تقریبا هر ایرانی دست‌کم یک‌بار به کووید ۱۹ مبتلا شده است
به گزارش نیوساینتیست، تقریبا تمام مردم ایران در مقطعی از دنیاگیری کووید ۱۹ به ویروس کرونا آلوده و برخی نیز بیش از یک‌بار به ویروس مبتلا شده‌اند؛ اما کشور هنوز به ایمنی جمعی دست نیافته است. درعوض، ایران شاهد موج سنگین جدید مرگ‌ومیر ناشی از گونه دلتا است.
ایران یکی از نخستین کشورها پس از چین بود که در معرض دنیاگیری قرار گرفت و سرعت پایینی نیز در اجرای واکسیناسیون داشت. به‌نقل از ماهان غفاری، پژوهشگر دانشگاه آکسفورد، تا جولای ۲۰۲۱ (اوایل تابستان)، فقط نزدیک به سه درصد از جمعیت کشور به‌طور کامل دربرابر ویروس کرونا واکسینه شده بودند؛ هرچند با تسریع روند واکسیناسیون در ماه‌های اخیر، این عدد اکنون به نزدیک ۳۴ درصد رسیده است.
محدودیت در دسترسی به داده‌های رسمی، درک آثار کووید ۱۹ در ایران را دشوارتر کرده است. وزارت بهداشت، انتشار داده‌های مربوط به موارد تأییدشده و فوتی‌های هر استان را در مارس ۲۰۲۰ (فروردین ۱۳۹۹) متوقف کرد. غفاری همچنین می‌گوید کشورهای با درآمد متوسط و پایین معمولا به‌دلیل کمبود زیرساخت‌های بهداشت و ظرفیت آزمایش، موارد ابتلا و مرگ‌ومیر را کمتر از حد واقعی گزارش می‌کنند.
غفاری و همکارانش به‌منظور رفع مشکل کمبود اطلاعات، آمار سازمان ثبت احوال درباره میزان مرگ‌ومیر ناشی از تمام عوامل در ۹ماهه نخست سال ۲۰۲۰ را تجزیه‌وتحلیل کردند. آن‌ها این ارقام را با داده‌های تاریخی مقایسه کردند تا به میزان مرگ‌ومیر بیشتر از حد معمول پی ببرند. پژوهشگران از این مرگ‌ومیر اضافی به‌عنوان شاخصی برای ارزیابی شمار فوتی‌های کووید ۱۹ و میزان جمعیت قرارگرفته درمعرض ویروس استفاده کردند؛ رویکردی که دقت آن در بریتانیا و آفریقای جنوبی اثبات شده است.
سازمان ثبت احوال انتشار داده‌های هفتگی تاریخی طبقه‌بندی‌شده براساس گروه سنی را در ماه اوت آغاز کرد. این امر به پژوهشگران امکان داد تا پویایی دنیاگیری در ایران را از ژانویه ۲۰۲۰ (دی ۱۳۹۸) تا سپتامبر ۲۰۲۱ (شهریور ۱۴۰۰) بازسازی کنند.
غفاری و همکارانش با استفاده از آمار جهانی درباره درصد مبتلایان جان‌باخته که با عنوان نرخ کشندگی عفونت (IFR) برای هر گروه سنی شناخته می‌شود، تعداد افراد مبتلا به کووید ۱۹ در هر استان را محاسبه کردند. با تقسیم شمار مرگ‌ومیر اضافی بر نرخ کشندگی عفونت، برآوردی از تعداد عفونت‌ها به‌دست می‌آید. با این روش، پژوهشگران توانستند به نرخ حمله ویروس یا میزان جمعیت آلوده پی ببرند.
تجزیه‌وتحلیل نشان داد که کل جمعیت آلوده احتمالا در اغلب استان‌ها بسیار بالا بود. ۱۱ استان کشور تا ۱۷ سپتامبر (۲۶ شهریور) نرخ بالاتر از ۱۰۰ درصد داشتند و بالاترین نرخ در سیستان و بلوچستان مشاهده شد. پژوهشگران نرخ حمله ویروس در این استان را ۲۵۹ درصد برآورد کردند. اگر این عدد دقیق باشد، بدین معنا است که اغلب افراد دو مرتبه و برخی حتی سه مرتبه به ویروس مبتلا شده‌اند. غفاری و همکارانش نتیجه می‌گیرند که با وجود قرارگیری گسترده جمعیت دربرابر ویروس عامل کووید ۱۹، ایمنی جمعی ازطریق عفونت طبیعی در ایران به‌دست نیامده است. این امر احتمالا ناشی از کاهش ایمنی درطول زمان یا آسیب‌پذیری دربرابر گونه‌های نگران‌کننده جدید نظیر سویه دلتا یا ترکیبی از هر دو است.
