آیا داروهای موجود، خطر کووید طولانی را کاهش می‌دهند؟

در روزهای اولیه دنیاگیری کووید ۱۹، کاری تیکینن، متخصص اورولوژی و اپیدمیولوژیست بالینی، برنامه خود را پر از جراحی‌های لغوشده دید، بنابراین وقت آزادی پیدا کرد. رئیس او در دانشگاه هلسینکی به او توصیه کرد: «هر کاری را که فکر می‌کنی، مفیدتر است، انجام بده.» بنابراین، تیکینن مشغول اجرای کارآزمایی‌های بالینی برای درمان‌های کووید ۱۹ شد.

از همان ابتدا و قبل از اینکه دنیا از کووید ۱۹ با خبر شود، تیکینن بر این باور بود که باید شرکت‌کنندگان مطالعه را تا چند ماه پس از بهبودی مورد پیگیری قرار داد. او می‌خواست عوارض جانبی طولانی‌مدت داروها را تحت‌نظارت قرار دهد.

اکنون تیکینن و تعداد انگشت‌شماری از پژوهشگران دیگر امیدوار هستند در این مورد بیشتر بدانند که آیا درمان‌هایی که بیماران در مرحله حاد کووید ۱۹ دریافت می‌کنند، می‌تواند خطر دچار شدن به علائمی را که تا چند ماه پس از عفونت پایدار هستند، کاهش دهد.

پژوهش درمورد کووید طولانی‌مدت که با عنوان «عارضه پس از مرحله حاد کووید ۱۹» نیز شناخته می‌شود، از مطالعات مربوط به مرحله حاد بیماری عقب مانده است. این عارضه معمولاً به‌عنوان علائم کووید ۱۹ که بیش از سه ماه طول می‌کشند، تعریف می‌شود.

افرادی که کووید طولانی را تجربه می‌کنند، طیف وسیعی از علائم از خفیف تا علائم شدید و ناتوان‌کننده را تجربه می‌کنند. پژوهشگران دلایل مختلفی را برای این وضعیت پیشنهاد کرده‌اند، از مخازن ویروسی ماندگار در بدن، تا خودایمنی و لخته‌های خونی ریز. بسیاری فکر می‌کنند ترکیبی از این عوامل نقش دارد. دنی آلتمن، ایمونولوژیست کالج سلطنتی لندن می‌گوید: «مدتی طول کشید تا انجام پژوهش درزمینه‌ی سازوکار کووید طولانی‌مدت شروع شود. سخت است که یافته‌ها را کنار هم بگذاریم تا به تصویر کلی از این وضعیت برسیم.»

درحال‌حاضر، واکسن‌ها بهترین راه برای پیشگیری از کووید طولانی‌مدت هستند. واکسن‌های کووید ۱۹ خطر عفونت SARS-CoV-2 را کاهش می‌دهند و ممکن است خطر کووید طولانی را پس از عفونتی که در فرد واکسینه‌شده رخ می‌دهد، کاهش دهند.

چندین مطالعه به این سؤال پرداخته‌اند و اگرچه نتایج متفاوتی حاصل کرده‌اند، روند کلی نشان می‌دهد واکسیناسیون می‌تواند خطر ابتلا به کووید طولانی را در افرادی که پس از واکسیناسیون آلوده می‌شوند، به نصف کاهش دهد. برای مثال، مطالعه‌ای که هنوز مورد بازبینی قرار نگرفته است، نشان داد واکسیناسیون احتمال بروز علائم کووید طولانی را در بیش از سه هزار شرکت‌کننده‌ی دو بار واکسینه‌شده که پس از واکسیناسیون به SARS-CoV-2 آلوده شدند، حدود ۴۱ درصد کاهش داد. اما آلتمن می‌گوید هنوز افرادی زیادی درمعرض خطر ابتلا به کووید طولانی قرار دارند و ۴۱ درصد به اندازه کافی بالا نیست.

جدا از واکسیناسیون، مشخص نیست که آیا درمان‌های موجود کووید ۱۹ اثری بر خطر ابتلا به کووید طولانی دارند. آلتمن می‌گوید، در تئوری، دارویی که شدت بیماری را کاهش می‌دهد، ممکن است شدت علائم کووید طولانی را نیز کاهش دهد. اما کووید طولانی همیشه با بیماری حاد جدی همراه نیست. او می‌گوید: «مردم بسیاری وجود دارند که براثر کووید طولانی به‌شدت آسیب دیده‌اند و عفونت‌های بدون علامت یا تقریباً بدون علامت داشته‌اند.»

با‌این‌حال، برخی مطالعات قصد دارند تأثیر درمان زودهنگام با داروها ضدویروسی را بر کووید طولانی‌مدت بررسی کنند.

به‌طور مشابه، دو کارآزمایی از داروی پاکسلووید، داروی ضدویروسی که توسط فایزر ساخته شده است، شامل دوره شش ماهه پیگیری شرکت‌کنندگان خواهد بود.

از این داروهای ضدویروسی معمولاً برای درمان افراد دچار علائم نسبتاً خفیف کووید استفاده می‌شود.

