حمام آب داغ یا سونا می‌تواند برخی از مشکلات کم‌تحرکی را برطرف کند

برای بسیاری از افراد رفتن به بیرون از خانه و حرکت دادن بدن کار دشواری است. زندگی مدرن باعث شده انتخاب سبک زندگی سالم و فعال دشوارتر شود. برای بسیاری از افراد ورزش همیشه لذت‌بخش نیست؛ اما آیا روش دیگری وجود دارد که اثر نسبتا یکسانی با ورزش داشته باشد؟ در این مقاله سعی می‌کنیم به این پرسش پاسخ بدهیم. عبارت «ورزش دارو است» تعریف بجایی است. ورزش یکی از بهترین راه‌ها برای حفظ سلامت است؛ اما اگر شخصی آمادگی لازم را نداشته باشد، نمی‌تواند دارو مصرف کند. بسیاری از افراد به دلیل نداشتن وقت یا انگیزه قادر به ورزش نیستند. همچنین ورزش برای افراد مسن‌تر که به بیماری‌های مزمن دچار هستند می‌تواند عامل درد باشد.

۲۵ درصد از بزرگ‌سالان سراسر جهان حداقل سطح فعالیت فیزیکی ۱۵۰ دقیقه‌ای متوسط یا ۷۵ دقیقه فعالیت شدید در هفته را برآورده نمی‌سازند. در بریتانیا آمار بسیار بدتر است؛ تقریبا ۳۴ درصد از مردان و ۴۲ درصد از زنان استانداردهای ورزشی را رعایت نمی‌کنند. متأسفانه افزایش بی‌تحرکی رابطه‌ی مستقیمی با ۱۱٫۶ درصد از مرگ و میر سالانه در بریتانیا دارد. در دنیایی که اغلب کارها به کارهای دفتری نه صبح تا پنج بعد از ظهر محدود هستند و وظایف روزانه تنها با چند کلیک کامل می‌شوند، به‌راحتی می‌توان به سطح بالای بی‌تحرکی پی برد. در نتیجه نیاز فوری به استراتژی‌های جایگزین برای بهبود سلامت افراد احساس می‌شود.

یکی از راه‌حل‌های پیشنهادی، حمام آب داغ و سونا است. در طول تاریخ بشر، فرهنگ‌های متعددی در سراسر جهان از گرمادرمانی برای حفظ سلامت استفاده می‌کردند؛ اما هیچ کدام از این روش‌ها تا چند دهه‌ی گذشته در سطح علمی مورد بررسی قرار نگرفته بود. طبق شواهد علمی، در دهه‌های گذشته حمام منظم در سونا و خزینه‌ی آب گرم می‌تواند به کاهش ریسک بیماری‌های قلبی عروقی بینجامد و مزایای سلامتی دیگری هم به‌دنبال داشته باشد.

بر اساس شواهد، سونا و حمام آب داغ منظم مزایای سلامتی مشابه ورزش‌های هوازی مثل پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری دارد. در نگاه اول شاید مقایسه‌ی حمام یا سونا با پیاده‌روی غیر منطقی به نظر برسد؛ اما شباهت آن‌ها بیشتر از آن است که تصور می‌کنید. دفعه‌ی بعد که به حمام آب گرم یا سونا رفتید به بدن خود گوش بدهید. در ابتدا حس خوشایندی از گرما را احساس می‌کنید که باعث افزایش دمای بدن می‌شود، سپس عرق می‌کنید. این فرایند با افزایش اندکی در ضربان قلب همراه است. به نظر آشنا می‌آید؟ بله این واکنش‌های بدن دقیقا مشابه واکنش‌ها در طول ورزش هستند.

