دیابت نوع ۲: رژیم غذایی ساده‌ای می‌تواند به بهبودی کمک کند

تا این اواخر، دیابت نوع ۲ عمدتا با کنترل عوامل خطر مانند فشار خون بالا، کلسترول و قند خون و معمولا ازطریق تجویز دارو مدیریت می‌شد؛ اما این رویکرد به علل زمینه‌ای دیابت نوع ۲ نمی‌پردازد؛ مانند مشکلات مرتبط با هورمون انسولین که دیگر به‌طور مؤثر قند خون را کنترل نمی‌کند. درحالی‌که داروها می‌توانند به کنترل سطح قند خون کمک کنند، تأثیری روی علل بیولوژیکی پشت‌صحنه دیابت نوع ۲ ندارند.

پژوهش‌های زیادی نشان می‌دهند کاهش وزن ازطریق جراحی یا رژیم غذایی می‌تواند به رفع برخی از علل پشت‌صحنه دیابت نوع ۲ کمک کند. این کار ازطریق کمک به کنترل سطح قند خون انجام می‌شود. کنترل قند خون با تأثیر روی تولید و عملکرد انسولین ازنظر بهبودی دیابت نوع ۲ اهمیت دارد.

بیشتر پژوهش‌ها استفاده از غذاهای آماده جایگزین‌ وعده غذایی را برای کمک به افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ مورد بررسی قرار داده‌اند که به همین دلیل است که ممکن است توسط پزشک هم تجویز شود؛ اما اخیرا پژوهشگران شروع به بررسی تأثیر رژیم‌های غذایی دیگر (مانند رژیم‌های غذایی کم‌کربوهیدرات) برای دستیابی به بهبودی کرده‌اند. اگرچه پژوهش‌ها در این زمینه هنوز درحال ظهور است، نتایج مطالعات تاکنون نشان داده است رژیم غذایی کم‌کربوهیدرات امیدوارکننده است.

رژیم‌های غذایی کم‌کربوهیدرات به بهبودی از بیماری دیابت نوع ۲ کمک می‌کنند

پژوهش جدید برای درک بهتر این موضوع که کدام رژیم‌های غذایی در کمک به بهبودی از دیابت نوع ۲ عملکرد بهتری دارند، بیش از ۹۰ مقاله را مورد بررسی قرار داد که اثرات رژیم‌هایی غذایی مختلف را روی دیابت نوع ۲ توصیف کرده بودند.

اگرچه پژوهش‌های باکیفیت بیشتر روی شیک‌های جایگزین وعده‌های غذایی مورد استفاده در کارآزمایی‌های بالینی تمرکز کرده‌ بودند، رویکردهای دیگر (مانند رژیم‌های غذایی کم‌کربوهیدرات) نیز تأثیر امیدوارکننده‌ای داشتند. غذاهای آماده جایگزین وعده غذایی تقریبا به یک نفر از سه نفر کمک کرده بودند تا بهبودی حاصل کند، درحالی‌که رژیم‌های کم‌کربوهیدرات توانسته بودند به بهبودی یک نفر از هر پنج نفر کمک کنند.

افرادی که وزن خود را به کمک هر دوی این رژیم‌ها کاهش داده بودند، توانستند درصورت حفظ کاهش وزن، تا دو سال در حالت بهبودی بمانند. رژیم‌های کم‌کالری و مدیترانه‌ای نیز تاحدود کمتری ‌توانسته بودند به بهبودی کمک کنند. فقط حدود ۵ درصد از افرادی که رژیم غذایی کم‌کالری را دنبال می‌کردند، پس از یک سال در وضعیت بهبودی قرار داشتند، درحالی‌که فقط ۱۵ درصد از افراد تحت رژیم غذایی مدیترانه‌ای پس از یک سال همچنان در وضعیت بهبودی به سر می‌بردند.

بیشتر موارد، بهبودی را به‌عنوان کاهش سطح قند خون زیر محدوده تشخیص دیابت تعریف می‌‌کنند؛ اما طبق برخی تعاریف این امر باید بدون مصرف دارو حاصل شود، درحالی‌که در تعاریف دیگر این مسئله لازم نیست. برخی تعاریف هم می‌گویند به‌منظور بهبودی باید وزن (خصوصا چربی دور شکم) کم شود.‌

یکی دیگر از چالش‌هایی که پژوهشگران مطالعه جدید حین تعریف بهبودی با آن مواجه بودند، این بود که برخی گزارش‌ها نشان می‌دادند رژیم‌های کم‌کربوهیدرات می‌توانند حتی بدون کاهش وزن سطح قند خون را به حد طبیعی برسانند.

