مطالعه مقدماتی نویدبخش درمان‌های طولانی‌مدت دیابت است

پس از دهه‌ها پژوهش، اکنون به‌نظر می‌رسد تاحدودی در زمینه پیوند سلول‌های جزیره‌ای تولیدکننده انسولین به پانکراس (لوزالمعده) انسان موفق شده باشیم.

دیابت نوع یک، یکی از بحران‌های بزرگ سلامت جهانی است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس حمله می‌کند. بدون سلول‌های تولیدکننده انسولین، بیماران درمعرض نابینایی، ناتوانی و افزایش خطر ابتلا به کووید ۱۹ قرار می‌گیرند.

سلول‌های بنیادی رویانی انسان

پژوهشگران مؤسسه سلول‌های بنیادی هاروارد و شرکت دارویی ورتکس روشی برای رشد سلول‌های پانکراس تولیدکننده انسولین از سلول‌های بنیادی کشف کرده‌اند. این سلول‌های تولیدکننده انسولین را می‌توان به پانکراس بیماران مبتلا به دیابت نوع یک پیوند زد. اگر موفقیت مطالعه ادامه داشته باشد، پژوهشگران روشی برای تولید منبع نامحدودی از سلول‌های تولیدکننده انسولین پانکرانس برای بهبود یا حتی درمان قطعی دیابت نوع یک ایجاد خواهند کرد.

فرایند توسعه‌ی روش جدید با درک این موضوع شروع شد که برای هدایت سلول‌های بنیادی برای تبدیل شدن به سلول‌های تولیدکننده انسولین به کدام سیگنال‌های شیمیایی نیاز است. به کمک سیگنال‌های شیمیایی مناسب، سلول‌های بنیادی را می‌توان تقریبا به هر سلول دیگری در بدن تبدیل کرد.

پژوهشگران هاروارد برای هدایت سلول‌های بنیادی برای تبدیل‌شدن به سلول‌های تولیدکننده انسولین روی درک نحوه توسعه پانکراس و کشف مکانیسم‌هایی که پانکراس از آن‌ها برای تولید این سلول‌ها استفاده می‌کند، تمرکز کردند. پس از تلاشی سخت برای تعیین این موضوع که کدام سیگنال‌های شیمیایی می‌توانند سلول‌های بنیادی را به سلول‌های جزیره‌ای تولیدکننده انسولین تبدیل کنند، گروه پژوهشی هاروارد درنهایت به موفقیت دست پیدا کرد.

هاروارد سپس با شرکت داروسازی ورتکس وارد همکاری شد تا کارآزمایی‌های بالینی مرحله اول را به‌منظور بررسی ایمنی این سلول‌ها در بیماران مبتلا به دیابت نوع یک انجام دهد. کارآزمایی‌های اولیه راهنمایی‌هایی برای بهبود روش‌های مورد استفاده برای تولید سلول‌های جزیره‌ای فراهم کرد. پس از موفقیت کارآزمایی‌های ایمنی اولیه، سلول‌ها برای استفاده در کارآزمایی‌های بالینی آماده بودند. نتایج آزمایش‌های بالینی اخیرا در مجله‌ی Cell Stem Cell Journal منتشر شده است.

برای اینکه پیوند سلول‌های جزیره‌ای پانکراس در بیماران مبتلا به دیابت نوع یک موفقیت‌آمیز باشد، استفاده از روش‌های سرکوب سیستم ایمنی ضروری است تا سیستم ایمنی به سلول‌های جزیره‌ای حمله نکند. این کار با تجویز داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی پیش از تزریق سلول‌های جزیره‌ای رشدیافته در آزمایشگاه به بدن بیماران انجام شد. پس از این فرایند، پژوهشگران سطوح انسولین بیمار را دنبال کردند تا تعیین کنند که آیا سلول‌های جزیره‌ای پیوندشده به اندازه کافی انسولین تولید می‌کنند که در وضعیت بیمار تفاوتی ایجاد شود.

درحالی‌که هیچ‌یک از شرکت‌کنندگان مطالعه بالینی به‌طور کامل از تزریق‌های انسولین بی‌نیاز نشدند، نیاز روزانه انسولین همه شرکت‌کنندگان کاهش قابل‌توجهی پیدا کرد. نتایج این کارآزمایی‌ها امیدوارکننده است. سلول‌ها با موفقیت رشد کردند، پیوند زده شدند و در پاسخ به سطح گلوکز طبیعی بدن انسولین تولید کردند.

علاوه‌بر‌این، مردی که در کارآزمایی‌های ایمنی اولیه مطالعه شرکت کرده بود، اکنون به‌طور کامل از تزریق‌های انسولین بی‌نیاز شده است. او می‌تواند بدون نیاز به نظارت یا تنظیم سطح انسولین خود غذا بخورد و ممکن است اولین فردی باشد که گزارش می‌شود به‌طور دائم برای دیابت درمان می‌شود.

نتایج این کارآزمایی‌ها امیدوارکننده است. اگرچه مسائلی درزمینه موفقیت سلول‌های پانکراس رشدیافته از سلول‌های بنیادی در کاربردهای بالینی وجود دارد.

مشهودترین مسئله، نیاز به داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی برای محدود کردن رد سلول‌های جزیره‌ای پیوندی ازسوی سیستم ایمنی است. درحالی‌که این داروها امکان پیوند موفقیت‌آمیز سلول‌های جزیره‌ای را به بیماران مبتلا به دیابت نوع یک فراهم می‌کنند، می‌توانند عوارض جانبی قابل‌توجهی مانند التهاب، آبسه‌های کبدی و عفونت داشه باشند. عوارض جانبی با شدت کمتر شامل از دست دادن اشتها، تهوع و استفراغ می‌شود.

همه شرکت‌کنندگان مطالعه سطوحی از واکنش‌های ناخواسته را دربرابر داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی گزارش کردند. سه شرکت‌کننده واکنش‌های جانبی جدی را تجربه کردند که موجب شد برخی از آن‌ها از مطالعه کناره‌گیری کنند.

درمجموع، نتایج مطالعه بسیار امیدوارکننده است و نشان‌دهنده پیشرفت قابل‌توجهی در مسیر درمان دیابت است. درحالی‌که مطالعات بیشتری باید انجام شود، منتظر روزی هستیم که سلول‌های جزیره‌ای رشدیافته از سلول‌های بنیادی بتوانند به‌طور کامل جایگزین عملکرد سلول‌های بیولوژیکی پانکراس شوند و میلیون‌ها نفر در سراسر جهان بتوانند بدون نیاز به تزریق انسولین زندگی کنند.