استرس ممکن است بدترین دشمن قلب شما باشد
احتمالا با این عوامل خطر اصلی بیماری قلبی آشنا هستید: فشار خون بالا، کلسترول بالا، استعمال دخانیات، دیابت، چاقی و کم‌تحرکی. همچنین، احتمالا پزشک بیش از یک بار شما را برای این موارد معاینه کرده است و برای کمک به پیشگیری از حمله قلبی یا سکته توصیه‌هایی کرده است. اما آیا او درباره‌ی سطح استرس در زندگی شما نیز سؤال کرده است؟
مطالعات اخیر نشان می‌دهند که استرس روانی مزمن ممکن است برای سلامت قلب شما به همان اندازه (و احتمالا بیشتر) مهم باشد که عوامل خطر مرسوم اهمیت دارند.
براساس گزارش جدیدی، در افرادی که قلب کاملا سالمی ندارند، استرس روانی به‌عنوان عامل محرک حملات قلبی کشنده و غیرکشنده و سایر رویدادهای قلبی‌عروقی، از استرس جسمی پیشی می‌گیرد.
مطالعه جدید که ماه نوامبر در مجله‌ی JAMA منتشر شد، سرنوشت ۹۱۸ بیماری را که به بیماری قلبی پایدار مبتلا بودند، ارزیابی کرد تا ببیند بدن آن‌ها چگونه دربرابر استرس جسمی و روانی واکنش نشان می‌دهد.
شرکت‌کنندگان تحت آزمایش‌های استاندارد استرس جسمی و روانی قرار گرفتند تا مشخص شود که آیا در جریان استرس‌های جسمی و روانی، قلب آن‌ها دچار ایسکمی میوکارد (کاهش قابل‌توجه جریان خون به عضله قلب که می‌تواند آغازگر حوادث قلبی‌عروقی باشد) شده بود. سپس، پژوهشگران آن‌ها را به‌مدت ۴ تا ۹ سال مورد پیگیری قرار دادند.
در شرکت‌کنندگانی که ایسکمی را تجربه کردند، واکنش نامطلوب به استرس روانی نسبت‌به استرس جسمی تأثیر منفی بزرگ‌تری بر قلب و زندگی بیماران داشت. احتمال اینکه آن‌ها در سال‌های بعد دچار حمله قلبی غیرکشنده شوند یا براثر بیماری قلبی‌عروقی بمیرند، بیشتر بود.
جین ای برودی، نویسنده مجله نیویورک‌تایمر می‌گوید ای کاش در سال ۱۹۸۲ زمانی که پدرم دچار حمله قلبی شد که نزدیک بود او را بکشد، این موضوع را می‌دانستم. پس از ترک بیمارستان، به او درمورد استرس‌های جسمی بیش‌از‌حد مانند بلند نکردن اجسام سنگین هشدار داده شد. اما هرگز به او درباره‌ی استرس عاطفی بی‌مورد یا خطرات ناشی از واکنش بیش‌از‌حد به شرایط ملال‌آور مانند زمانی که راننده‌ی جلوتر از او در منطقه‌ی سبقت‌ممنوع خیلی آهسته رانندگی می‌کرد، هشدار داده نشد.
یافته‌های جدید بر نتایج مطالعه قبلی تأکید می‌کند که رابطه میان عوامل خطر و بیماری قلبی را در ۲۴۷۶۷ بیمار از ۵۲ کشور ارزیابی کرده بود. این مطالعه نشان داد احتمال دچار شدن به حمله قلبی طی متوسط پنج سال پیگیری، در بیمارانی که سطح بالایی از استرس روانی را در جریان سال پیش از وارد شدن به مطالعه تجربه کرده بودند، حتی زمانی که عوامل خطر مرسوم نیز درنظر گرفته شد، بیشتر از دو برابر بود.
دکتر مایکل تی آزبورن، متخصص قلب در بیمارستان عمومی ماساچوست توضیح داد، استرس روانی عامل خطر مستقلی برای حملات قلبی است که ازنظر اثرات مخرب قلبی با خطرات قلبی‌عروقی که معمولا اندازه‌گیری می‌شود، مشابه است.
اما استرس بر افرادی که قلبشان هنوز سالم است، چگونه اثر می‌گذارد؟
استرس روانی انواع مختلفی دارد. استرس می‌تواند به شکل حاد و براثر رویدادهایی مانند از دست دادن شغل، مرگ عزیزان یا تخریب خانه طی فاجعه‌ای طبیعی رخ دهد. مطالعه اخیری از اسکاندیناوی نشان داد که طی هفته پس از مرگ فرزند، خطر حمله قلبی در والدین بیش از سه برابر نرخ مورد انتظار بود.
استرس عاطفی همچنین می‌تواند مزمن باشد. برای مثال، استرس مزمن می‌تواند ناشی از ناامنی اقتصادی مداوم، زندگی در منطقه‌ای با نرخ جرم و جنایت بالا یا تجربه افسرگی یا اضطراب بی‌امان باشد. والدین داغدیده در مطالعه اسکاندیناویایی تا سال‌ها بعد همچنان با خطر بالای رویدادهای قلبی مواجه بودند.
