عوارض سنگین کمبود خواب: زوال عقل، چاقی و مرگ
خواب یک اصل جهانی است که تمام موجودات زنده آن را محترم می‌شمارند، درک می‌کنند و در نهایت تسلیمش می‌شوند؛ اما به دلیل رشد سریع جامعه مدرن، انسان امروزه آنچنان که باید برای این اصل ارزش قائل نیست و آن را در اولویت قرار نمی‌دهد. با اقتصاد پرجنب‌وجوش امروزی که بر پایه خدمات مردم‌محور و فناوری شکل گرفته است، میلیاردها نفر در سرتاسر جهان روزانه از خواب غفلت می‌کنند.
مطالعات متعدد عوارض سنگین کمبود خواب را بررسی کرده‌اند. یکی از این برجسته‌ترین پژوهش‌ها در این زمینه، سال گذشته در نشریه‌‌ی نیچر کامیونیکیشنز منتشر شد. این مطالعه که حدود هشت هزار شرکت‌کننده را بررسی کرد، به این نتیجه رسید که کمبود خواب از میان سایر اختلالات شناختی شدید، بیش از همه با زوال عقل مرتبط است. پژوهشگران در این مطالعه می‌نویسند:
ما خطر ابتلا به زوال عقل مرتبط با مدت خواب ۶ ساعت یا کمتر در سنین ۵۰ و ۶۰ سالگی را در مقایسه با مدت خواب طبیعی (۷ ساعت) گزارش می‌کنیم. کم‌خوابی مداوم در سنین ۵۰، ۶۰ و ۷۰ سالگی در مقایسه با مدت خواب طبیعی مداوم نیز مستقل از عوامل جمعیت‌شناختی، رفتاری، متابولیک قلبی و سلامت روان، با افزایش ۳۰ درصدی خطر بروز زوال عقل مرتبط است. این یافته‌ها نشان می‌دهد که کم‌خوابی در میانسالی با افزایش خطر ابتلا به زوال عقل در کهنسالی ارتباط دارد.
ازآنجاکه دلایل علمی بی‌شماری برای این ارتباط وجود دارد، وابستگی متقابل میزان خواب و عملکرد/تقویت حافظه به‌طور مکرر در طول سال‌های اخیر ثابت شده است. از این رو ارتباط خواب با زوال عقل منطقی است.
علاوه‌براین، تکرار و انباشتگی کمبود خواب می‌تواند باعث کاهش طول عمر شود. مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۸ منتشر شد، توضیح می‌دهد: «کمبود خواب با ۷ مورد از ۱۵ عامل اصلی‌ای که در ایالات متحده به‌عنوان دلایل مرگ‌ومیر شناخته می‌شوند، مرتبط است. این دلایل بیماری‌های قلبی و عروقی، نئوپلاسم شدید، بیماری‌های مغزی، تصادف‌ها، دیابت، سپتیسمی و فشار خون بالا را شامل می‌شوند.»
البته برخلاف انتظار و باور عموم، خواب بیش‌ازحد نیز پیشنهاد نمی‌شود زیرا آن هم خطر مرگ‌ومیر را بالاتر می‌برد. به‌همین‌دلیل، پژوهشگران سعی کرده‌اند توصیه‌های خواب ایدئال را متناسب با گروه‌های سنی مختلف ارائه دهند. اگرچه اخطار مهمی که در همه‌ی منابع یادآوری می‌شود این است: هیچ جدولی نمی‌تواند میزان خواب لازم را به‌طور دقیق تعیین کند، چون هرکس خصوصیات جسمی منحصر به خود را دارد. مثلاً ممکن است دو نفر هم‌سن به مقدار بسیار متفاوتی از خواب نیاز داشته باشند، زیرا عوامل خارجی‌ای مثل کیفیت خواب، شرایط زیستی، سوابق پزشکی و... نیز باید در نظر گرفته شوند.
در نهایت اگر زوال عقل و مرگ دلایل محکم ایجاد انگیزه برای تنظیم خواب شما نبودند، دانشمندان کلینیک مایو در ماه جاری مطالعه تازه‌ای را منتشر کرده‌اند که در آن به ارتباط کم‌خوابی و چاقی شکم و پهلو اشاره شده است. پژوهشگران در این مطالعه دو گروه را انتخاب کردند، یک گروه آزمایشی که ۴ ساعت در شبانه‌روز می‌خوابیدند و یک گروه کنترل که خوابی مناسب و طبیعی داشتند. نویسندگان نتیجه را این‌گونه بیان می‌کنند: «شرکت‌کنندگان گروه آزمایشی کالری بیشتری مصرف می‌کردند. مصرف پروتئین و چربی در آن‌ها بیشتر شد درحالی‌که میزان مصرف انرژی در هر دو گروه یکسان بود. داوطلبان گروه آزمایش در مواجهه با کمبود خواب به‌طور جالب‌توجهی افزایش وزن داشتند و میزان چربی‌های آن‌ها نیز افزایش یافت. هیچ تفاوتی بین شرایط شرکت‌کنندگان وجود نداشت اما نویسندگان دریافتند که چربی شکم فقط در افرادی که کمتر می‌خوابیدند بیشتر می‌شد و انبارهایی از چربی زیرپوستی مشهودی در شکم و پهلوی گروه آزمایشی پدید آمد.»
مقاله‌های مرتبط:
مطالعات مشاهده‌پذیر و مستقیم نشان می‌دهند خواب نه‌تنها از نظر سلامت عقلی عاملی حیاتی است بلکه برای از نظر تعادل هورمونی، تنظیم متابولیسم و عملکرد بازیابی بدن انسان هم بسیار مهم است. این‌ها شاید در ظاهر جدا باشند اما در نهایت دست به دست هم داده و سلامت انسان را تضمین می‌کنند. خواب از تجمع چربی‌ها جلوگیری می‌کند و سلامت اندام‌ها و طول عمر بیشتر را به ارمغان می‌آورد.
شوربختانه با وجود دهه‌ها تحقیق و بررسی‌ای که ارزش حیاتی خواب را ثابت می‌کنند، جامعه مدرن همچنان توجهی به اهمیت آن ندارد. در مقاله‌ای که مجمع جهانی اقتصاد منتشر کرده، به توضیح عمیق‌تر این موضوع پرداخته می‌شود: «حدود ۶۲ درصد از بزرگسالان در دنیا حس می‌کنند که خواب مناسبی ندارند، یعنی وقتی به رختخواب می‌روند نمی‌توانند بخوابند. میزان خواب در دنیا می‌تواند به‌طور عمده‌ای متغیر باشد اما امروزه این را می‌دانیم که اغلب افراد بالغ در سراسر جهان به اندازه کافی نمی‌خوابند. به‌طور میانگین هر فرد در طول شبانه‌روز ۶٫۸ ساعت می‌خوابد که نسبت به ۸ ساعت خواب توصیه‌شده، به‌طرز معناداری کمتر است.»اکنون به نظر می‌رسد جوامع راز سلامتی، طول عمر و شادی را کشف کرده‌اند: رعایت درست خواب. درحال‌حاضر فقط باید به اولویت‌های سبک مدرن زندگی و نوع زیستن امروزی نگاهی بیندازیم تا اهمیت خواب را بیشتر درک کنیم و آن را در رأس امور قرار دهیم.