چرا آنتی‌بادی‌های حاصل از عفونت طبیعی بهتر از واکسیناسیون نیستند؟

از زمان دسترسی به واکسن‌های کووید ۱۹، استدلال‌هایی دراین‌باره مطرح شده است که چرا مردم نباید این واکسن‌ها را تزریق کنند. یکی از استدلال‌های رایج این بوده است افرادی که قبلا به ویروس کرونای پاندمیک، یعنی SARS-CoV-2 آلوده شده‌اند، به واکسن نیازی ندارند. طبق این عقیده، عفونت پاسخ‌های ایمنی مشابه با پاسخ‌های حاصل از واکسن حاصل می‌کند؛ بنابراین، چرا دُزهای ارزشمند واکسن را برای افرادی هدر ‌دهیم که قبلا پاسخ ایمنی دربرابر ویروس حاصل کرده‌اند؟ علاوه‌بر‌این، با واکسیناسیون غیرضروری ممکن است مردم را بیهوده درمعرض عوارض جانبی احتمالی واکسن نیز قرار دهیم.

این سؤالی منطقی است و بحث علمی بجایی درباره‌اش وجود دارد. همچنین، ازنظر سیاست‌های بهداشت عمومی رویکردهای متفاوتی در زمینه این مسئله وجود دارد. برای مثال، در برخی کشورها افرادی که پس از آزمایش PCR مثبت بهبود پیدا کرده‌اند، نوعی گواهی تزریق می‌کنند که حداکثر تا شش ماه اعتبار دارد. این مجوز به آن‌ها اجازه می‌دهد تا وارد مکان‌هایی شوند که افراد کاملا واکسینه‌شده‌ اجازه دارند به آن‌ها وارد شوند. برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا، گواهینامه دیجیتالی کووید را به افرادی ارائه می‌دهند که از کووید ۱۹ بهبود یافته‌ و فقط یکی از دُزهای واکسن mRNA را تزریق کرده‌اند.

دراین‌میان، در ایالات متحده مقام‌های بهداشت عمومی رویکرد متفاوتی در پیش گرفته‌اند: مردم بدون درنظرگرفتن عفونت پیشین، به‌عنوان واکسینه‌شده یا واکسینه‌نشده دسته‌بندی می‌شوند. رویکرد آمریکا ویژگی‌های زیادی دارد. درواقع، داده‌های محکمی در حمایت‌ از واکسیناسیون افرادی وجود دارد که بهبود پیدا کرده‌اند. داده‌ها نشان می‌دهند پاسخ‌های ایمنی حاصل از عفونت‌های طبیعی بسیار متغیر و اطمینان‌ناپذیر است. افزون‌براین، بارها نشان داده شده است که واکسن‌ها پاسخ‌های ایمنی محافظی تولید می‌کنند.

واکسن‌ها بسیار بی‌خطر هستند و عوارض جانبی جدی معدودی دارند که به‌ندرت رخ می‌دهد. یکی از عوارض جانبی نگران‌کننده‌ میوکاردیت (التهاب عضله قلب) است؛ اما حتی در این موارد، نرخ میوکاردیت در گروه‌هایی که بیش از همه درمعرض خطر قرار دارند (مردان ۱۲ تا ۲۹ ساله)، فقط ۴۱ مورد در یک‌میلیون نفر برآورد می‌شود و موارد به‌طورکلی خفیف هستند. با مقایسه عوارض احتمالی واکسن با عفونت‌های واقعی کووید ۱۹ که حتی در افراد جوان و سالم ممکن است موجب بیماری شدید شود و درحدود نیمی از افراد عفونی علائم طولانی‌مدتی به‌همراه داشته باشد، بی‌تردید واکسیناسیون بهتر است؛ زیرا واکسن‌ها بی‌خطرتر هستند.

علاوه‌براین، واکسن‌ها به همان اندازه برای افرادی که قبلا بهبود یافته‌اند، ایمن هستند. افرادی که در گذشته دچار کووید ۱۹ شده‌اند، درمقایسه‌با کسانی که قبلا دچار عفونت نشده‌اند، با احتمال بیشتری دچار عوارض جانبی جدی ناشی از واکسن‌ها نمی‌شوند؛ اگرچه ممکن است عوارض جانبی بیشتری تجربه کنند. رویکرد ایالات متحده مزیت‌های تدارکاتی نیز دارد. دسته‌بندی مردم به دو گروه واکسینه‌شده و واکسینه‌نشده از مرحله دشوار و پیچیده تشخیص این مسئله صرف‌نظر می‌کند که چه کسی و در چه زمانی دچار عفونت شده است.

