اومیکرون، گونه‌ی جدید ویروس کرونا، در مدت یک ماه کل زمین را طی کرده و کارشناسان را به حیرت واداشته است. اما این موضوع کاملاً مشخص نیست که آیا شدت عفونت ناشی از آن برای افراد واکسینه‌نشده و افراد دارای نقص ایمنی کمتر است یا نه.
سرعت انتشار اومیکرون بیش از هر ویروس دیگر شناخته‌شده‌ای است. فقط یک ماه پس از شناسایی آن در آفریقای جنوبی، گونه‌ی جدید ویروس کرونا اکنون در کشورهای سراسر جهان با مواردی بیش از هر زمان دیگری در حال انتشار است. رابی باتاچاریا، متخصص بیماری‌های عفونی در بیمارستان عمومی ماساچوست در ایالات متحده‌ی آمریکا، سرعت انتشار اومیکرون را فوق‌العاده خواند. باتاچاریا برای نشان دادن قدرت سرایت اومیکرون یک محاسبه‌ی تقریبی انجام داده است تا مسابقه‌ی بین اومیکرون و سرخک، یکی دیگر از مسری‌تری ویروس‌های جهان را نشان دهد.
فرد دچار سرخک، در صورت واکسینه نبودن اطرافیان، به‌طور متوسط، ۱۵ نفر دیگر را آلوده می‌کند، در حالی‌که این تعداد در مورد اومیکرون ۶ نفر است. اما نکته‌ی کلیدی مدت زمانی است که طول می‌کشد تا افرادی که از اولین فرد عفونت را دریافت کرده‌اند، آن را به دیگران سرایت دهند. این مدت، در مورد سرخک حدود ۱۲ روز طول می‌کشد. در مورد اومیکرون، فقط ۴ تا ۵ روز طول می‌کشد. یک مورد سرخک در عرض ۱۲ روز، موجب ۱۵ مورد می‌شود. اما یک مورد اومیکرون طی ۴ روز موجب ۶ مورد دیگر می‌شود، طی ۸ روز موجب ۳۶ مورد و پس از ۱۲ روز موجب ۲۱۶ مورد می‌شود.
البته در دنیای واقعی، گونه‌ی جدید ویروس کرونا با افرادی که واکسینه شده‌اند یا کسانی که قبلاً دچار کووید ۱۹ شده‌اند، برخورد می‌کند و سرعت انتشار آن کم می‌شود. بنابراین، باتاچاریا معتقد است که هر فرد آلوده به اومیکرون فقط سه فرد دیگر را آلوده می‌کند. این رقم شبیه رقم محاسبه‌شده برای ویروس اولیه در شهر ووهان چین است که در سیاره‌ای بدون دفاع ایمنی و اقدامات مهارکننده به سرعت گسترش پیدا کرد. باتاچاریا هشدار داد:
در شرایط کنونی، مدل رشد نمایی ساده همچنان نشان می‌دهد که از یک مورد عفونی، طی ۶۰ روز، ۱۴ میلیون نفر آلوده می‌شوند. این در حالی است که در جمعیتی که دفاع خاصی ندارد، این رقم برای سرخک ۷۶۰ هزار مورد است.
آنتون ارکورکا، پزشک و مورخی که در مورد همه‌گیری‌های گذشته مطالعه می‌کند، از سرعت انتشار اومیکرون مبهوت شده است. ارکورکا، مدیر موزه‌ی تاریخ پزشکی باسک، به‌خاطر می‌آورد که سال‌ها طول کشید تا مرگ سیاه (قرن ۱۴) و وبا (در قرن ۱۹) در سراسر جهان گسترش پیدا کنند. دنیاگیری معروف به آنفلوانزای روسی در سال ۱۸۸۹ که توسط ویروس کرونای دیگری ایجاد شده بود، سه ماه طول کشید که مشابه زمانی است که اولیه SARS-CoV-2 که در دسامبر ۲۰۱۹ در ووهان شناسایی شد و همه‌جا را فرا گرفت. ارکورکا گفت: «گونه‌ی اومیکرون این رکورد سرعت انتشار را شکسته است.»
