آیا ویروس کرونا در جهت فرار از واکسن‌های کنونی تکامل پیدا می‌کند؟

براساس مطالعه‌ی جدیدی در مورد گونه‌های بریتانیا و آفریقای جنوبیِ ویروس SARS-CoV-2، واکسن‌های کنونی و برخی آنتی‌بادی‌های مونوکلونال ممکن است در خنثی‌سازی این گونه‌ها کمتر مؤثر باشند و گونه‌های جدید خطر عفونت‌های مجدد را افزایش می‌دهند.

به گفته‌ی دیوید هو، نویسنده‌ی مقاله، پیش‌بینی‌های مطالعه با نتایج گزارش‌شده درباره‌ی واکسن نواواکس در حال اثبات شدن است. به گزارش ساینس‌دیلی، شرکت مذکور در تاریخ ۲۸ ژانویه گزارش کرد که واکسن کووید نواواکس در کارآزمایی بریتانیا تقریبا ۹۰ درصد مؤثر بوده است؛ اما در کارآزمایی آفریقای جنوبی که در آن بیشتر موارد کووید ۱۹ ناشی از گونه‌ی B.1.351 هستند، فقط ۴۹٫۴ درصد مؤثر بوده است. هو می‌گوید:

طبق مطالعه‌ی ما و داده‌های کارآزمایی بالینی جدید، ویروس در مسیری حرکت می‌کند که موجب می‌شود از واکسن‌های فعلی و درمان‌هایی که علیه اسپایک ویروسی طراحی شده‌اند، فرار کند. اگر گسترش کنترل‌نشده‌ی ویروس ادامه پیدا کند و جهش‌های مهم بیشتری تجمع پیدا کند، ممکن است مجبور باشیم به‌طور پیوسته SARS-CoV-2 در حال تکامل را دنبال کنیم؛ یعنی همان کاری که مدت‌ها است ‌با ویروس آنفلوانزا انجام می‌دهیم. چنین ملاحظاتی ایجاب می‌کند که با تشدید محدودیت‌ها و گسترش عرضه‌ی واکسن، انتقال ویروس را با بیشترین سرعت ممکن متوقف کنیم.

پس از واکسیناسیون، سیستم ایمنی پاسخ می‌دهد و آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که می‌توانند ویروس را خنثی کنند. هو و گروهش دریافتند که آنتی‌بادی‌های موجود در نمونه‌ی خون افرادی که واکسن مدرنا یا فایزر را دریافت کرده بودند، در خنثی کردن گونه‌ی B.1.1.7 که سپتامبر گذشته در انگلستان ظاهر شد و گونه‌ی B.1.351 که در اواخر سال ۲۰۲۰ از آفریقای جنوبی پدیدار شد، کمتر مؤثر هستند. سطح خنثی‌سازی در برابر گونه‌ی بریتانیا تقریبا دو برابر کاهش پیدا کرد  و خنثی‌سازی در برابر گونه‌ی آفریقای جنوبی ۶٫۵ تا ۸٫۵ برابر کم شد.

هو می‌گوید بعید است کاهش تقریبا دو برابری فعالیت خنثی‌سازی در برابر گونه‌ی بریتانیا تأثیر منفی داشته باشد؛ چرا که فعالیت آنتی‌بادی باقیمانده به ‌حدی است که ویروس را مهار کند و همین وضعیت در نتایج نواواکس منعکس می‌شود که نشان می‌دهد واکسن کووید نواواکس در برابر گونه‌ی بریتانیا ۸۵٫۶ درصد مؤثر است. داده‌های مطالعه‌ی هو درباره‌ی کاهش فعالیت خنثی‌سازی در برابر گونه‌ی آفریقای جنوبی نگران‌کننده‌تر است. هو می‌گوید: «کاهش فعالیت خنثی‌سازی علیه گونه‌ی آفریقای جنوبی قابل ‌توجه است و براساس شواهد نواواکس هم می‌بینیم که موجب کاهش کارآیی می‌شود.»

مطالعه‌ی جدید، گونه‌ای از ویروس کرونا را که در برزیل پیدا شده است (B.1.1.28) مورد بررسی قرار نداد؛ اما هو با توجه به جهش‌های اسپایک مشابه گونه‌های برزیل و آفریقای جنوبی، می‌گوید گونه‌ی برزیل رفتاری مشابه گونه‌ی آفریقای جنوبی دارد. هو می‌گوید:

ما باید تکثیر ویروس را متوقف کنیم و این بدان معنا است که واکسن‌ها را سریع‌تر عرضه کنیم و همچنان به اقداماتی مانند پوشیدن ماسک و فاصله‌گیری اجتماعی پایبند باشیم. توقف انتشار ویروس، ایجاد جهش‌های بیشتر را متوقف خواهد کرد.

مطالعه‌ی هو همچنین نشان داد که برخی از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال که اکنون برای درمان بیماران کووید استفاده می‌شود، ممکن است در برابر گونه‌ی آفریقای جنوبی تأثیری نداشته باشد. براساس نتایج حاصل از پلاسمای بیماران کووید که در اوایل دنیاگیری عفونی شده بودند، گونه‌ی B.1.351 پتانسیل ایجاد عفونت مجدد را دارد.

مطالعه‌ی جدید همه‌ی جهش‌های پروتئین اسپایک دو گونه را بررسی کرد (واکسن‌ها و درمان‌های آنتی‌بادی مونوکلونال با شناسایی پروتئین اسپایک SARS-CoV-2 عمل می‌کنند). پژوهشگران شبه‌ویروس‌های SARS-CoV-2 را ایجاد کردند (ویروس‌هایی که پروتئین اسپایک ویروس کرونا را تولید می‌کنند اما نمی‌توانند موجب عفونت شوند) که دارای هشت جهش گونه‌ی بریتانیا و نه جهش گونه‌ی آفریقای جنوبی بودند. آن‌ها سپس حساسیت شبه‌ویروس‌ها را ‌به آنتی‌بادی‌های مونوکلونال ایجادشده برای درمان بیماران کووید یعنی سرم بیماران بهبودیافته از کووید که در اوایل دنیاگیری مبتلا شده بودند و سرم بیمارانی که واکسن مدرنا یا فایزر را دریافت کرده بودند، اندازه‌گیری کردند.

در مطالعه‌ی جدید، فعالیت خنثی‌سازی ۱۸ آنتی‌بادی مونوکلونال مختلف (از جمله آنتی‌بادی‌های موجود در دو محصولی که مجوز استفاده در کشور آمریکا را دریافت کرده‌اند) اندازه‌گیری شد.

تصمیم‌گیری در مورد استفاده از این درمان‌ها به‌شدت به شیوع محلی گونه‌های آفریقای جنوبی و برزیل بستگی دارد و بر اهمیت نظارت ژنومی ویروس و ایجاد کنش‌گرانه‌ی درمان‌های آنتی‌بادی نسل بعدی تأکید می‌کند.

فعالیت خنثی‌سازی سرم بیشتر بیمارانی که در اوایل دنیاگیری از کووید بهبود پیدا کرده بودند، در برابر گونه‌ی آفریقای جنوبی ۱۱ برابر و در برابر گونه‌ی بریتانیا ۴ برابر کمتر بود. هو می‌گوید:

موضوع نگران‌کننده این است که اگر فردی با این گونه‌ها مواجه شود، خصوصاً گونه‌ی آفریقای جنوبی، احتمال عفونت مجدد بیشتر خواهد بود.

نتایج مطالعه‌ی جدید در مجله‌ی Nature منتشر شده است.