آیا به‌علت رشد سریع گونه دلتا، به واکسن کووید جدیدی نیاز داریم؟

گسترش سریع گونه دلتای SARS-CoV-2 بیماران بیشتری را روی تخت‌های بیمارستان قرار داده است و موجب دستور مجدد پوشیدن ماسک در برخی مناطق شده است. این گونه که درمقایسه‌با گونه‌های دیگر مسری‌تر است، همچنین به‌نظر می‌رسد موجب عفونت در افرادی شود که واکسن را دریافت کرده‌اند.

خوشبختانه واکسن‌ها سپری دربرابر بیماری شدید، بستری‌شدن و مرگ فراهم می‌کنند؛ اما با گونه خطرناک دلتا و احتمال ظهور گونه‌های جدید، آیا وقت استفاده از دوزهای تقویت‌کننده یا حتی تولید واکسن کووید جدیدی فرارسیده است؟

درحال‌حاضر، کارشناسان بهداشت عمومی می‌گویند فوریت اصلی تزریق دوزهای اول و دوم واکسن به افرادی است که حتی یک دوز واکسن هم دریافت نکرده‌اند. بیشتر افراد برای پیشگیری از بیماری شدید به تقویت‌کننده نیاز ندارند و مشخص هم نیست که در صورت نیاز چه زمانی باید آن را دریافت کنند؛ اما شرکت‌ها به‌دنبال به‌روزرسانی واکسن‌های خود برای جهش‌های ویروس کرونا هستند و این احتمال زیاد است که برخی افراد به‌زودی دوز سوم را دریافت کنند.

به گزارش لایوساینس، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) برای تجویز دوزهای تقویت‌کننده برای افراد دارای نقص ایمنی، چراغ سبز نشان داده‌اند. دکتر اریک توپول، استاد پزشکی مولکولی در مؤسسه تحقیقاتی اسکریپس در کالیفرنیا گفت: «فکر می‌کنم که حداقل درباره افراد درمعرض خطر بالا مانند سالخوردگان و افراد دارای نقص سیستم ایمنی به ناچار به سمت تقویت‌کننده‌ها برویم».

سازندگان واکسن درحال کار روی این موضوع هستند که آیا واکسن‌های آینده کووید به‌خاطر گونه دلتا یا گونه‌های جدید دیگر باید تغییر کنند. اگرچه در شرایط کنونی، شواهد اولیه نشان می‌دهد تقویت‌کننده‌های واکسن اولیه باید محافظت دربرابر گونه دلتا را تقویت کند.

درحالی‌که همه واکسن‌های کووید ۱۹ در آمریکا تأثیر قابل‌توجهی روی پیشگیری از ابتلا به بیماری شدید و مرگ دارند، واضح است که عفونت‌های پس از واکسیناسیون درباره گونه دلتا رایج‌تر است.

مقایسه مستقیم میان کشورها یا سیستم‌های بیمارستانی مختلف دشوار است. کشورهای مختلف دارای سطوح متفاوتی از واکسیناسیون هستند، از ترکیب متفاوتی از واکسن‌ها با زمان‌بندی دوز متفاوت استفاده می‌کنند و جمعیت‌های متفاوت با طبقه‌بندی سنی مختلف، همبودی‌ها و سطوح متفاوتی از عفونت پیشین دارند.

توپول گفت با‌این‌حال، ترکیب داده‌های کشورهای مختلف نشان می‌دهد واکسن‌های mRNA ساخته‌شده به‌وسیله شرکت‌های فایزر/بیوان‌تک و مدرنا احتمالا ۶۰ درصد یا حداقل ۵۰ درصد دربرابر عفونت گونه دلتا محافظت می‌کنند. این مقدار کارایی درست در مرز کارایی قرار دارد که سازمان غذا و دارو واکسن جدید کووید ۱۹ را تأیید می‌کند.

براساس مطالعاتی که نشان می‌‌دهند واکسن جانسون اند جانسون موجب تولید سطوح پایین‌تری از آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده می‌شود (که مانع از ورود ویروس به سلول‌ها می‌شوند)، این واکسن احتمالا دربرابر بیماری دارای علامت درمقایسه‌با واکسن دو دوزی mRNA محافظت کمتری فراهم می‌کند.

