آیا اومیکرون دلتا را برای همیشه از بین خواهد برد؟
شش هفته پس از اینکه اومیکرون برای اولین‌بار و در ۲۴ نوامبر در آفریقای‌جنوبی گزارش شد، این گونه ویروس کرونا در حال حذف گونه دلتا است. آیا این بدان‌معنا است که اومیکرون دلتا را برای همیشه نابود خواهد کرد یا این دو سویه برای همیشه باهم در گردش خواهند بود؟
طبق شواهد، به‌نظر می‌رسد غلبه اومیکرون بر دلتا حتمی باشد و بعید است که حتی پس از اینکه اومیکرون دیگر میزبانی برای آلوده‌کردن نداشته باشد، دلتا بتواند دوباره فراوانی درخورتوجهی به‌دست آورد.
براساس تجزیه‌و‌تحلیل ترور بدفورد، متخصص آمار زیستی و زیست‌شناس مرکز تحقیقات سرطان فرد هاچینسون در سیاتل، در بسیاری از ایالت‌های آمریکا، اومیکرون درحال‌حاضر ۹۹ درصد یا بیشتر عفونت‌های ویروس کرونا را تشکیل می‌دهد.
بدفورد و همکارانش توالی‌های ژنتیکی جمع‌آوری‌شده از بیماران کووید ۱۹ را ردیابی کردند و دریافتند که تعداد عفونت‌های اومیکرون از اواسط تا اواخر دسامبر از عفونت‌های دلتا پیشی گرفته است. حتی در ایالت‌هایی با تعداد نسبتاً کمتر اومیکرون، این گونه مسئول ۸۰ درصد یا بیشتر موارد است.
وقتی اومیکرون برای اولین‌بار ظاهر شد، پژوهشگران نگران بودند که هر دو گونه باهم در جامعه در گردش کنند. واضح بود که اومیکرون سرعت انتشار بسیار زیادی دارد؛ اما مشخص نبود که آیا این امر ناشی از توانایی انتشار بهتر است یا اومیکرون می‌توانست در افراد واکسینه‌شده یا افراد قبلا مبتلا‌شده از ایمنی فرار کند.
درحالی‌که مشخص شده است که اومیکرون از مصونیت فرار می‌کند و دو تا سه برابر انتقال‌پذیرتر از دلتا است، این موضوع علت غلبه جهانی اومیکرون را توضیح می‌دهد. دکتر شیو پیلای، استاد پزشکی در دانشکده پزشکی هاروارد گفت:
اگر آن‌ها را در رقابتی مستقیم قرار دهید، همان‌طور‌که در جمعیت دیده می‌شود، اومیکرون برنده خواهد شد. احتمال آلوده‌شدن به اومیکرون بیشتر از دلتا است؛ بنابراین، دلتا به‌آرامی محو می‌شود و اومیکرون در جامعه تسلط پیدا می‌کند.
به‌طور‌کلی، اومیکرون به‌دلیل ایمنی که از قبل در جمعیت وجود دارد و ترجیح برای تکثیر در نایژه‌ها یا مجاری هوایی درمقایسه‌با ریه‌ها، از شدت کمتری برخوردار است. این بدان‌معنا است که غلبه آن درنهایت می‌تواند درمقایسه‌با حالتی که دلتا در جامعه درگردش باشد، به مرگ‌و‌میر کمتری منجر شود.
به‌گفته کارشناسان، موج عظیم عفونت‌های اومیکرون ممکن است درنهایت قدری محافظت دربرابر گونه‌های آینده فراهم کند و ما را به پایان دنیاگیری نزدیک‌تر کند. بااینحال، احتمال ظهور گونه‌های جدید وجود دارد و فرمی از ویروس برای آینده نه‌چندان دور همچنان با ما خواهد بود.
مصونیت متقاطع
پروتئین اسپایک گونه اومیکرون درمقایسه‌با پروتئین اسپایک دلتا، ده‌ها تغییر دارد. اسپایک پروتئین مهمی است که ویروس از آن برای ورود به سلول‌ها استفاده می‌کند. این پروتئین هدف آنتی‌بادی‌های تولیدشده واکسن‌های کووید ۱۹ نیز محسوب می‌شود.
