حس نوستالژی به خاطرات گذشته برای سلامت انسان مفید است
تصور کنید وارد یک فروشگاه می‌شوید و چشمتان به یک جامدادی می‌افتد، از همان نوعی که در دوران دبستان از آن استفاده می‌کردید، نگاه کردن به این جامدادی شما را به خاطرات دور و تلخ و شیرین دوران کودکی می‌برد. این همان احساسی است از آن به‌عنوان نوستالژی یاد می‌شود و آن جامدادی برای شما یک پدید‌ه‌ی نوستالژیک تلقی می‌شود. اشتیاق و حسرت ناشی از نوستالژی می‌تواند احساسات زیادی را در افراد برانگیزد. در لابه‌لای خاطرات گوناگون گذشته، چه شیرین و چه تلخ، ممکن است نوع خاصی از تسکین درد را احساس کنید.
اما این موضوع جدیدی نیست. پیش از این دانشمندان نشان داده‌اند که حس نوستالژی علاوه بر تقویت تندرستی و بهبود وضعیت جسمی می‌تواند درک احساس درد از سوی مغز را تحت تأثیر قرار دهد. بااین‌حال، این‌که اثر ضدِدردِ احساس نوستالژیک دقیقاً خود را در کدام ناحیه از مغز نشان می‌دهد، هنوز به‌صورت یک راز باقی مانده بود. محققان آکادمی علوم چین در یک مطالعه‌ی جدید سعی کردند این پازل را به شیوه‌ای عجیب، و حتی می‌توان گفت تلخ و شیرین، حل کنند.
این محققان با استفاده از اسکنرهای fMRI به بررسی فعالیت مغزی ۳۴ داوطلب شرکت‌کننده در این مطالعه پرداختند. محققان پس از قرار گرفتن داوطلبان در دستگاه، عکس‌هایی از صحنه‌ها و اشیاء دوران کودکی به آن‌ها نشان دادند تا حس نوستالژی را در آن‌ها تداعی کند. البته تصاویر غیرنوستالژیک نیز به‌عنوان معیار در این آزمایش گنجانده شده بودند، تصاویری از صحنه‌های زندگی مدرن که نمی‌توانستند خاطرات دوران کودکی را در داوطلبان زنده کند. هم‌زمان با پخش تصاویر نوستالژیک یک سنسور حرارتی نیز به داوطلبان متصل شده بود تا نوعی حس گرمای دردناک را در ساعد آن‌ها ایجاد کند.
در این آزمایش داوطلبان با استفاده از یک وسیله می‌توانستند میزان درد احساس‌شده‌‌ی ایجادشده توسط محرک حرارتی را رتبه‌بندی کنند. مانند تجربیات گذشته درمورد اثر ضددرد حس نوستالژی و همان‌طور که محققان انتظار داشتند، داوطلبان احساس درد کم‌تری در مواقع به نمایش در آمدن تصاویر نوستالژیک گزارش کردند.
نکته‌ی جالب‌توجه این است که تسکین درد ناشی از حس نوستالژی در مواقعی که وسیله‌ی حرارتی کم‌ترین میزان درد را ایجاد می‌کرد گزارش شد و وقتی محرک حرارتی در بالاترین میزان شدت درد تنظیم می‌شد به‌نظر می‌رسید اثر ضددرد نوستالژی از بین می‌رفت.
تیم تحقیقاتی در توضیح علت این پدیده می‌گویند وقتی درد کمی از سوی افراد حس می‌شود تأثیر نوستالژی در آن‌ها بیشتر طول می‌کشد. به بیان دیگر چون احساس درد شدید، توانایی‌های شناختی بیشتری از مغز را مشغول به‌خود می‌کند، اثر تسکین درد ناشی از تجربه‌ی احساس نوستالژیک فرصت خودنمایی پیدا نمی‌کند.
همچنین وقتی داوطلبان حس نوستالژی بیشتری از تصاویر دریافت می‌کردند، تسکین درد گزارش‌شده توسط آن‌ها در هنگام دیدن این تصاویر نیز بیشتر می‌شد. مینگ ژانگ، محقق حوزه‌ی روان‌شناسی و نویسنده‌ی اول مقاله‌ی علمی این مطالعه در این‌باره می‌گوید: «هرچه داوطلبان حس نوستالژی بیشتری احساس می‌کردند به همان میزان درد کم‌تری گزارش می‌کردند.»
طبق اطلاعات جمع‌آوری شده توسط fMRI، در زمان تجربه‌ی نوستالژی، محققان سطح فعالیت بیشتری در کورتکس پس‌سری، شکنج فوق‌حاشیه‌ای و کورتکس پیش‌پیشانی مشاهده کردند. آن‌ها در مقاله‌ی خود نوشته‌اند: «این نواحی همگی در زمینه‌ی پردازش صحنه‌های گذشته، احساس آگاهی از خود و ارزیابی احساسی فعالیت می‌کنند.»
همچنین مینگ ژانگ می‌گوید هنگام نمایش تصاویر نوستالژیک هم‌زمان با فعال کردن حسگرهای محرک درد، میزان فعالیت مغزی در دیگر نواحی مغز نیز دستخوش تغییر شدند. او می‌گوید: «نکته‌ی جالب، کاهش قابل‌ملاحظه‌ی فعالیت مغزی در بخش چپ شکنج زبانی و شکنج پاراهیپوکامپ در شرایط نوستالژیکی بود که نشانگر اثر مدولاسیون معمول ناشی از تجربه‌ی حس نوستالژی است.»
اما محققان چینی می‌گویند نکته‌ی مهم این است که تحقیق آن‌ها از نقش پررنگ قشر تالامیک مغز در عمکرد اثر تسکین درد پرده برمی‌دارد. طبق گفته‌ی آن‌ها: «تالاموس یکی از نواحی مهم مغزی در انتقال و یک‌پارچه‌سازی اطلاعات و مدولاسیون یا تعدیل احساس درد است.»
محققان بر این عقیده‌اند که در هنگام تجربه‌ی احساس دردناک، تجربه‌ی حس نوستالژی می‌تواند ازطریق تقویت فعالیت بخش تالاموس مغز به تسکین درد کمک کند. آن‌ها اضافه می‌کنند: «براساس یافته‌های این تحقیق، ما یک مدل تالاموس‌محور برای توضیح اثر ضددرد نوستالژی پیشنهاد می‌دهیم. این یافته‌ها می‌توانند مفاهیم و دیدگاه‌های بیشتری برای توسعه‌ی روش‌های غیردارویی و روان‌شناسی‌محور برای تسکین درد ارائه کنند.»
نظرات