هرآنچه درباره کووید طولانی می‌دانیم

بیشتر مبتلایان کووید دچار علائم رایج تب و سرفه و مشکلات تنفسی می‌شوند و در یکی‌دو هفته بهبود پیدا می‌کنند. بااین‌حال، برخی افراد که تخمین زده می‌شود ۱۰ تا ۳۰ درصد از مبتلایان به کووید را تشکیل دهند، دچار علائم پایداری می‌شوند که در گفت‌وگوهای محاوره‌ای به آن «کووید طولانی» گفته می‌شود.

چرا برخی افراد به‌سرعت بهبود پیدا می‌کنند؛ درحالی‌که علائم دیگران ماه‌ها ادامه می‌یابد؟ این سؤال یکی از سؤالات دشوار مرتبط با دنیاگیری کووید ۱۹ است. گرچه هنوز پاسخ قطعی وجود ندارد، پژوهشگرانی از سراسر جهان به چندین نظریه درباره این موضوع اشاره کرده‌اند. تاکنون چه درس‌هایی درباره کووید طولانی آموخته‌ایم و آخرین شواهد چه چیزی را نشان می‌دهند؟

تعریف پذیرفتنی جهانی برای کووید طولانی وجود ندارد؛ زیرا پدیده جدیدی است. ازنظر کاربردی، کووید طولانی اصطلاحی است که برای توصیف وضعیتی استفاده می‌شود که در آن، افراد پس از ابتلا به کووید طیفی از علائم پایدار را تجربه می‌کنند.

شایع‌ترین علائمی که ما (لوئیس هولمز و آلکس ایروینگ، نویسندگان مقاله منتشرشده در وب‌سایت The Conversation)، از افراد دچار کووید طولانی در کلینیک کووید طولانی خود در ملبورن می‌شنویم، عبارت‌اند از: خستگی، تنگی نفس، درد قفسه سینه، تپش قلب، سردرد، مه‌ مغزی، دردهای عضلانی و اختلال خواب. بااین‌حال، کووید طولانی می‌تواند علائم بسیار متنوعی مانند از‌دست‌دادن حس بویایی و چشایی، افسردگی و ناتوانی در انجام کار و تعامل با جامعه را نیز شامل باشد. در برخی افراد، تقریبا این‌گونه به‌نظر می‌رسد فرایندی وجود دارد که روی تمام قسمت‌های بدن تأثیر می‌گذارد.

ویژگی دیگر برای بسیاری از افراد نبود ارتباط میان شدت بیماری اولیه کووید و ایجاد علائم مهم و پایدار در روند بهبودی است. اکثر بیماران ما در کلینیک کووید طولانی ابتدا بیماری خفیف‌تری داشتند و اغلبشان از افراد بستری‌شده جوان‌تر و قبل از ابتلا به کووید سالم و فعال بودند. بسیاری از بیماران ما نگران وجود عفونت و آسیب پایدار هستند و از این موضوع می‌ترسند که دیگر بهبودی پیدا نکنند.

تاکنون، آزمایش خاصی برای توضیح علائم پس از کووید پیدا نکرده‌ایم. این مسئله دیدگاه ما را تأیید کرده است که در بیشترِ بیماران، علائم کووید طولانی احتمالا با تعامل پیچیده میان فرایندهای جسمی و روانی ارتباط دارد که پس از بروز التهاب ناگهانی ناشی از عفونت کووید ظاهر می‌شود.

تعیین این مسئله بسیار دشوار است که چه نسبتی از افراد مبتلا به کووید درنهایت با علائم پایدار مواجه می‌شوند. در این مرحله، از نرخ دقیق آن اطلاعی نداریم. در مطالعه در حال انجامی درباره ایمنی کووید در مؤسسه والتر و الیزا هال استرالیا (WEHI) دریافتیم ۳۴ درصد از شرکت‌کنندگان ۴۵ هفته پس از تشخیص همچنان درگیر کووید طولانی بودند؛ ولی مطالعه ما مبتنی‌بر جامعه است و برای اندازه‌گیری شیوع کلی این وضعیت در جمعیت وسیع‌تر طراحی نشده.

سازمان جهانی بهداشت نرخ شیوع کووید طولانی را ۱۰ درصد ذکر کرده؛ درحالی‌که مطالعه‌ای از بریتانیا رقم ۳۰ درصد را به‌دست آورده است. نسبت افراد دچار این وضعیت احتمالا بین کشورهای مختلف متفاوت است.

بسیاری از پزشکان هنوز درباره کووید ۱۹ نمی‌دانند؛ بنابراین بسیاری از موارد ممکن است تشخیص داده و به مطالعات اضافه نشود. درواقع، پس از اینکه برخی از داده‌های‌ ما در برنامه‌ای در شبکه ABC استرالیا پخش شد، افراد بیشتری که دچار علائم مداوم بودند، برای پیوستن به مطالعه ما آمدند و برخی از آن‌ها نمی‌دانستند چنین پژوهشی در حال انجام است یا حتی این وضعیت وجود دارد.

برای تعیین نرخ تقریبی، به مطالعه جمعیتی کاملی نیاز داریم. این به‌معنای تماس با گروه کاملی از افراد است که دچار کووید شده‌اند و بررسی این مسئله است که چه تعدادی از آن‌ها در زمان مشخص مثلا یک سال بعد با مشکلات مستمری روبه‌رو هستند. انجام این نوع مطالعات دشوار است؛ ولی بدین‌معنا است که می‌توانیم به سؤال مهمی جواب دهیم.