براین‌اساس، حتی اگر فردی به گونه‌های قبلی آلوده یا واکسینه شده باشد، سیستم ایمنی او آنتی‌بادی‌هایی را تولید نخواهد کرد که به‌خوبی با اومیکرون مطابقت داشته باشد. درعوض، آنتی‌بادی‌های او برای هدف قراردادن پروتئین اسپایک گونه اولیه SARS-CoV-2 مناسب‌تر هستند. بااینحال، هنوز اشکال آمینواسیدی زیادی بین دو اسپایک مشترک است؛ بنابراین، پژوهشگران انتظار دارند که سطحی از ایمنی متقاطع بین این دو گونه وجود داشته باشد.
مطالعه کوچکی از آفریقای‌جنوبی که هنوز کارشناسان آن را بازبینی نکرده‌اند، نشان داد که واکنش‌پذیری متقاطع وجود دارد. این مطالعه پاسخ‌های ایمنی را در افراد واکسینه‌شده و افراد واکسینه‌نشده آلوده به اومیکرون بررسی کرد.
پژوهشگران با هدایت الکس سیگال از مؤسسه تحقیقات سلامت آفریقا در دوربان آفریقای‌جنوبی هشت فرد واکسینه‌نشده و هفت فرد واکسینه‌شده دچار عفونت‌های پس از واکسیناسیون را مطالعه کردند. سه نفر از بیماران واکسینه‌شده دو دوز واکسن فایزر و سه نفر یک دوز واکسن جانسون اند جانسون و یک نفر دو دوز واکسن جانسون اند جانسون را تزریق کرده بودند.
پژوهشگران تقریباً طی چهار روز از زمان ابتلا به بیماری و سپس دو هفته بعد، از افراد آلوده خون گرفتند. آن‌ها سپس ویروس کرونا را در آزمایشگاه درمعرض نمونه‌های خون مذکور قرار دادند و اولین خط دفاعی بدن یعنی آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده را آزمایش کردند. این آنتی‌بادی‌ها به ویروس متصل می‌شوند و از ورود آن به سلول‌ها جلوگیری میکنند.
طبق انتظار، توانایی خنثی‌کردن اومیکرون در خونی که دو هفته پس از بیماری گرفته شده بود، درمقایسه‌با خونی که اوایل بیماری گرفته شده بود، ۱۴/۴ برابر بیشتر بود؛ اما خنثی‌سازی دلتا نیز ۴/۴ برابر افزایش پیدا کرد. این بدان‌معنا است که عفونت اومیکرون باید محافظت دربرابر دلتا را نیز افزایش دهد.
برای پیلای این نتیجه تعجب‌آور نبود. وقتی بدن درمعرض ویروس کرونا قرار گیرد، سیستم ایمنی آنتی‌بادی‌هایی را تولید می‌کند که شکل بخش‌های مختلف پروتئین اسپایک را تشخیص خواهند داد. برخی از این مناطق در اومیکرون و دلتا مشابه هستند؛ بنابراین، برخی از آنتی‌بادی‌های ضد‌اومیکرون دربرابر دلتا نیز مؤثر خواهند بود.
این همان مکانیسمی است که از آن طریق، دوز تقویت‌کننده واکسن عمل می‌کند. مطالعه اخیر که با هدایت آلهاندرو بالاژ، ایمنی‌شناس مؤسسه راگون بیمارستان عمومی ماساچوست و مؤسسه فناوری ماساچوست و هاروارد، انجام و در پایگاه مقاله‌های پیش‌چاپ MedRxiv منتشر شده است، نشان داد درحالی‌که دو دوز واکسن توانایی خنثی‌سازی دربرابر اومیکرون را تحریک نمی‌کرد، دوز تقویت‌کننده دربرابر این گونه مبارزه می‌کرد و قدرت پاسخ آن فقط چهار تا شش برابر کمتر از قدرت پاسخ دربرابر سویه اصلی ویروس کرونا بود.
