التهاب مغزی ناشی از کووید شبیه التهاب ناشی از آلزایمر است

ویروس SARS-CoV-2 فقط موجب آسیب پایدار ریه‌ها و قلب نمی‌شود و شمار زیادی از مبتلایان به کووید ۱۹ مشکلات عصبی ماندگاری ازجمله مه‌ مغزی، از‌دست‌دادن حافظه، مشکل تمرکز، توهم، سردرد و از‌دست‌دادن حس بویایی و چشایی را نیز گزارش می‌کنند.

با گذشته بیش از یک سال از دنیاگیری کووید ۱۹، دانشمندان هنوز می‌کوشند علت تأثیرات عصبی ویروس کرونا را درک کنند. درحالی‌که برخی از کالبدشکافی‌های اولیه نشانه‌های کوچکی از وجود ویروس را در مغز پیدا کرده‌اند، در کالبدشکافی‌های دیگر مسئله مهمی دیده نشده است. حتی اگر ویروس SARS-CoV-2 مستقیما به سر ما نفوذ پیدا نکند یا به‌ندرت این کار را انجام دهد، برخی دانشمندان فکر می‌کنند وجود آن در بدن می‌تواند موجب تغییرات جدی در مغز شود.

به‌گزارش ساینس الرت، جامع‌ترین بررسی مولکولی که تاکنون انجام شده، نشان‌دهنده تخریب و التهاب گسترده در مغز افرادی است که براثر کووید ۱۹ جان باخته‌اند. حتی در مواردی که آن‌ها در زندگی‌شان هیچ‌گونه علائم عصبی را گزارش نکرده بودند، علائم به‌طور ترسناکی شبیه علائمی است که در بیماری‌های پارکینسون و آلزایمر می‌بینیم. بااین‌حال، هرچه پژوهشگران تلاش کرده‌اند، نتوانسته‌اند اثری از ویروس واقعی را در بافت مغز پیدا کنند. ممکن است وقتی این بیماران از دنیا رفته‌اند، ماده ویروسی از مغز آن‌ها پاک شده باشد یا ممکن است SARS-CoV-2 از قسمت دیگری در بدن آثار عصبی را شعله‌ور کند. تونی ویس‌کوری، عصب‌شناس دانشگاه استنفورد می‌گوید:

مغز بیمارانی که براثر کووید ۱۹ شدید از دنیا رفته بودند، نشانگرهای مولکولی قوی مرتبط با التهاب را نشان می‌داد؛ حتی اگر آن بیماران علائم بالینی اختلال عصبی را گزارش نکرده بودند.

مطالعه جدید کوچک است؛ اما نشان می‌دهد آسیب عصبی ممکن است در موارد شدید کووید ۱۹ شایع باشد؛ حتی زمانی که بیماران هیچ‌گونه علائم شناختی را نشان نمی‌دهند. در این مطالعه، بافت مغز هشت فردی که براثر کووید ۱۹ فوت کرده بودند، با بافت مغز چهارده فرد جان‌باخته به‌دلایل دیگر ازجمله آنفلوانزا مقایسه شد.

پژوهشگران با استفاده از توالی‌یابی RNA تک‌سلولی بیش از ۶۵،۰۰۰ سلول قشر پیشانی و سلول‌های سد خونی‌مغزی و ژن‌های مربوط به آن‌ها را در هر لایه از قشر مغز تجزیه‌و‌تحلیل کردند. در هر نوع سلول مغزی که بررسی می‌شد، پژوهشگران متوجه می‌شدند ژن‌های خاصی در بیماران کووید ۱۹ به‌طور منحصربه‌فردی فعال بوده‌ است و بسیاری از این ژن‌ها در التهاب عصبی نقش دارند. نویسندگان نتیجه‌گیری کردند: «این داده‌ها نشان‌دهنده التهاب فراوان سد خونی‌مغزی در کووید ۱۹ است.»

سد خونی‌مغزی مرز نیمه‌تراوایی است که مواد انتخابی موجود در جریان خون را از مایعاتی جدا می‌کند که با بافت‌های مغز در تماس قرار می‌گیرند. این سد از مغز دربرابر عفونت محافظت می‌کند و در همان حال به مواد مغذی و سلول‌های ایمنی اجازه ورود می‌دهد.

درحالی‌که سد خونی‌مغزی ممکن است از ورود ویروس واقعی SARS-CoV-2 به مغز جلوگیری کند، اثر‌های التهابی کووید ۱۹ می‌تواند به مغز نفوذ کند. به‌عنوان مثال، سلول‌های ایمنی خاصی موسوم به سلول‌های T در مغز افرادی درگذشته براثر کووید ۱۹ بسیار بیشتر بود. درواقع، نفوذ سلول‌های T به مغز در همه بیماران کووید ۱۹ به‌جز یک نفر مشهود بود؛ درحالی‌که در بافت مغز افراد گروه کنترل دیده نمی‌شد.

به‌نظر می‌رسد عفونت ویروسی موجب آغاز پاسخ‌های التهابی درسراسر بدن شود که به‌نوبه خود باعث پیام‌رسانی التهابی در سد خونی‌مغزی خواهد شد. این احتمال وجود دارد بسیاری از بیماران مبتلا به کووید ۱۹، خصوصا کسانی که مشکلات عصبی را گزارش می‌کنند یا نشان می‌دهند و کسانی که در بیمارستان بستری شده‌اند، نشانگرهای التهاب عصبی مشاهده‌شده در افراد درگذشته براثر این بیماری را داشته باشند.

این مسئله مشخص نیست آیا کسانی که علائم عصبی را در زندگی گزارش می‌کنند، هنگام مرگ التهاب عصبی بیشتری را نشان می‌دهند یا نه. باوجوداین، یافته‌ها نشان می‌دهد حتی اگر SARS-CoV-2 از سد خونی‌مغزی عبور نکند و  علائم عصبی نیز گزارش نشود، ویروس همچنان می‌تواند اثر ماندگاری بر عملکرد شناختی داشته باشد.

هنگامی‌که پژوهشگران ژن‌هایی که در مغز مبتلایان به کووید ۱۹ به‌طرز متفاوتی بیان شده بود، با بیماری‌های عصبی و اختلالات سیستم عصبی مرکزی دیگر مقایسه کردند، چندین هم‌پوشانی با بیماری‌های آلزایمر، مولتیپل اسکلروزیس (ام‌اس)، ‌هانتینگتون، پارکینسون، اختلال طیف اوتیسم، افسردگی و اسکیزوفرنی پیدا کردند.

سایر مطالعات کالبدشکافی اخیر نیز آسیب مغزی گسترده‌ای را نشان داده‌اند که معمولا با سکته و بیماری‌های التهابی عصبی در افراد درگذشته براثر کووید همراه بوده است. با‌توجه‌‌به شیوع گسترده ویروس، درک این موضوع حیاتی است که ویروس چگونه می‌تواند در بلندمدت روی سلامت عصبی ما اثرگذار باشد.

این مطالعه در مجله Nature منتشر شده است.