البته داده‌هایی درحال ظهور است که نشان می‌دهد واکسن جانسون اند جانسون احتمالا از بیماری شدید ناشی از دلتا نیز پیشگیری می‌کند. اگرچه افراد مبتلا به عفونت‌های دارای علامت پس از واکسیناسیون می‌توانند گونه دلتا را منتشر کند، این واکسن به‌نظر می‌رسد با کوتاه‌تر کردن مدت عفونت، احتمال انتقال را کاهش دهد.

مطالعه‌ای که در سنگاپور انجام شد، نشان داد بار ویروسی در افراد واکسینه‌شده و واکسینه‌نشده‌ای که به گونه دلتا آلوده شده بودند، در سطوح مشابهی آغاز شد اما در افراد واکسینه‌شده با سرعت بسیار بیشتری کاهش پیدا کرد که می‌تواند بدان معنا باشد که واکسیناسیون دوره عفونی بودن را کاهش می‌دهد. اگرچه برای تأیید نتایج به بررسی‌های بیشتری نیاز است.

پی بردن به این موضوع که افراد واکسینه‌شده در صورت عفونی شدن، می‌توانند ویروس فعال را درون بینی خود داشته باشند، موجب شد CDC این توصیه خود را که افراد واکسینه‌شده به پوشیدن ماسک نیازی ندارند، عوض کند.

کارمند مراقبت‌های بهداشتی در کالج میامی‌دید فلوریدا در ۱۰ مارس ۲۰۲۱ واکسن فایزر کووید را به خوان گوارا تزریق می‌کند. در اوایل آگوست، فلوریدا هر روز به‌طور متوسط ۲۱۷۰۶ مورد جدید کووید را گزارش می‌کرد.

دقیقا مشخص نیست چرا گونه دلتا بیشتر می‌تواند در محافظت ناشی از واکسن رخنه کند؛ اما ممکن است عوامل متعددی در این مسئله دخیل باشند.

یکی از عوامل مؤثر این است که آنتی‌بادی‌هایی که واکسن موجب تولید آن‌ها می‌شود، ممکن است به‌خوبی به این گونه ویروس متصل نشوند. براساس پژوهشی که ماه جولای در مجله Nature منتشر شد، به‌نظر می‌رسد گونه دلتا دارای پروتئین‌های اسپایک جهش‌یافته‌ای باشد که موجب شود آنتی‌بادی‌های ویروس کرونای اولیه به‌خوبی به آن متصل نشود. ییسکا وایسبلوم، پژوهشگر رتروویرولوژی در دانشگاه راکفلر نیویورک گفت این بدان معنا است که افرادی که قبلا عفونی شده‌اند و افراد واکسینه‌شده، آنتی‌بادی‌هایی دارند که به‌اندازه‌ای که دربرابر گونه اصلی یا گونه آلفا محافظت‌کننده بودند، دربرابر گونه دلتا مؤثر نیستند‌.

علت احتمالی دیگر برای کاهش کارایی واکسن‌های کووید ۱۹ این است که سیستم ایمنی سپر محافظ خود را با گذشت زمان پایین می‌آورد. این حالت درباره واکسن سیاه‌سرفه رخ می‌دهد که به همین دلیل است که والدینِ در انتظار فرزند و بزرگسالان دیگری که قرار است نزدیک نوزادان واکسینه‌نشده قرار گیرند، باید دوزهای تقویت‌کننده را دریافت کنند.

این موضوع که آیا تضعیف ایمنی برای واکسن‌های کووید ۱۹ مشکل‌ساز خواهد شد یا نه، درحال‌حاضر بحث داغی در میان پژوهشگران است. ردیابی تضعیف ایمنی کار دشواری است، زیرا باید گروهی از افراد را در طول زمان مورد پیگیری قرار دهید و وضعیت عفونت آن‌ها را دنبال کنید. این نوع داده‌ها هنوز ظاهر نشده است؛ اما توپول گفت معتقد است ضعیف شدن ایمنی رخ می‌دهد.

آنتی‌بادی‌ها به ذره ویروس کرونا حمله می‌کنند

توانایی دلتا برای آلودن کردن افرادی که به‌طور کامل واکسن را دریافت کرده‌اند، سوالاتی را مورد استراتژی که باید در آینده پیش گرفت، مطرح می‌کند. یک گزینه، دادن دوز تقویت‌کننده از همان واکسن است که سطوح آنتی‌بادی را تاحدی افزایش دهد که دربرابر دلتا محافظت‌کننده باشد. سازندگان واکسن همچنین درحال مطالعه نسخه‌هایی از واکسن هستند که در آن‌ها پروتئین اسپایکی که واکسن‌ها مورد هدف قرار می‌دهند، به‌روزرسانی شود.

