سلول‌های موی رشدیافته در آزمایشگاه برای درمان طاسی در راه هستند

زیست‌شناسان در چندین استارتاپ در حال استفاده از آخرین پیشرفت‌ها در مهندسی ژنتیک برای رفع مشکل قدیمی طاسی هستند و سلول‌های جدید تشکیل‌دهنده‌ی مو را ایجاد می‌کنند که می‌تواند توانایی رشد مو را در فرد برگرداند. ناگفته نماند برخی از پژوهشگران نیز مشغول استفاده از این تکنیک‌ها برای رشد سلول‌های موی انسان در آزمایشگاه و حتی روی حیوانات هستند.

استارتاپی به نام dNovo تصویری از موشی را برای مجله MIT Technology Review فرستاد که دسته‌ی پرپُشتی از موی انسان را درآورده بود که به‌گفته‌ی شرکت، نتیجه پیوند سلول‌های بنیادی انسان است. ارنستو لوخان، بنیان‌گذار dNovo، زیست‌شناسی است که در دانشگاه استنفورد تحصیل کرده است. او می‌گوید شرکت او می‌تواند ازطریق برنامه‌ریزی مجدد ژنتیکی سلول‌های معمولی مانند سلول‌های خون یا سلول‌های چربی، اجزای فولیکول‌های مو را تولید کند.

گفتنی است پژوهش‌های بیشتری باید انجام شود؛ اما لوخان امیدوار است این فناوری درنهایت علت زمینه‌ای ریزش مو را درمان کند. ما انسان‌ها با کل فولیکول‌هایی مویی که هرگز داریم، به دنیا می‌آییم؛ اما پیری، سرطان، تستوسترون، بدشانسی ژنتیکی و حتی کووید ۱۹ می‌توانند سلول‌های بنیادی درون فولیکول‌ها را نابود کنند. این سلول‌های بنیادی هستند که مو را می‌سازند. با از‌بین‌رفتن این سلول‌های بنیادی، موهای شما نیز از بین می‌رود.

لوخان می‌گوید شرکت او می‌تواند با تغییر الگوی ژن‌های فعال روی سلول‌، هر سلولی را مستقیماً به سلول بنیادی مو تبدیل کند. او می‌افزاید: «در زیست‌شناسی، اکنون سلول‌ها را به‌جای آنکه به‌عنوان موجودیتی ثابت در نظر بگیریم، به‌عنوان حالت درک می‌کنیم. ما می‌توانیم سلول‌ها را از حالتی به‌سمت حالت دیگر سوق دهیم.»

موش بدون مو پس از پیوند سلول‌های بنیادی سازنده‌ی فولیکول مو دسته‌ای موی انسان درآورده است

احتمال جایگزینی مو گوشه‌ای از کاوش گسترده‌تر پژوهشگران درباره‌ی این موضوع است که آیا فناوری برنامه‌ریزی مجدد سلول‌ها می‌تواند نشانه‌های پیری را رفع کند. در ماه اوت، مجله‌ی MIT Technology Review درباره‌ی شرکتی به نام Altos Labs گزارش کرد که قصد دارد بررسی کند که آیا می‌توان با برنامه‌ریزی مجدد سلول‌ها، افراد را دوباره جوان کرد. استارتاپ دیگری به نام Conception در تلاش است تا با تبدیل سلول‌های خون به تخمک‌های انسان، طول مدت باروری را افزایش دهد.

یکی از پیشرفت‌های مهم در اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰ رخ داد، زمانی که پژوهشگران ژاپنی فرمول ساده‌ای برای تبدیل هر نوع بافتی به سلول‌های بنیادی قوی مشابه سلول‌هایی یافتند که در رویان وجود دارد. درباره‌ی ظرفیت این دستاورد خیال‌پردازی‌های زیادی شد. دانشمندان دریافتند که می‌توانند به‌طور بالقوه منابع بی‌نهایتی از تقریباً تمام سلول‌ها مثلا اعصاب یا عضله قلب را تولید کنند. اگرچه درعمل، فرمول تولید انواع خاص سلول‌ها می‌تواند دست‌نیافتنی باشد و مشکل برگرداندن سلول‌های رشد‌یافته در آزمایشگاه به بدن فرد وجود دارد.

مفهومی که استارتاپ‌ها دنبال می‌کنند، جمع‌آوری سلول‌های معمولی نظیر سلول‌های پوست بیماران و سپس تبدیل آن‌ها به سلول‌های سازنده مو است. شرکتی به نام Stemson نیز ۲۲/۵ میلیون دلار از سرمایه‌گذاران مختلف ازجمله شرکت دارویی AbbVie جمع‌آوری کرده است. جف همیلتون، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت، می‌گوید شرکت آن‌ها در حال پیوند چنین سلول‌هایی به پوست موش‌ها و خوک‌ها برای آزمایش این فناوری است.

همیلتون و لوخان هر دو فکر می‌کنند که بازار پررونقی وجود دارد. حدود نیمی از مردان دچار طاسی با الگوی مردانه می‌شوند که در برخی از آن‌ها از دهه‌ی سوم زندگی شروع می‌شود. مشکلی که زنان عمدتاً با آن رو‌به‌رو می‌شود، نازک‌شدن عمومی موها است؛ اما همین مسئله نیز روی تصویری که شخص از خود دارد، تأثیرگذار است.