اندازه‌گیری ضربان قلب، مصرف انرژی از طریق تبادل گاز و بررسی جریان خون سرخرگ از طریق فراصوت

چارلز جیمز استوارد، نویسنده‌ی اصلی مقاله و بخشی از گروه پژوهشی دانشگاه کوونتری، به مقایسه‌ی شباهت‌ها و تفاوت‌های واکنش‌های فیزیولوژیکی ورزش و گرمایش پرداخت. او از داوطلبان خواست مدت‌زمان یکسانی به حمام آب داغ و دوچرخه‌سواری با شدت متوسط اختصاص بدهند. تشابه این دو فعالیت بسیار فراتر از واکنش‌های فیزیکی است. پژوهشگرها با استفاده از اسکن‌ فراصوت متوجه شباهت‌هایی در جریان خون هم شدند.

علاوه بر یافته‌های آزمایشگاه، بررسی‌های عینی بلندمدت نشان دادند کاربرد گرما در حین استراحت پتانسیل بالایی در بهبود سلامت دارد؛ اما قبل از آنکه عضویت باشگاه خود را لغو و روی جکوزی سرمایه‌گذاری کنید، بدانید سونا یا حمام داغ منظم کل مزایای ورزش مثل کاهش چربی یا افزایش حجم ماهیچه‌ها را به‌دنبال ندارد. حمام داغ را نمی‌توان به‌عنوان جایگزین کاملی برای ورزش در نظر گرفت؛ اما می‌تواند بعضی مزایای ورزش را پوشش بدهد و ترکیب آن با ورزش می‌تواند به شکل چشمگیری سلامت را بهبود بدهد.

نشستن و عرق کردن در خزینه‌ی آب گرم فعالیتی است که در طول هزاران سال در بسیاری از فرهنگ‌های مختلف رایج بود. برای مثال رومی‌ها به خاطر علاقه‌ای که به حمام داغ داشتند معروف هستند. حمام داغ یکی از فعالیت‌های اجتماعی آرامش‌دهنده برای آن‌ها بود. نمونه‌های مشابهی در سراسر جهان رواج داشت. برای مثال می‌توان به حمام یا چشمه‌ی داغ اونسن اشاره کرد که بخشی از فرهنگ ژاپن است یا جیمجیبانگ (حمام عمومی) که در کره‌ی جنوبی رایج بود. حمام داغ استاندارد به‌معنی غوطه‌ور شدن در آب داغ تا سطح شانه به مدت شصت دقیقه و دمای آب معمولاً بین ۳۸ تا ۴۰ درجه بود.

رواج حمام داغ در بسیاری از فرهنگ‌های گذشته و فعلی مزایای سلامتی متعددی برای آن‌ها به همراه داشته است. این مزایا تنها به سلامت فیزیکی مربوط نیستند بلکه می‌توان از گرمادرمانی برای درمان افسردگی هم استفاده کرد. یکی از جنبه‌های مهم، اجتماعی بودن حمام‌ داغ است.

شاید برهنه شدن در حمام و عرق کردن در کنار غریبه‌ها برای تمام افراد خوشایند نباشد؛ اما در کشورهایی که سونا یا حمام داغ به بخشی از زندگی روزمره‌ تبدیل شده‌اند، بسیاری از افراد از مزایای این حمام‌ها راضی هستند. با وجود تأثیر گرمادهی منظم بر کاهش ریسک بیماری‌های قلبی عروقی، نمی‌توان به‌طور قطعی ثابت کرد گرما از ما در برابر بیماری قلبی محافظت می‌کند یا معیارهای دیگری مثل رژیم غذایی و سطح فعالیت هم بر آن تأثیر دارند.

مردی در حال لذت بردن از چشمه‌ی آب گرم در ژاپن

برای پی بردن به علت تأثیر آب گرم بر سلامتی بهتر است نگاهی عمیق‌تر به برخی از واکنش‌های فیزیولوژیکی و مزایای بلندمدت سلامتی بیندازیم که به دلیل افزایش دمای بدن رخ می‌دهند. هنگامی که دمای بدن شروع به افزایش می‌کند، باید راهی برای از بین گرمای اضافه پیدا کنید تا دمای بدن تنظیم شود. یکی از مکانیزم‌های اصلی که اتلاف گرما را از بدن تسهیل می‌کند، افزایش جریان خون پوستی است. افزایش جریان خون منجر به بهبود تولدی مولکول‌های مختلفی در خون می‌شود که به رشد سلول‌ها، ترمیم و محافظت از عروق خونی هم کمک می‌کنند.