دکتر کروتیکا کوپالی، متخصص بیماری‌های عفونی در دانشگاه پزشکی کارولینای جنوبی گفت صحبت‌هایی درباره به‌روزرسانی واکسن‌های mRNA با پروتئین اسپایک خاص گونه آلفا وجود داشت. البته اکنون آلفا درحال ناپدید شدن است و با گونه مسری‌تر دلتا درحال جایگزینی است. کوپالی گفت: «ممکن است زمانی که واکسن جدید آماده شود، گونه دیگری ظاهر شده باشد».

توپول گفت چیزی که از دلتا آموخته‌ایم این است که درحال ایده‌آل، واکسن آینده SARS-CoV-2، واکسن مخصوص دلتا نخواهد بود بلکه واکسنی عمومی خواهد بود که درمقابل تمام تبارهای احتمالی SARS-CoV مؤثر خواهد بود. واکسن عمومی می‌تواند از تشابه میان ویروس‌ها استفاده کند و مهندسی معکوس شود تا آنتی‌بادی‌های قوی تولید کند که در برخی افراد آلوده به ویروس‌های سارس دیده می‌شود.

تصور امیدوارکننده دیگر، واکسنی است که به شکل اسپری بینی ساخته شود. این نوع واکسن‌ها مستقیما به نقطه‌ای تحویل داده می‌شوند که ویروس وارد می‌شود و ایمنی را در غشای مخاطی پوشاننده بینی ایجاد می‌کنند. پژوهشگران دانشگاه آلاباما در بیرمنگام در ۲۳ جولای در مجله Science نوشتند، ایمنی مخاطی می‌تواند به‌سرعت با ویروس مبارزه کند و تکثیر ویروس را در بینی کاهش دهد و بنابراین انتشار و انتقال ویروس را محدود کند. به‌گفته اوچاندو از مانت‌ساینای، گزینه فوری‌تر ممکن است استفاده از چند واکسن تأییدشده باشد. ترکیب واکسن‌ها به‌نظر می‌رسد باعث تقویت ایمنی شود.

اما حتی تقویت‌کننده واکسن اولیه نیز ممکن است بتواند به بهبود ایمنی دربرابر گونه دلتا کمک کند. وایسبلوم و همکارانش دریافته‌اند افرادی که پیش از غالب شدن گونه دلتا به SARS-CoV-2 آلوده شده بودند و سپس به‌طور کامل واکسن را دریافت کردند، درمقایسه‌با افرادی که فقط واکسن زده بودند، دارای مجموعه وسیع‌تری از آنتی‌بادی‌ها هستند. این امر نشان می‌دهد که وقتی بدن نسخه‌های از SARS-CoV-2 را سه بار می‌بیند، مبارزه گسترده‌تری دربرابر مهاجم تدارک می‌بیند که به‌اندازه کافی قوی است که حتی دربرابر گونه دلتا هم مؤثر باشد. پژوهشگران این آنتی‌بادی‌ها را دربرابر پروتئین اسپایک جهش‌یافته در آزمایشگاه که دربرابر آنتی‌بادی‌های حاصل از عفونت یا واکسیناسیون مقاومت کسب کرده بود، آزمایش کردند و دریافتند این آنتی‌بادی‌ها بر اسپایک دارای چندین جهش نیز غلبه می‌کنند.

وایسبلوم گفت این داده‌ها نشان می‌دهند تقویت پتانسیل افزایش دامنه پاسخ‌های ایمنی ما را دارد. همچنین، تقویت با اسپایک ویروس اولیه به‌اندازه کافی می‌تواند خوب باشد؛ اما به‌روزرسانی واکسن برای تقلید از گونه‌های در گردش یا جدید دامنه پاسخ را بیشتر از این هم افزایش خواهد داد.

از دلایل اینکه چرا درک آینده واکسن‌های کووید ۱۹ دربرابر گونه‌های جدید سخت است، این است که دانشمندان هنوز اطمینان ندارند که کدام سلول‌های ایمنی نشانگر کارایی بلندمدت واکسن هستند. درحال‌حاضر، بیشتر مطالعات روی آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده تمرکز دارند.

