احتمال ظاهرشدن گونه مقاومی از ویروس کرونا وجود دارد

شهروندان سراسر دنیا با امیدی که به برنامه‌های واکسیناسیون بسته‌اند تا درنهایت پایان دنیاگیری کووید ۱۹ را شاهد باشند، در انتظار دریافت واکسن کرونا هستند. درحالی‌که تلاش برای مهار شیوع ویروس کرونا با گسترس مصونیت به این روش مؤثر به‌نظر می‌رسد، براساس پژوهشی جدید که در ساینس الرت گزارش شده است، همین لحظات ممکن است بدترین زمان برای کنارگذاشتن احتیاط باشد.

براساس مدل اصلاح‌شده‌ای از انتقال سارس کووید ۲، گروهی از دانشمندان به سرپرستی پژوهشگرانی از مؤسسه دانش و فناوری اتریش خطر ظهور سویه مقاوم دربرابر واکسن را در جمعیتی با ده‌میلیون نفر در مدت سه سال با سناریوهای مختلف محاسبه کرده‌اند. عامل مهم تعیین‌کننده در هر سناریو میزان پوشش واکسیناسیون جمعیت بود. علاوه‌بر‌این، مداخلات غیردارویی مانند زدن ماسک و فاصله‌گیری اجتماعی از عوامل تأثیرگذار مهم بودند.

طبق انتظار، واکسیناسیون سریع که در آن همه افراد در کوتاه‌ترین زمان کاملا واکسینه شوند، فرصت‌های بسیار کمی برای ویروس کرونای مرگ‌بار باقی می‌گذارد تا به‌طور تصادفی ژن‌های مقاومت دربرابر آنتی‌بادی را به‌دست آورد. افزون‌براین، انتشار مهارنشده ویروسی که در حال جهش پیدا‌کردن است، در جمعیت حساس دربرابر ویروس فرصت فراوانی مهیا می‌کند تا ویروس با کسب ویژگی‌های جدید کارایی بیشتری در آلوده‌کردن مردم و انتقال در جامعه به‌دست‌آورد.

ممکن است تصور کنید خطرناک‌ترین نوع ویروس که بتواند به روش‌های نامحسوس‌تری از سیستم ایمنی فرار کند، در جمعیتی ظاهر می‌شود که در آن هیچ‌کسی واکسن نزده است؛ اما پژوهشگران نتیجه‌گیری می‌کنند: «نتیجه غیرمنتظره تجزیه‌و‌تحلیل ما این است که بیشترین خطر ایجاد سویه مقاوم زمانی وجود دارد که بخش بزرگی از جمعیت واکسن را تزریق کرده‌اند؛ اما انتقال ویروس مهار نشده است.»

به‌طور دقیق‌تر، در شرایطی که در آن سویه‌ای نوظهور اجازه انتشار دارد، ظهور سویه مذکور زمانی رخ می‌دهد که حدود ۶۰ درصد از ده‌میلیون شهروند مدل‌سازی شده کاملا واکسینه شده‌اند.

توصیه ساده این است که حتی وقتی بخش بزرگی از جمعیت واکسن زده‌اند، با اجرای جدی مداخلات غیردارویی (یعنی رعایت فاصله‌گیری اجتماعی) به مدت زمان معقول، انتقال ویروس را در سطح پایینی حفظ کنیم تا تبارهای نوظهور سویه‌های مقاوم منقرض شوند.

هر بار که ذره ویروس تکثیر می‌شود، این احتمال وجود دارد که کتابخانه ژن‌های آن به پیکربندی جدیدی دست پیدا کند. هریک از این پیکربندی‌ها به‌طور بالقوه می‌تواند سیستم ایمنی‌ای را فریب دهد که قبلا واکسن را دریافت کرده است و بار‌دیگر همه مارا دربرابر ویروس بی‌دفاع باقی گذارد.

اکنون هدف فقط دستیابی به ایمنی جمعی نیست و علاوه‌بر‌اینکه چه تعداد از افراد آنتی‌بادی کافی دارند تا عفونت درخورتوجهی را دفع کنند، عوامل تأثیرگذار دیگری نیز وجود دارد که باید در کانون توجه قرار گیرد.

البته واکسن‌ها نقش مهمی در بازگشت ما به زندگی عادی‌تر ایفا می‌کنند. رسیدن به تعداد زیاد افراد واکسینه‌شده با بیشترین سرعت ممکن حیاتی است؛ اما این استراتژی چیزی نیست که با انجام آن از اقدامات احتیاطی دیگر دست بکشیم. درمقابل، اکنون زمان آن است که تلاش خود را دو برابر کنیم تا مبادا سختی‌هایی که کشیده‌ایم، در‌این‌میان بی‌نتیجه بماند.

این پژوهش در مجله Nature منتشر شده است.