از مراحل اولیه دنیاگیری، آمریکا تلاش کرده است تا آزمایش‌های دقیق SARS-CoV-2 را به‌طور گسترده دردسترس جامعه قرار دهد؛ اما حاصل این تلاش‌ها کاملا رضایت‌بخش نبوده است و بسیاری از افرادی که عفونی شده‌اند، هرگز نتیجه مثبت آزمایش را رسما نگرفته‌اند. برخی نیز تصور کرده‌اند به ویروس تنفسی دیگری آلوده شده‌اند. همچنین، آزمایش‌های آنتی‌بادی که شواهد عفونت‌های گذشته را جست‌وجو می‌کنند، زیاد دقیق نیستند. اگرچه مخالفان استدلال می‌کنند واکسیناسیون جمعی را شرکت‌هایی تبلیغ می‌کنند که می‌خواهند به هر قیمتی سود بیشتری به‌دست آورند، واقعیت این است که واکسن‌ها بسیار ایمن هستند و به افراد بهبودیافته محافظت قوی و ماندگاری دربرابر ویروسی ارائه می‌دهند که جان بسیاری از مردم را گرفته است.

با‌این‌حال، برآوردهای کارایی واکسن‌ها بسیار مطلوب هستند. مطالعه‌ای نشان داد کارایی واکسن mRNA فایزر/بیو‌ان‌تک دربرابر بستری‌شدن ناشی‌ از کووید ۱۹ برای حداقل شش ماه در سطح ۹۰ درصد پایدار بود. مطالعه جداگانه‌ای نیز نشان داد که واکسن mRNA مدرنا دربرابر بستری در افراد بدون مشکل نقص ایمنی ۹۳ درصد مؤثر است. واکسن جانسون اند جانسون نیز ۷۱ درصد مؤثر بوده است. پژوهشگران از ابتدای دنیاگیری بارها متذکر شده‌اند که پاسخ‌های ایمنی حاصل از عفونت‌های SARS-CoV-2 بسیار متغیر است و معمولا پاسخ‌های ضعیف‌تر در افراد مبتلا به بیماری خفیف و پاسخ‌های قوی‌تر در افراد مبتلا به بیماری شدید دیده می‌شود.

در یکی از مطالعاتی که ژوئن سال گذشته منتشر شد، پژوهشگران آنتی‌بادی‌های SARS-CoV-2 را در افراد بهبودیافته بررسی کردند و متوجه شدند تفاوت میان بیشترین و کمترین سطوح درحد ۱۰۰۰ برابر متغیر است. پژوهشگران با بررسی آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده که به ویروس متصل و مانع از آلوده‌شدن سلول می‌شوند، تغییرپذیری بیشتری را مشاهده کردند. سطوح آنتی‌بادی خنثی‌کننده در افراد بهبودیافته تا ۴۰ هزار برابر متغیر بود و تا ۲۰ درصد از افراد سطح تشخیص‌پذیری از آنتی‌بادی خنثی‌کننده را نداشتند.

آنتی‌بادی‌ها تمام پاسخ‌های ایمنی نیستند که تعیین می‌کنند آیا فرد به عفونت دچار می‌شود و درصورت دچارشدن شدت عفونت او چقدر خواهد بود. با‌این‌حال، آنتی‌بادی‌ها می‌تواند سنجش معقولی از میزان محافظت ارائه دهند. مطالعه‌ای از اواخر سال گذشته ۱۲،۵۰۰ نفر از کارکنان مراقبت‌های بهداشتی را پیگیری کرده بود و نشان داد هرچه سطح آنتی‌بادی بیشتر باشد، خطر عفونت کمتر است. همچنین، ماه می سال جاری پژوهشگران رابطه محکمی میان سطح آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده و محافظت حاصل از واکسن پیدا کردند.

یکی از تفاوت‌های اساسی میان پاسخ‌های ایمنی حاصل از واکسن با پاسخ ناشی از عفونت طبیعی در اختصاصی‌بودن آن‌ها است. در عفونت طبیعی، ویروس‌های کامل SARS-CoV-2 سلول‌های دستگاه تنفسی را آلوده می‌کنند. سلول‌های ایمنی پاسخ‌دهنده می‌توانند جنبه‌های مختلفی از ویروس‌ را هدف قرار دهند. این امر تنوع نسبتا زیادی از آنتی‌بادی‌ها را تولید می‌کند که به قطعات مختلفی از ویروس SARS-CoV-2 متصل می‌شوند.