دکتر زین چاگلا، متخصص بیماری‌های عفونی در دانشگاه مک‌مستر گفت آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده نماینده خوبی برای محافظت دربرابر عفونت هستند اما ممکن است نماینده خوبی ازنظر محافظت دربرابر بیماری شدید نباشند. علت آن است که سیستم ایمنی محافظت‌کننده‌های سلولی دیگری مانند سلول‌های B و T را نیز برای مبارزه با ویروس به‌کار می‌گیرد. این دفاع‌ها به‌اندازه آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده ازنظر حمله سریع نیستند اما می‌توانند مانع از این شوند که عفونت به شکل جدی درآید.

اگرچه با گذشت زمان، آنتی‌بادی‌ها کاهش پیدا می‌کنند (در غیر این صورت، خون شما به‌خاطر حضور آنتی‌بادی‌ها بسیار غلیظ می‌شود)، درحالی‌که سلول‌های ایمنی ماندگاری مانند سلول‌های B خاطره و سلول‌های پلاسما همچنان وجود دارند و آماده‌اند تا در صورت ظاهر شدن مجدد ویروس، دربرابر آن پاسخ دهند.

مشکل منتظر ماندن برای این نوع داده‌ها این است که دانشمندان باید عفونت‌های مجدد را همان‌طور که رخ می‌دهند، مطالعه کنند؛ اما اگر اجازه دهیم عفونت‌های مجدد اتفاق افتد، احتمال انتقال، بیماری شدید و شیوع نیز افزایش پیدا می‌کند. بنابراین، تقویت‌کننده‌ها ممکن است ازنظر اخلاقی به‌عنوان احتیاط لازم باشد؛ حتی بدون کارآزمایی بالینی دقیقی که کارایی آن‌ها را تعیین کند.

البته اگر دوز سوم واکسن کووید موجود یا جدیدا فرموله‌شده ضرورت داشته باشد، لزوما به این معنا نیست که همه افراد تا آخر عمر خود هر شش ماه باید واکسن کووید ۱۹ را دریافت کنند. برخی واکسن‌ها مانند واکسن هپاتیت B با سری سه دوزی بهترین عملکرد دارند و پس از آن به‌ندرت به تقویت‌کننده نیاز دارند. سلین گوندر، متخصص بیماری‌های عفونی و همه‌گیرشناس دانشکده پزشکی دانشگاه نیویورک گفت شاید سه دوز واکسن mRNA در فاصله مناسب محافظتی قوی و ماندگار فراهم کند.

کوپالی گفت هرچه هم که داده‌ها درباره ضرورت تقویت‌کننده‌ها نشان دهد، مسئله مهم برای واکسیناسیون عمومی هنوز در دوزهای اول و نه دوزهای سوم قرار دارد. مواجه شدن با کووید ۱۹ درحالی‌که هیچ واکسنی دریافت نکرده‌اید، بسیار خطرناک‌تر از رویارویی با آن درحالی است که به‌طور کامل واکسن را دریافت کرده‌اید و تداوم گردش ویروس در جهان به‌معنای فرصت بیشتر برای ظهور‌ جهش‌هایی است که می‌تواند به نفع ویروس باشد.

خطر واکسینه‌نشدن، خطری جهانی است. در سراسر جهان، فقط ۱۵/۶ درصد از مردم به‌طور کامل واکسن زده‌اند. این امر موجب نگرانی بسیاری از کارشناسان بهداشتی شده است که کشورهای پردرآمد مشغول توزیع دوزهای تقویت‌کننده باشند، درحالی‌که بقیه جهان می‌‌سوزد.

اوچاندو گفت این مسئله اخلاقی دیگری است. توزیع واکسن‌های تقویت‌کننده برای افراد دچار نقص ایمنی و سالخوردگان در کشورهای ثروتمند معقول است؛ اما فراهم کردن دوز سوم برای افراد سالم جوان در کشورهای ثروتمند در شرایطی که فقط ۲ درصد از جمعیت آفریقا به‌طور کامل واکسن را دریافت کرده است، قابل‌قبول نیست. کوپالی نیز با این موضوع موافق بود. او گفت:

درک می‌کنم که کشورها می‌خواهند از خود مراقبت کنند؛ اما فکر می‌کنم که رهبران باید قدمی به عقب بردارند و تصویر جهانی را بییند و ببینند که چرا در این چرخه مستمر قرار داریم و چرا گونه‌های جدید درحال ظاهر شدن هستند. علت اینکه گونه‌های جدید همچنان ظاهر می‌شوند، این است که نمی‌توانیم نرخ انتشار ویروس را در سطح جهان پایین نگه داریم.