درمان این وضعیت با‌توجه‌به این مسئله دشوار است و هنوز درمان استانداردی ندارد که آزمایش بالینی قطعی برای تعیین این مسئله وجود ندارد و آیا فردی دچار آن است یا نه. افرادی با علائم خفیفی ممکن است به درمان نیازی نداشته؛ بلکه فقط به تأیید و اطلاعات نیاز داشته باشند. برخی دیگر که دچار علائم شدیدتر یا ماندگارتر هستند، به کمک بیشتری نیاز دارند.

با ارائه مراقبت‌های بالینی با پشتیبانی گروه هماهنگی از متخصصان در زمینه‌های مختلف، کلینیک‌های چندزمینه‌ای کووید طولانی تضمین می‌کنند که بیماران از بهترین درمان‌های موجود بدون تحمل بار بی‌پایان مشاوره‌های مستقل متعدد بهره‌مند شوند. این کلینیک‌ها از رویکرد همه‌جانبه‌ای استفاده می‌کنند و برای حمایت از بهبودی بیمار از بهترین راهکارهای شناخته‌شده استفاده می‌کنند.

برای بیشتر افراد، نتایج امیدوارکننده است. پس از نُه ماه، نیمی از بیماران ما تقریبا به سطح طبیعی فعالیتشان نزدیک و از کلینیک مرخص شدند. دراین‌میان، گروهی از بیماران نیز وجود دارند که پیشرفت آن‌ها کُندتر است. آن‌ها غالبا جوان بودند و قبلا عملکرد مطلوبی داشتند؛ اما پس از بیماری توانایی کار و ورزش و معاشرتشان ضعیف شده است. بازگشت این افراد به محل کار و سایر فعالیت‌ها باید به‌دقت مدیریت شود و نباید سریعا به انجام کارهای بسیاری دست بزنند. ضروری است که علائم پایدار این بیماران به رسمیت شناخته شود و خانواده و کارفرما و گروه پزشکی چندرشته‌ای از آنان حمایت کنند.

هنوز نمی‌دانیم چرا برخی افراد دچار کووید طولانی می‌شوند؛ درحالی‌که دیگران چند هفته پس از عفونی‌شدن بهبود پیدا می‌کنند. اگر کووید طولانی به‌سادگی با کووید شدید در ارتباط بود، سرنخ‌هایی به ما می‌داد؛ اما چنین نیست و دیده‌ایم که افراد مبتلا به بیماری خفیف سرانجام با علائم کووید طولانی روبه‌رو می‌شوند؛ دقیقا همان‌طورکه افراد تحت مراقبت‌های ویژه نیز ممکن است به این سرانجام برسند.

درباره علت کووید طولانی چندین تئوری مطرح شده است که به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم. بر اساس یکی از تئوری‌ها، کووید طولانی می‌تواند پیامدی از کارکرد نامناسب سیستم ایمنی و فعالیت بیش‌ازحد آن در پی عفونت باشد. سرنخی که از این تئوری پشتیبانی می‌کند، این است که برخی افراد دچار کووید طولانی می‌گویند علائمشان پس از دریافت واکسن کووید به‌طور چشمگیری بهبود می‌یابد. این مسئله به‌طور محکمی نشان می‌دهد علائم مختلف کووید طولانی با سیستم ایمنی ارتباط دارد.

ممکن است واکسن کووید ۱۹ با هدایت مجدد سیستم ایمنی به مسیر طبیعی‌اش، با فعال‌سازی مستقیم برخی از سلول‌های ایمنی مانند سلول‌های T که به تحریک تولید آنتی‌بادی و کشتن سلول‌های آلوده به ویروس کمک می‌کند یا سلول‌های خط مقدم ایمنی ذاتی که این اختلال ایمنی را اصلاح می‌کنند، به بهبود علائم کمک کند.

تئوری دیگر آن است که در بدن مبتلایان کووید طولانی، مخزن ویروسی کوچک و پایداری وجود دارد که با آزمایش‌های تشخیصی شناسایی نمی‌شود یا قطعات کوچکی از ویروس باقی مانده‌اند که بدن با آن‌ها برخورد نکرده است. این مخازن عفونی نیستند؛ ولی ممکن است به‌طور مداوم سیستم ایمنی را فعال کنند. واکسن ممکن است به هدایت سیستم ایمنی به موقعیت مناسب و پاک‌سازی ویروس‌های باقی‌مانده کمک کند.

گرچه هنوز نمی‌توانیم با اطمینان بگوییم واکسن به همه کمک خواهد کرد، شواهدی وجود ندارد که نشان دهد راه‌اندازی سیستم ایمنی به کمک واکسن ممکن است وضعیت را بدتر کند. البته کووید طولانی ممکن است حاصل ترکیبی از این دو مورد یا عناصر مختلفی باشد. نتیجه نهایی این است که هنوز به پژوهش‌های بیشتری نیاز داریم. هنوز درمانی وجود ندارد؛ اما می‌توانیم علائم مبتلایان را مدیریت و از آن‌ها حمایت و همه را تشویق کنیم که به‌محض دسترسی، واکسن کووید ۱۹ را دریافت کنند.