بااین‌همه، واکسن‌ها فقط قطعات اصلی از ویروس، یعنی پروتئین اسپایک را به سیستم ایمنی ارائه می‌دهند. پروتئین اسپایک پروتئینی است که ویروس SARS-CoV-2 از آن برای ورود به سلول‌های انسانی استفاده می‌کند و یکی از اهداف اصلی آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده است. تمامی آنتی‌بادی‌ها در افراد واکسینه‌شده پروتئین اسپایک را هدف قرار خواهند داد. اگرچه افراد واکسینه‌شده درمقایسه‌با افرادی که قبلا دچار عفونت شده‌اند، تنوع آنتی‌بادی کمتری دارند، از سطح بیشتری از آنتی‌بادی‌های بسیار هدفمند برخوردارند. درباره این قضیه، این‌طور فکر کنید که بخواهید ویروس کوچکی را با استفاده از تفنگ ساچمه‌زنی یا تفنگ تک‌تیرانداز شکار کنید.

به‌علت پاسخ‌های ایمنی متغیر پس از عفونت، داده‌های جهان واقعی درباره میزان محافظت حاصل از عفونت‌های گذشته دربرابر عفونت مجدد متغیر می‌شود و درنهایت، به اتخاذ سیاست‌های عمومی متفاوتی منجر می‌شود. در مطالعه‌ای که در کلینیک کلیولند انجام شد، پژوهشگران دریافتند در میان ۵۲،۲۳۸ کارمند، تفاوتی در نرخ موارد کووید ۱۹ در بین کارمندانی که واکسینه نبودند؛ اما قبلا عفونی شده بودند و افراد واکسینه‌شده‌ای که قبلا عفونی شده بودند و افراد واکسینه‌شده بدون عفونت پیشین مشاهده نشد. نویسندگان نتیجه گرفتند: «بعید است افرادی که قبلا دچار عفونت SARS-CoV-2 شده‌اند، از واکسیناسیون کووید ۱۹ سودی ببرند.»

بازه زمانی مطالعه مرکز کنترل و پیشگیری بیماری با گسترش گونه دلتای ویروس کرونا در ایالات متحده مقارن و این مسئله ممکن است در سطوح محافظت حاصل از عفونت‌های گذشته اثرگذار باشد. در مطالعه‌ای فرانسوی که ماه جولای در مجله نیچر منتشر شد، پژوهشگران آنتی‌بادی‌های ۵۶ فرد واکسینه‌نشده را بررسی کردند که پیش از ظهور گونه دلتا از عفونت SARS-CoV-2 بهبود یافته بودند. شش ماه پس از عفونت اولیه و در زمان گسترش دلتا، سطوح آنتی‌بادی خنثی‌کننده آن‌ها دربرابر دلتا چهار تا شش برابر کمتر از سطوحی بود که دربرابر گونه‌های پیشین مشاهده می‌شد.

سپس، پژوهشگران گروه متفاوتی از ۴۷ نفر را بررسی کردند که یک سال از عفونت SARS-CoV-2 آن‌ها گذشته بود. از بین این ۴۷ نفر، ۲۶ نفر هنوز واکسینه نشده و ۲۱ نفر یک دُز واکسن را تزریق کرده بودند. در آن زمان، ۲۶ فرد واکسینه‌نشده سطوح بسیار کمی از آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده علیه تمام گونه‌های SARS-CoV-2 و خصوصا گونه دلتا داشتند. بسیاری از افراد سطوح تشخیص‌پذیری از آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده ضد گونه دلتا نداشتند. این در حالی است که گروه واکسینه‌شده سطوح درخورتوجهی از آنتی‌بادی داشتند که مشابه یا بیشتر از چیزی بود که در افراد کاملا واکسینه‌شده دیده می‌شد.

نتایج یادشده در چندین مطالعه تکرار شده است. برای مثال، مطالعه‌ای از ایالت واشینگتن نشان داد یک دُز واکسن mRNA در افرادی که بهبود پیدا کرده بودند، سطوح آنتی‌بادی خنثی‌کننده دربرابر تمام گونه‌های SARS-CoV-2 را در حد ۱۰۰۰ برابر افزایش داد. چندین مطالعه دیگر نیز نشان داده‌اند که تزریق واکسن پس از عفونت، موجب افزایش چشمگیر سطوح آنتی‌بادی می‌شود. برخی داده‌ها نیز نشان می‌دهند که سطوح آنتی‌بادی در افراد واکسینه‌شده بهبودیافته حتی از افراد فقط واکسینه‌شده‌ بیشتر است.

به‌طورکلی، پاسخ‌های ایمنی متغیر دربرابر عفونت و قدرت خنثی‌سازی کمتر دربرابر گونه دلتا و افزایش آشکار در محافظت حاصل از واکسن‌های بسیار مؤثر و ایمن، دلایل محکمی برای واکسینه‌شدن افرادی است که قبلا به عفونت کووید دچار شده و از آن بهبود پیدا کرده‌اند.