ویلیام هانج، همه‌گیرشناس و یکی از مدیران مرکز دینامیک بیماری‌های واگیردار در دانشگاه هاروارد با این موضوع موافق است. او خاطرنشان کرد: «مطمئناً اومیکرون در میان ویروس‌هایی که توانسته‌ایم با این سطح از جزئیات بررسی کنیم، بالاترین سرعت انتشار را دارد.»
یکی از شیوع‌های میکرون که به‌خوبی مورد مطالعه قرار گرفت، مهمانی در نروژ بود که با مهمانی که تازه از آفریقای جنوبی رسید بود، شروع شد و با آلوده شدن حداقل ۸۱ نفر از ۱۱۷ شرکت‌کننده مهمانی به پایان رسید.
در گسترش بی‌سابقه‌ی اومیکرون تردیدی وجود ندارد، اما چیزی که کمتر مشخص است، تأثیر این سونامی بر آسیب‌پذیری افراد در جمعیت‌هایی با نرخ بالای واکسیناسیون است.
در اسپانیا، تقریباً ۱۰۰ درصد افراد ۷۰ ساله و مسن‌تر واکسینه شده‌اند. اومیکرون می‌تواند افراد واکسینه‌شده را آلوده کند اما واکسن‌ها همچنان از بیماری جدی پیشگیری می‌کنند. این موضوع توسط مطالعه‌ی اخیری تحت هدایت ویروس‌شناس هلندی، کورین جرتزونکسل از دانشگاه اراسموس هلند، تأیید شده است.
البته خطر فردی بسیار پایین‌تر از خطر ناشی از گونه‌های قبلی است و در شرایطی که تعداد زیادی عفونت وجود دارد، نرخ پذیرش روزانه در بخش‌های مراقبت‌های ویژه اسپانیا در حال حاضر نصف چیزی است که در جریان بدترین اوج موج عفونت‌ها در ژانویه‌ی ۲۰۲۱ یعنی زمانی که کسی واکسینه نشده بود، اتفاق افتاد.
هانج و باتاچاریا دو هفته پیش مقاله‌ای در مورد دشواری تشخیص شدت واقعی اومیکرون منتشر کردند. باتاچاریا اکنون تأکید می‌کند که شدت گونه‌ی جدید در افرادی که واکسینه نشده یا قبلاً آلوده نشده‌اند، احتمالاً ۲۵ درصد کمتر از دلتا است که یک سال پیش در هند شناسایی شد. باتاچاریا گفت: «طبق مطالعات متعدد، شدت آلفا (که در اواخر ۲۰۲۰ در بریتانیا شناسایی شد) نسبت به دلتا ۵۰ درصد کمتر بود. با توجه به سرعت انتشار اومیکرون، این گونه احتمالاً در مدت کوتاه‌تری می‌تواند آسیب زیادی وارد کند.»
مرگ‌و‌میر کمتر
۶ مطالعه‌ی اولیه نشان می‌دهد اومیکرون راحت‌تر می‌تواند به مجرای تنفسی فوقانی حمله کند، اما در عفونی کردن ریه‌ها کارایی کمتری دارد. این موضوع به توضیح مسری بودن بیشتر و مرگ‌و‌میر کمتر آن کمک می‌کند.
گروهی از ویروس‌شناس دانشگاه هنگ‌کنگ در پژوهشی که در محیط آزمایشگاه انجام شد، محاسبه کردند که اومیکرون ۷۰ برابر سریع‌تر از دلتا در نایژه‌های انسان تکثیر می‌شود اما کارآمدی آن در عفونی کردن ریه‌ها ۱۰ برابر کمتر است.
راویندرا گوپتا، میکروب‌شناس دانشگاه کمبریج بریتانیا نیز این روند را تأیید کرده است و مقالات دیگری که ویروس‌شناسان دانشگاه‌های مختلف منتشر کرده‌اند، نشان می‌دهد توانایی اومیکرون در آلوده کردن ریه‌های همسترها و موش‌های اصلاح‌شده‌ی ژنتیکی کمتر است.