واکنش‌های فیزیولوژیکی اولیه‌ی سونا و حمام داغ با وجود شباهت‌ها کاملا برابر نیستند. حمام داغ باعث تأثیر بر فشار هیدرواستاتیک می‌شود (نیروی آب) که بازگشت خون به قلب را آسان‌تر می‌کند. این فرضیه هنوز اثبات نشده؛ اما طبق شواهد، گرمادرمانی از طریق حمام داغ برای بهبود سلامت قلبی عروقی مفید‌تر از گرمادرمانی سونا است.

بر اساس پژوهش‌ها، برخی مکانیزم‌های درمانی حمام داغ می‌توانند به سلامت انسان کمک کنند. در این پژوهش‌ها دمای بدن شرکت‌کنندگان با نشستن در آب دمای ۴۰٫۵ درجه، به اندازه‌ی ۱.۵ درجه به مدت شصت دقیقه افزایش یافت. سپس این فرایند تا پنج مرتبه در هفته در طول بازه‌ای هشت تا ده هفته‌ای تکرار شد. پس از این دوره، بهبود سلامت سرخرگ و فشار خون در افراد بزرگ‌سال کم‌تحرک و زنان چاق مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک گزارش شد. تیم همچنین کاهش مجموعه‌ای از معیارهای مرتبط با ریسک قلبی عروقی مثل گلوکز روزه (سطح قند خون پس از یک شب غذا نخوردن)، کلسترول کل (سطح کلی چربی خون) و التهاب مزمن (افزایش اندک اما طولانی‌مدت سلول‌های ایمنی) را در بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک گزارش داد. بر اساس یافته‌های فوق، درمان حمام داغ می‌تواند سلامت افراد مبتلا به بیماری و افراد سالم را بهبود بدهد.

در حالت ایستاده، قرار گرفتن در معرض گرما به مدت طولانی می‌تواند به گیجی یا از دست دادن تعادل بینجامد. دلیل این مسئله پدیده‌ای به نام هایپوتنشن ارتوستاتیک است. بر اثر این پدیده عریض شدن عروق خونی بر اثر گرما و تغییر وضعیت بدن (از حالت نشسته به ایستاده) منجر به افت شدید فشار خون و کاهش جریان خون به سمت مغز می‌شود. این شرایط می‌تواند بسیار خطرناک باشد. از طرفی عرق کردن به‌صورت پیوسته باعث کاهش آب بدن می‌شود. این پدیده می‌تواند به حس بی‌حالی گرمایی بینجامد که باعث سردرد و خستگی می‌شود. در نتیجه بهتر است مقدار زیادی آب بنوشید و هر وقت احساس کردید سرتان سبک شده است، از حمام یا سونا به‌آرامی بیرون بروید.

بر اساس یافته‌ها، ورزش و گرمادرمانی می‌توانند سلامت قلبی عروقی را بهبود بدهند. یکی از هیجان‌انگیز‌ترین جنبه‌های این پژوهش برای افرادی است که قادر به ورزش نیستند یا شروع ورزش برایشان دشوار است. وقتی شخصی نتواند ورزش کند، گرمادرمانی چه در حمام داغ چه در سونا می‌تواند به‌عنوان روش درمانی در نظر گرفته شود.

پژوهش در زمینه‌ی مزایای سلامتی هنوز در آغاز راه خود است. برای درک استفاده از پتانسیل کامل روش‌های گرمایی نیاز به آزمایش‌های بیشتری است. به این ترتیب می‌توان مؤثرترین دماها، مدت‌زمان، فرکانس و انواع گرمایش را برای بهبود سلامتی گروه خاصی از افراد درک کرد؛ بنابراین با اینکه ورزش بهترین روش بهبود سلامتی است، حمام داغ یا سونا هم گزینه‌های مناسبی برای افرادی هستند که قادر به ورزش کردن نیستند.