مسئله مذکور با‌‌توجه‌‌به این موضوع اهمیت دارد که تقویت‌کننده همچنان سیستم ایمنی را با پروتئین اسپایک اولیه مواجه می‌کند. به‌گفته پیلای، ارائه مجدد واکسن سطح آنتی‌بادی را بسیار افزایش می‌دهد. بخشی از این آنتی‌بادی‌های متعدد واکنش‌پذیری متقاطع دارند و به برجستگی‌های مشابه روی اومیکرون و دلتا متصل می‌شوند. غلظت کافی آنتی‌بادی‌ها علیه این اشکال مشترک همچنان می‌تواند عفونت را مهار کند؛ حتی اگر بسیاری از آنتی‌بادی‌های تولیدشده به‌واسطه واکسن مخصوص اومیکرون نباشند.
دینامیک انتقال
ملایمت ظاهری اومیکرون درمقایسه‌با دلتا جنبه امیدبخش غلبه آن در جمعیت است. در هر فردی، دچارشدن به اومیکرون احتمالاً درمقایسه‌با دچارشدن به دلتا با خطر کمتری همراه است (خصوصا برای افراد واکسینه‌شده). تعداد مطلق عفونت‌های پس از واکسیناسیون اومیکرون بیشتر از تعداد این نوع عفونت‌ها طی موج دلتا است؛ یعنی چند هفته آینده سخت خواهند بود و هجوم گسترده افرادی که همه به‌یک‌باره آلوده می‌شوند، منابع مراقبت‌های بهداشتی را زیرفشار قرار می‌دهد.
براساس گزارش Our World in Data، از ۶ ژانویه، ۱۱۹،۶۶۱ بیمار مبتلا به کووید بستری‌شده در ایالات متحده آمریکا وجود داشته است که قله موج دلتا با ۹۷،۸۱۱ مورد را پشت‌سر گذاشته و به اوج زمستان گذشته، یعنی ۱۳۳،۲۶۸ مورد نزدیک شده است. بااینحال در ماه‌های آینده، موج اومیکرون به افراد مصونیت جدیدی دربرابر ویروس کرونا می‌دهد؛ ازجمله ایمنی متقاطعی که ممکن است در‌صورت ظهور گونه دیگر بتواند از آن‌ها دربرابر پیامدهای جدی محافظت کند.
مطالعه آفریقای‌جنوبی نشان می‌دهد که چرا ایمنی طبیعی حاصل از اومیکرون به‌تنهایی برای محافظت از افراد دربرابر عفونت مجدد یا گونه‌های جدید کافی نیست. مطالعه نشان‌دهنده پاسخ‌های آنتی‌بادی قوی‌تر دربرابر عفونت اومیکرون در افرادی بود که قبلا واکسینه شده بودند و پاسخ‌های متغیرتر در افراد واکسینه‌نشده دیده می‌شد.
در برخی افراد، عفونت موجب پاسخ آنتی‌بادی قوی و در برخی موجب پاسخ آنتی‌بادی نسبتاً ضعیف شده بود. این موضوع ممکن است به این دلیل باشد که ویروس ممکن است پروتئین‌هایی را فعال کند که پاسخ ایمنی بهینه را خاموش یا مهار میکنند. واکسیناسیون این کار را انجام نمی‌دهد. آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده حاصل از عفونت نیز مانند آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده حاصل از واکسیناسیون، با گذشت زمان کاهش پیدا میکنند.
درنهایت، ترکیبی از واکسن‌ها و اومیکرون می‌تواند به انتقال جهان از دنیاگیری به وضعیت بومی‌شدن بیماری کمک کند؛ یعنی بیشتر مردم تاحدودی دربرابر ویروس کرونا ایمنی خواهند داشت و افزایش عفونت‌ها ازنظر بستری‌شدن و بیماری جدی و مرگ کمتر فاجعه‌بار خواهد شد. باوجوداین، کاهش ایمنی احتمالاً بدین معنا است که نسخه‌هایی از ویروس کرونا باقی خواهند ماند و افراد ممکن است با فاصله‌گرفتن از عفونت گذشته یا واکسن‌های تقویت‌کننده دربرابر پیامدهای جدی آسیب‌پذیر شوند.
همچنین، این امکان وجود دارد که گونه‌ای ظاهر شود که بهتر بتواند از ایمنی فرار کند. در آینده، داروهای ضدویروسی مانند پاکسلووید فایزر که در کارآزمایی‌های بالینی امیدبخش ظاهر شده است، احتمالاً عامل مهمی در کاهش آسیب ناشی از ادامه گردش SARS-CoV-2 خواهند بود.