هانج، همه‌گیرشناس دانشگاه هاروارد همچنان معتقد است اومیکرون بسیار خفیف‌تر به‌نظر می‌رسد، زیرا مردم به خاطر واکسیناسیون یا تماس قبلی با ویروس دارای دفاع بیشتری در بدن خود هستند. او گفت:
بسیاری از عفونت‌های اومیکرون خصوصاً در افراد واکسینه‌شده خفیف هستند و با سرماخوردگی کوتاه‌مدت قابل مقایسه‌اند. مشکل این است که موارد جدی وجود خواهد داشت و از آن‌جایی که بسیار مسری است، کل تعداد مواردی که به مراقبت پزشکی نیاز دارند، سیستم بهداشت را تحت فشار قرار خواهد داد.
به گزارش مقامات بهداشت بریتانیا، ۴۰ درصد از افرادی که به خاطر عفونت اومیکرون در لندن بستری شده‌اند، واکسن دریافت نکرده‌اند. هانج به رقم موقت دیگری اشاره کرد. او گفت:
به‌نظر می‌رسد که در مورد اومیکرون طول مدت زمان بستری در بیمارستان به‌طور کلی کوتاه‌تر است و احتمال نیاز به اکسیژن مکمل پایین‌تر است. اما باید تأکید کرد که هنوز در سالمندان عفونت‌های زیادی را مشاهده نکرده‌ایم.
در اسپانیا، شیوع تجمعی ۱۴ روزه، حدود ۲۹۰۰ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر در میان افرادی است که در دهه سوم زندگی قرار دارند، اما ۴۶۵ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر در افرادی است که در دهه‌ی نهم زندگی قرار دارند. اگرچه این ارقام به‌علت افزایش مواجهه در جریان تعطیلات کریسمس به‌شدت درحال افزایش است.
مصونیت بالاتر
آریس کاتزوراکیس، ویروس‌شناسی از دانشگاه آکسفورد بریتانیا نیز تردید دارد. او گفت:
هنوز متقاعد نشده‌ام که اومیکرون ذاتاً نسبت به گونه‌ی اولیه که در ووهان ظاهر شد، خفیف‌تر باشد. اومیکرون به نظر می‌رسد خفیف‌تر از دلتا باشد اما علت آن است که دلتا تکامل پیدا کرده بود تا از گونه‌ی اجدادی خود شدیدتر باشد. به نظر می‌رسد ایمنی بالاتر منطقی‌ترین توضیح برای کاهش شدت مشاهده‌شده در جمعیت باشد.
مطالعه مقدماتی جدیدی که ۲۷ دسامبر توسط پژوهشگران دانشگاه کوازولو-ناتال آفریقای جنوبی منتشر شد، نشان می‌دهد عفونت اومیکرون دربرابر گونه دلتا محافظت می‌کند. اما این مطالعه فقط روی ۱۳ فرد انجام شده بود که اکثراً جوان و واکسینه شده بودند، بنابراین برای نتیجه‌گیری خیلی زود است.
الکس سیگال، نویسنده اصلی مطالعه اذعان می‌کند که اثر محافظتی اومیکرون در افراد واکسینه‌نشده در مطالعه‌ی او دیده نمی‌شود اما نتایج او این باور غلط را تقویت کرده است که اومیکرون موجب سرماخوردگی ساده‌ای می‌شود که به‌عنوان واکسن طبیعی برای جهان کار خواهد کرد. کاتزوراکیس در رسانه‌های اجتماعی هشدار داد:
دوست دارم مردم به گونه‌ای درمورد اومیکرون صحبت نکنند که گویی واکسن ضعیف‌شده زنده‌ای است. این طور نیست. واکسن بزنید، دوز تقویت‌کننده را دریافت کنید و برای پیشگیری از عفونت اقدامات احتیاطی لازم را انجام دهید.
تدروس ادهانوم، مدیرکل سازمان جهانی بهداشت در کنفرانس مطبوعاتی اخیر خود گفت هنوز چیز زیادی درمورد اومیکرون نمی‌دانیم که اقدامات احتیاطی را کاهش دهیم. او گفت:
اومیکرون با سرعتی در حال گسترش است که در هیچ‌یک از گونه‌های قبلی ندیده‌ایم. نگرانیم که مردم اومیکرون را خفیف در نظر گرفته و به آن اعتنایی نکنند. حتی اگر شدت بیماری ناشی از اومیکرون کمتر باشد، تعداد بسیار زیاد موارد می‌تواند بار دیگر سیستم‌های بهداشت بدون آمادگی را تحت فشار قرار دهد.