تیکینن و همکارانش امیدوار هستند درمورد اثر طولانی‌مدت درمان‌ها بر افرادی که براثر ابتلا به کووید ۱۹ بستری شده بوده‌اند، دانش بیشتری کسب کنند. تیم او درحال پیگیری شرکت‌کنندگان شاخه‌ی دانشگاه هلسینکی کارآزمایی SOLIDARITY است که تحت هدایت سازمان جهانی بهداشت انجام می‌شود. او امیدوار است در چند هفته آینده، به نتایج مطالعه پیگیری یک ساله‌ای از شرکت‌کنندگان را که به دلیل کووید ۱۹ بستری شده بودند و با داروی ضدویروس رمدسیویر درمان شده‌ بودند، دست پیدا کند.

تیم او همچنین شرکت‌کنندگان را در دو شاخه‌ی دیگر کارآزمایی SOLIDARITY، مورد پیگیری قرار خواهد داد. یکی از این شاخه‌ها نوعی داروی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی به نام اینفیلیکسیماب را آزمایش می‌کند. اینفیلیکسیماب دارویی است که به کاهش التهاب در عروق خونی کمک می‌کند.

اما تیکینن هشدار می‌دهد که هیچ‌یک از این مطالعات تعداد کافی شرکت‌کننده ندارد که بتواند پاسخ‌های واضح و قطعی درمورد کووید طولانی ارائه بدهد. تیم او در اقداماتی غیرمعمول، چند ماه پس از درمان رمدسیویر با شرکت‌کنندگان تماس گرفت و آن‌ها را تشویق کرد تا پرسشنامه‌ای درمورد علائم خود پر کنند. آن‌ها سوالات را به ده زبان ترجمه کردند و پیشنهاد کردند که فرم‌ها را به صورت دستی به خانه‌های شرکت‌کنندگان برسانند.

نتیجه این کار نرخ پاسخگویی ۹۵ درصدی بود که معمولاً برای چنین مطالعات بلندمدتی بالا است. اما به علت اینکه مطالعه اولیه فقط شامل حدود ۳۵۰ فرد می‌شد، کوچک است و نمی‌تواند نتایج قطعی ارائه دهد.

پژوهشگران امیدوار هستند به این موضوع پی ببرند که آیا درمان‌های بیشتر می‌تواند خطر ابتلا به کووید طولانی‌مدت را کاهش دهد یا خیر.

کارآزمایی بزرگ HEAL-COVID در بریتانیا درحال آزمایش دو دارو است که سیستم قلبی‌عروقی را در افرادی که براثر ابتلا به کووید ۱۹ بستری شده‌اند، مورد هدف قرار می‌دهد. یکی از این داروها که آپیکسابان نام دارد، داروی ضدانعقاد است. دیگری آتورواستاتین، داروی کاهش‌دهنده کلسترول است که تصور می‌شود التهاب عروق خونی را کاهش می‌دهد. مطالعه بررسی خواهد کرد که آیا این درمان‌ها نرخ بستری و مرگ را طی یک سال پس اولین ترخیص از بیمارستان کاهش می‌دهند.

حدود یک سوم از افرادی که پس از درمان برای کووید ۱۹ ترخیص می‌شوند، در عرض شش ماه دوباره بستری می‌شوند و ۱۲ درصد طی شش ماه از زمان ترخیص اولیه از دنیا می‌روند. شارلوت سامرز، متخصص مراقبت‌های ویژه از دانشگاه کمبریج بریتانیا که هدایت این مطالعه را برعهده دارد، می‌گوید: «زمانی که آنچه را که احتمالاً موجب مرگ پس از بستری شدن در بیمارستان می‌شد، بررسی کردیم، این عوامل به احتمال بیشتر اثرات قلبی‌ریوی بودند.»

در دانشگاه شیکاگو در ایلینوی، آیودجی آدگونسویه، متخصص ریه و پزشک مراقبت‌های ویژه افزایش بافت زخم (فیبروز) را در ریه‌ها پس از عفونت حاد در افرادی که براثر کووید بستری شده بودند و به اکسیژن مکمل نیاز داشتند، مشاهده کرده است. او درحال آزمایش دارویی به نام سیرولیموس (نوعی داروی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی که گاهی به دریافت‌کنندگان عضو پیوندی داده می‌شود) در چنین افرادی با این امید است که از مهاجرت سلول‌هایی که موجب تشکیل فیبروز در ریه می‌شوند، پیشگیری کند.

البته، مطالعات کووید طولانی به صبر نیاز دارند: یکی از تعاریف رایج کووید طولانی، تداوم علائم مشخص به مدت بیشتر از ۱۲ هفته پس از عفونت حاد است. آلتمن خوش‌بین است که امسال پیشرفت‌هایی حاصل شود، اما هشدار می‌دهد درمورد تفسیر افراطی نتایج کارآزمایی‌های کوچکی که ممکن است نتایجی حاصل کنند که ازنظر آماری معنادار نباشد، باید احتیاط کرد.