استرس چگونه به قلب آسیب می‌رساند
دکتر آزبورن به همراه گروهی از کارشناسان به سرپرستی دکتر احمد توکل از بیمارستان عمومی ماساچوست، تجزیه‌و‌تحلیلی برای درک این موضوع انجام دادند که بدن چگونه دربرابر استرس روانی واکنش نشان می‌دهد. او گفت شواهد فراوان درمورد نحوه واکنش مغز و بدن دربرابر استرس روانی مزمن قویا نشان می‌دهد که پزشکی مدرن از یکی از مهم‌ترین خطراتی که برای سلامت قلب وجود دارد، غفلت کرده است.
همه چیز از مرکز ترس در مغز شروع می‌شود که آمیگدال نام دارد. آمیگدال با فعال کردن پاسخ جنگ یا گریز به استرس واکنش نشان می‌دهد و موجب آزادشدن هورمون‌هایی می‌شود که به مرور زمان می‌توانند سطح چربی بدن، فشار خون و مقاومت به انسولین را افزایش دهند. علاوه‌بر‌این، آبشار واکنش‌ها به استرس باعث التهاب در شریان‌ها، تقویت لخته‌شدن خون و اختلال عملکرد عروق خونی می‌شود که همگی به ایجاد آرتریواسکلروز کمک می‌کنند. آرتریواسکلروز بیماری است که زمینه‌ساز بیشتر حملات قلبی و سکته است.
تصویربرداری عصبی پیشرفته، اندازه‌گیری مستقیم تأثیر استرس بر بافت‌های مختلف بدن ازجمله مغز را ممکن ساخته است. مطالعه‌ای از ۲۹۳ فرد که ابتدا فاقد بیماری قلبی‌عروقی بودند و تحت اسکن کامل بدن قرار گرفتند، نتیجه‌ی روشنگری داشت. نشان داده شد، افرادی که سطح فعالیت آمیگدال آن‌ها بالا بود، پنج سال بعد، دچار سطوح بالاتری از التهاب و آرتریواسکلروز بودند.
تفسیر: کسانی که سطح استرس عاطفی بالایی داشتند، دارای شواهد زیستی بیماری قلبی‌عروقی بودند. درمقابل، افرادی که استرس کمتری داشتند، احتمال کمتری وجود داشت که اثرات بیماری‌زای استرس بر قلب را تجربه کنند.
پژوهشگران درحال بررسی تأثیر برنامه کاهش استرس SMART-3RP روی مغز و نیز عوامل زیستی هستند که آرتریواسکلروز را تقویت می‌کنند. این برنامه برای کمک به افراد برای کاهش استرس و ایجاد تاب‌آوری ازطریق تکنیک‌های ذهن و بدن مانند مدیتیشن مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی، یوگا و تای‌چی طراحی شده است. چنین اقداماتی سیستم عصبی پاراسمپاتیک را فعال می‌کند و مغز و بدن را آرام می‌کند.
برون‌ریزی استرس و اثرات آن
به‌گفته‌ی دکتر آزبورن، حتی بدون برنامه رسمی، افراد می‌توانند واکنش‌های مخرب قلب به استرس را کاهش دهند. یکی از بهترین راه‌ها انجام تمرینات بدنی معمول است که می‌تواند به کاهش استرس و التهاب ناشی از آن در بدن کمک کند.
باتوجه به این موضوع که خواب ضعیف استرس را افزایش می‌دهد و به التهاب شریانی کمک می‌کند، ایجاد عادات خوب خواب نیز می‌تواند خطر آسیب قلبی‌عروقی را کاهش دهد. الگوی ثابتی از زمان خواب و بیداری را در پیش بگیرید و هنگام خواب از مواجهه با صفحات نمایشی که نور آبی ساطع می‌کنند، مانند گوشی‌های هوشمند و کامپیوترها خودداری کنید یا برای چنین دستگاه‌هایی از فیلترهای نور آبی استفاده کنید. همچنین، اقدامات آرامش‌بخشی مانند مدیتیشن ذهن‌آگاهی، تکنیک‌های آرام‌‌بخشی که تنفس را کند می‌کنند، یوگا و تای‌چی را تمرین کنید.
دکتر آزبورن می‌گویند چند داروی رایج نیز می‌توانند کمک کنند. استاتین‌ها نه‌تنها کلسترول را کاهش می‌دهند بلکه با التهاب شریانی نیز مقابله می‌کنند و تأثیرات قلبی‌عروقی مثبتی دارند. داروهای ضدافسردگی، ازجمله کتامین، نیز ممکن است به کاهش فعالیت بیش‌از‌حد آمیگدال و کاهش استرس در افراد مبتلا به افسردگی کمک کنند.