علت آن است که وقتی کربوهیدرات‌ها را مصرف می‌کنیم، به قند شکسته می‌شوند که باعث افزایش سطح قند خون می‌شود. با مصرف رژیم غذایی کم‌کربوهیدرات، قند کمتری در جریان خون ظاهر می‌شود و به بهبود کنترل قند خون منجر می‌شود. به همین دلیل، پژوهشگران ابتدا بهبودی را با استفاده از تعریفی که هر مطالعه استفاده کرده بود، تعریف کردند. آن‌ها سپس اعداد افرادی را که قند خون آن‌ها بدون مصرف دارو برای حداقل شش ماه در سطح طبیعی مانده بود، مقایسه کردند (که در بیشتر موارد به‌عنوان بهبودی واقعی درنظر گرفته می‌شود).

در برخی تعاریف بهبودی از دیابت نوع ۲ آمده است که چربی شکمی باید از بین برود

درحالی‌که رژیم‌های کم‌کربوهیدرات به بهبودی افراد کمک می‌کند، این نگرانی وجود دارد که به‌محض افزایش مصرف کربوهیدرات‌ها، قند خون دوباره بالا برود. به همین دلیل، پژوهشگران پیشنهاد کردند که به این حالت به‌جای آنکه «بهبودی» گفته شود، بهتر است «تسکین دیابت» گفته شود؛ زیرا دیابت نوع ۲ همچنان وجود دارد؛ اما اثرات منفی آن به‌خوبی کنترل می‌شود. آن‌ها براین باورند که بهبودی فقط زمانی حاصل می‌شود که چربی دور اعضای بدن از بین برود. این امر باعث ساخت انسولین و استفاده مؤثر از آن می‌شود.

ازآنجاکه کربوهیدرات‌ها همچنین از منابع اصلی انرژی در رژیم غذایی ما هستند، مصرف مقدار کمتری از آن‌ها اغلب به کاهش مصرف کالری منجر می‌شود که معمولا کاهش وزن را در پی دارد. بنابراین، اگر کسی بتواند رژیم کم‌کربوهیدرات را در درازمدت حفظ کند، نه‌تنها سطح قند خون و خطر عوارض آن برای دیابت را کاهش می‌دهد؛ بلکه ممکن است به بهبودی نیز دست پیدا کند.

شواهدی که پژوهشگران در مطالعه مروری خود بررسی کردند، نشان می‌داد راه‌های زیادی وجود دارد که افراد طی آن می‌توانند ازطریق رژیم غذایی میزان قند خون خود را به میزان قابل‌توجهی بهبود بخشند و این امر در بسیاری موارد می‌تواند به بهبودی منجر شود. نکته کلیدی که آن‌ها درمورد هر نوع رژیم غذایی پیدا کردند، این بود که حداقل ۱۵-۱۰ کیلوگرم از وزن بدن باید کم شود تا بهبودی حاصل شود.

البته گرچه به‌نظر می‌رسد کاهش وزن بهترین پیش‌بینی‌کننده موفقیت باشد، این فرض وجود دارد که چربی پانکراس و کبد کاهش پیدا می‌کند. همچنین، مقایسه تأثیر این رژیم‌ها برای قومیت‌های مختلف در مطالعات آینده اهمیت دارد؛ زیرا دیابت نوع ۲ در گروه‌های قومی متفاوت می‌تواند در وزن پایین‌تر رخ دهد که ممکن است وزن کمتری برای از دست دادن داشته باشند.

ممکن است همه نتوانند به بهبودی دست پیدا کنند؛ اما افراد جوان‌تر (کمتر از ۵۰ سال)، مردان و کسانی که کمتر از شش سال است به دیابت نوع ۲ دچار شده‌اند و وزن بیشتری از دست می‌دهند، با احتمال بیشتری موفق می‌شوند. علت آن است که این افراد می‌توانند علل دیابت خود را معکوس کنند و توانایی پانکراس برای تولید انسولین و توانایی کبد برای استفاده از آن را بیشتر بازیابی کنند. البته، این بدان معنا نیست که دیگران در صورتی که رژیم غذایی و سبک زندگی خود را اصلاح کنند و کاهش وزن پیدا کنند، موفقیتی کسب نخواهند کرد.

صرف‌نظر از بهبودی، کاهش سطح قند خون در کنترل اثرات منفی دیابت نوع ۲ و کاهش خطر عوارض مهم است؛ اما درمورد انتخاب رژیم غذایی، مهم‌ترین مسئله این است که رژیم غذایی مناسب خود را انتخاب کنید که بتوانید برای مدت طولانی به آن پایبند بمانید.