متاسفانه، کارکردهای درونی هیپوکامپ اغلب با افزایش سن شروع به ضعیف شدن می‌کند و به ضعف تفکر و حافظه منجر می‌شود. دکتر گلوک گمان می‌کرد ورزش شاید بتواند روند تضعیف هیپوکامپ را تغییر دهد.

دکتر گلوک و همکارانش با همکاری کلیساها و مرکز اجتماعات محلی آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار بی‌تحرک مسن را از منطقه‌ی نیوآرک ایالت نیوجرزی برای مطالعه‌ی خود به کار گرفتند.

پژوهشگران از ۳۴ نفر از داوطلبان که قبلا اسکن مغز آن‌ها گرفته شده بود، دعوت کردند که برای اسکن دیگری به آزمایشگاه بیایند. در این فاصله، ۱۷ نفر از آن‌ها ورزش می‌کردند و بقیه ورزش نمی‌کردند. این گروه‌ها همچنین آزمون‌های شناختی را تکرار کردند. دانشمندان دو گروه را با هم مقایسه کردند و متوجه تفاوت‌های ظریفی در نحوه‌ی عملکرد مغز افرادی شدند که ورزش می‌کردند.

اسکن‌های مغز افرادی که ورزش می‌کردند، حاکی از فعالیت هماهنگ‌شده‌تری در سراسر لوب‌های گیجگاهی میانی نسبت‌به گروه بی‌تحرک بود. دکتر گلوک می‌گوید این هماهنگی نشان‌دهنده‌ی نوعی انعطاف‌پذیری جوانی در مغز است. وی می‌گوید مغز افراد ورزش‌کننده به گونه‌ی انعطاف‌پذیری ارتباطات خود را بازآرایی می‌کند؛ درحالی‌که مغز گروه بی‌تحرک این توانایی را ندارد.

تغییرات مشاهده‌شده در فعالیت مغز، در تفکر و حافظه‌ی افراد نقش مهمی داشت. افراد گروه ورزش در آزمون توانایی یادگیری و به یادآوری اطلاعات و به کارگیری منطقی آن در موقعیت‌های جدید عملکرد بهتری داشتند. دکتر گلوک می‌گوید این نوع تفکر چابک شامل لوب گیجگاهی میانی می‌شود و معمولا با افزایش سن تحلیل می‌رود؛ اما ورزشکاران مسن درمقایسه‌با زمان آغاز مطالعه نمره‌ی بیشتری می‌گرفتند و کسانی که مغز آن‌ها ارتباطات جدیدتر بیشتری را نشان می‌داد، بهتر از بقیه عمل می‌کردند.

مطالعه‌ی جدید شامل آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار مسن می‌شد. این گروه در پژوهش‌های سلامتی حضور کمرنگی دارند؛ اما ممکن است نماینده‌ی همه‌ی افراد مسن نباشند. با‌این‌حال، دکتر گلوک می‌گوید به‌نظر می‌رسد انعطاف‌پذیری عصبی که با چند بار ورزش در هفته حاصل می‌شود، مستقیما به انعطاف‌پذیری حافظه منجر شود.