این شرکت‌ها زیست‌شناسی با تکنولوژی چشمگیر را به صنعتی می‌آورند که به خیال واهی معروف است. ادعاهای دروغین زیادی درباره‌ی درمان‌های ریزش مو و قابلیت سلول‌های بنیادی وجود دارد. پل نافلر، زیست‌شناس سلول‌های بنیادی در کالیفرنیا در نوامبر نوشت: «باید از پیشنهاد‌های شیادانه آگاه باشید.»

نمایی نزدیک از یک ارگانوئید پوست که با فولیکول‌های مو پوشیده شده است.

آیا فناوری سلول‌های بنیادی می‌تواند طاسی را درمان کند یا به امید دروغین دیگری تبدیل می‌شود؟ همیلتون که برای سخنرانی در همایش جهانی ریزش مو در سال جاری دعوت شده بود، می‌گوید تلاش کرده است بر این مسئله تأکید کند که شرکت هنوز پژوهش‌های زیادی در پیش دارد. او می‌گوید: «افراد بسیاری آمدند و گفتند راه‌حلی دارند. این اتفاق درباره‌ی مو زیاد افتاده است. ما سعی می‌کنیم به دنیا نشان دهیم که دانشمندان واقعی هستیم و وعده بی‌جا نمی‌دهیم.»

در‌حال‌حاضر، برخی از داروهای تأییدشده برای ریزش مو مانند پروپشیا (فیناستراید) و روگین (ماینوکسیدیل) وجود دارد؛ اما به‌طور محدود استفاده می‌شوند. رویه‌ی دیگر شامل بریدن نوارهایی از پوست قسمت‌های دیگر بدن فرد که هنوز مو دارد و پیوند آن فولیکول‌ها به نقطه‌ی فاقد مو طی عمل جراحی است. لوخان می‌گوید در آینده، سلول‌های سازنده‌ی مو که در آزمایشگاه رشد کرده‌اند، می‌توانند به‌کمک جراحی مشابهی به سر فرد اضافه شوند.

کارل کوهلر، استاد دانشگاه هاروارد بیان می‌کند: «فکر می‌کنم افراد در زمینه‌ی بازگرداندن موها موفق خواهد شد؛ اما درابتدا، فرایندی سفارشی و بسیار پرهزینه خواهد بود.» فولیکول‌های مو ارگان‌های پیچیده‌ای هستند که ازطریق تعامل مولکولی میان چند نوع سلول ظاهر می‌شوند. کوهلر می‌گوید تصاویر موش‌هایی که موی انسان درآورده‌اند، جدید نیست؛ اما همیشه مشکلی درزمینه‌ی ترجمه آن به انسان‌ها وجود دارد.

آزمایشگاه کوهلر ساقه‌های مو را به روش کاملاً متفاوتی می‌سازد: با رشد ارگانوئیدها. ارگانوئیدها توده‌های کوچکی از سلول‌ها هستند که در ظرف آزمایشگاه به‌خودی‌خود سازمان‌دهی پیدا می‌کنند. کوهلر می‌گوید ابتدا در حال مطالعه‌ی درمان ناشنوایی بود و می‌خواست سلول‌های مومانندی را درون گوش داخلی رشد دهد؛ اما درنهایت ارگانوئیدهای او به پوست تبدیل شدند و با فولیکول‌های مو کامل شدند.

کوهلر از این رویداد استقبال کرد و اکنون ارگانوئیدهای پوستی کروی را ایجاد می‌کند که حدود ۱۵۰ روز رشد می‌کنند تا زمانی که عرضشان به حدود دو میلی‌متر می‌رسد. به‌گفته‌ی او، فولیکول‌های موی لوله‌مانند به‌وضوح مشاهده‌‌کردنی و معادل موهای کرک‌مانندی هستند که جنین را می‌پوشاند. موضوع شگفت‌آور این است که ارگانوئیدها به‌سمت عقب رشد می‌کنند و موها به‌سمت داخل درمی‌آیند. کوهلر می‌گوید: «می‌توانید معماری زیبایی را ببینید، اگرچه اینکه چرا آن‌ها به‌سمت داخل رشد می‌کنند، سؤال بزرگی است.»

آزمایشگاه هاروارد از منبعی از سلول‌های مجددا برنامه‌ریزی‌شده استفاده می‌کند که از مرد ۳۰ ساله ژاپنی ایجاد شده است؛ اما آن‌ها در حال بررسی سلول‌های اهداکنندگان دیگر هستند تا ببینند که آیا ارگانوئیدها می‌توانند به موهایی با رنگ‌ها و بافت‌های متمایز منجر شوند. کوهلر می‌گوید: «حتماً تقاضا برای آن وجود دارد. شرکت‌های محصولات آرایشی علاقه‌مند‌‌تند. آن‌ها وقتی ارگانوئیدها را ببینند، هیجان‌زده می‌شوند.»