مارک لوب از دانشگاه مک‌مستر در کانادا می‌گوید برای تعیین قاطعانه نرخ حمله ویروس برای هر جمعیت معین، باید از اندازه‌گیری مستقیم عفونت‌ها استفاده کرد. بااین‌حال، او نتیجه‌گیری‌های مطالعه را محتمل می‌داند. به‌گفته لوب «به‌طور کلی، آنچه در سطح جهان اتفاق می‌افتد، این است که آنتی‌بادی‌ها قطعا کاهش می‌یابند و در این وضعیت، ایمنی جمعی یا گله‌ای به‌طرز معجزه‌آسا به‌دست نخواهد آمد.»
لوب در ادامه می‌افزاید هیچ عامل بیماری‌زایی را نمی‌شناسد که ایمنی جمعی برایش بدون واکسیناسیون به‌دست آمده باشد. «با اختلاف ایمن‌ترین و موثرترین روش برای دستیابی به ایمنی جمعی، انجام واکسیناسیون است.»
نخستین نشانه قوی از اینکه ایمنی جمعی در برابر کووید ۱۹ بدون واکسیناسیون به‌دست نمی‌آید، در مانائوس برزیل ظاهر شد. در اکتبر ۲۰۲۰، مطالعه اهداکنندگان خون در این شهر نشان داد که ۷۶ درصد از جمعیت به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند؛ درحالی‌که ازنظر تئوری آستانه ایمنی جمعی برای مانائوس ۶۷ درصد بود. این آستانه براساس محدودکردن عدد R به سه نفر به‌دست آمده است. R یا عدد سرایت پایه، متوسط تعداد افرادی را نشان می‌دهد که یک فرد مبتلا می‌تواند آلوده کند. در ماه دسامبر و ژانویه، مانائوس شاهد افزایش نگران‌کننده موارد ابتلا، بستری و مرگ‌ومیر بود؛ اتفاقی که به شیوع سویه بسیار واگیردار گاما نسبت داده شد.
شواهد درباره کاهش مصونیت ناشی از عفونت درحال افزایش است. مطالعه‌ای تازه درباره ویروس عامل کووید ۱۹ و ویروس‌های کرونای هم‌خانواده نشان داد که عفونت دوباره دراثر ویروس کرونای جدید تقریبا ظرف مدت ۱۶ ماه رخ می‌دهد. این مقدار کمتر از نیمی از زمان لازم برای ابتلای دوباره به ویروس‌های کرونای سرماخوردگی معمولی است. همچچنین مطالعه‌ای دیگر در هند نتیجه گرفت که نرخ عفونت دوباره کووید ۱۹ درجریان موج ناشی از شیوع سویه دلتا در اوایل امسال، ۲۷ درصد بود.
مقاله‌های مرتبط:
- احتمالا همه مبتلا خواهیم شد؛ چرا ویروس کرونا جدید مهارشدنی نیست؟
- چرا آنتی‌بادی‌های حاصل از عفونت طبیعی بهتر از واکسیناسیون نیستند؟
دیوید فیسمن از دانشگاه تورنتو کانادا می‌گوید «ایران، کشوری بزرگ و پیچیده است و تصور می‌کنم مطالعه‌ای که [این پژوهشگران] انجام داده‌اند، از اعتبار ظاهری درخورتوجهی برخوردار است.» بااین‌حال او می‌افزاید نتیجه‌گیری‌های مطالعه بر دو فرض بزرگ استوار است: اول اینکه تمام مرگ‌ومیر اضافی، ناشی از کووید ۱۹ بوده است و دوم برآوردهای نرخ کشندگی عفونت را می‌توان در مورد ایران اعمال کرد. به‌گفته فیسمن، اگر دراثر درماندگی سیستم بهداشت یا شیوع سویه‌ای جدید و کشنده‌تر، مقادیر IFR در ایران یکسان نباشد، آنگاه عدد محاسبه‌شده برای نرخ حمله ویروس نادرست خواهد بود.
دیپتی گورداسانی از دانشگاه کوئین مری لندن می‌گوید مطالعات قبلی نشان داده‌اند که مصونیت دربرابر کووید ۱۹ کاهش می‌یابد و سیستم ایمنی نمی‌تواند گونه‌های جدید را به‌طرز مؤثر متوقف کند. نتایج مطالعه غفاری و همکارانش با این یافته‌ها مطابقت دارد. گورداسانی می‌افزاید «تا به امروز، ۱۹ ماه پس از آغاز دنیاگیری، هیچ کشوری وجود ندارد که به ایمنی جمعی رسیده باشد. منظورم نقطه‌ای است که در آن تمام محدودیت‌ها را بردارید و از آنجا که دیگر هیچ بیمار ناقلی باقی نمانده است، دنیاگیری پایان یابد.»
نسخه پیش‌انتشار پژوهش در پایگاه‌داده medRxiv منتشر شده است.