آیا جایگزین‌های بدون کافئین قهوه برای سلامتی بهترند؟
قهوه ممکن است بازنده‌ای آشکار در جست‌وجو برای رژیم‌های غذایی سالم‌تر نباشد؛ خصوصا ازآن‌‌‌جاکه با خطر کمتر بیماری‌هایی ازقبیل بیماری قلبی و برخی از سرطان‌ها مرتبط است. بااینحال، همان‌طورکه اطلاعاتمان از ارتباط میان رژیم غذایی و سلامتی بیشتر می‌شود، متوجه می‌شویم کافئین اغلب به‌دلیل اضطراب و مشکلات خواب ملامت می‌شود. درنتیجه، شرکت‌های قهوه شاهد افزایش علاقه دوستداران قهوه به بدون کافئین بوده‌اند.
لورا اسمیت، هم‌بنیان‌گذار شرکت Decadent Decaf Coffee Co، می‌گوید مشتریان این شرکت در بریتانیا به دلایل سلامتی قهوه بدون کافئین را انتخاب می‌کنند و شهرت بد قهوه بدون کافئین در حال کاهش است. او می‌گوید دیگر بیزاری از قهوه بدون کافئین از بین رفته است.
در سال‌های اخیر، جهشی در جایگزین‌های بدون کافئین قهوه وجود داشته است که ادعا می‌کنند بدون آثار منفی ناشی از مصرف قهوه، با استفاده از ترکیباتی ازقیبل گیاهان دارویی باستانی و به‌اصطلاح «ابَرغذاها» از روش طبیعی‌تری انرژی شما را افزایش می‌دهند.
امروزه در برخی از کافه‌ها، درکنار لاته‌های قهوه، لاته‌های چغندر و زردچوبه و ماکا را می‌بینید. جینسنگ و مورینگا (گز روغن) از دیگر موادی هستند که به‌عنوان جایگزین‌های سالمی برای قهوه به بازار عرضه می‌شوند؛ جایگزین‌هایی که موجب افزایش انرژی نیز می‌شوند.
بسیاری از این مواد حاوی ترکیبات زیست‌فعال گیاهی هستند که وقتی مصرف می‌شوند، می‌توانند بر سلامتی ما تأثیر بگذارند. اما آیا روی‌آوردن به جایگزین‌های قهوه واقعاً سلامتی و انرژی شما را بهبود می‌دهد؟
یکی از رایج‌ترین جایگزین‌های بدون کافئین قهوه، ماکا است که از گیاه ریشه‌ای ماکا به‌دست می‌آید و معمولاً به‌صورت پودر به شیر اضافه می‌شود. باوجوداین مایکل هاینریش، استاد اتنوفارماکولوژی و فارماکوگنوزی در کالج دانشگاهی لندن، می‌گوید ماکا مانند قهوه موجب تقویت انرژی شما نمی‌شود. او می‌گوید: «ماکا مانند قهوه محرک نیست و باعث بهبود توجه نمی‌شود.»
قهوه بدون کافئین حاوی بسیاری از همان آنتی‌اکسیدان‌هایی است که جایگزین‌های قهوه حاوی آن هستند.
هاینریش می‌افزاید نمی‌توان انتظار داشت که لاته ماکا سالم‌تر از قهوه باشد. او در مقاله‌ای در سال ۲۰۱۷ نوشت که به‌مدت بیش از دوهزار سال، مردم آند در پرو از ماکا به‌عنوان غذا و دارو استفاده می‌کردند. درحالی‌که بررسی‌های علمی انجام‌شده روی ماکا متناقض است، به‌منظور تبلیغ درباره فواید آن برای سلامتی، روی دانش بومی تمرکز شده است. او می‌گوید:
درباره فواید ماکا برای سلامت به‌خوبی مطالعه نشده است و همه مطالعات آن‌طور که باید و شاید، مستدل و مطمئن نیستند.
جینسنگ گیاه دیگری که به‌طور سنتی به‌عنوان دارو مصرف می‌شود، نیز به یکی دیگر از جایگزین‌های محبوب قهوه تبدیل شده است. درحالی‌که هاینریش می‌گوید جینسنگ نیز مانند قهوه انرژی را تقویت نمی‌کند، برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که خصوصاً در بیماری‌های عفونی می‌تواند اثرهای پیشگیرانه‌ای داشته باشد و برخی نیز دیگران ادعا می‌کنند در پیشگیری از برخی سرطان‌ها مؤثر است.
به‌طور مشابه، بعضی از مطالعات برخی از فواید سلامتی مرتبط با زردچوبه را نشان داده‌اند. شارلوت میلز، مدرس علوم تغذیه در دانشگاه ردینگ، می‌گوید با نوشیدن یک لاته زردچوبه، هیچ‌یک از این مزیت‌ها را نمی‌بینید. او می‌گوید:
برای اینکه اثرات نشان‌داده‌شده در برخی از این پژوهش‌ها را ببینید، باید مقدار زیادی زردچوبه بخورید. فکر نمی‌کنم آن مقدار را ازطریق جایگزین قهوه دریافت کنید.
گونتر کونله، استاد علوم غذایی در دانشگاه ردینگ، بیان می‌کند:
مدت‌ها درباره قهوه مطالعه کرده‌ایم. می‌دانیم که کافئین چگونه عمل می‌کند. زردچوبه به‌عنوان ادویه و ماده رنگی در مقادیر کم استفاده می‌شود؛ اما درباره تأثیر ناشی از مصرف مقادیر زیاد آن در نوشیدنی‌ها چیزی نمی‌دانیم.
پودر ماچا اخیراً در غرب به نوشیدنی‌های گرم اضافه می‌شود
کونله موافق است و می‌گوید اگر مقدار زیادی زردچوبه مصرف کنید، ممکن است احتمال بروز اثرات نامطلوب بیشتر شود. او می‌گوید:
پژوهشی درباره سمی‌بودن بالقوه نوشیدنی‌های پر از زردچوبه یا مواد زیست‌فعال گیاهی دیگر انجام نشده و این موضوع نگران‌کننده است.
دراین‌میان، پژوهش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف زردچوبه در دوران بارداری یا شیردهی یا حین مصرف برخی داروها مانند انسولین می‌تواند با خطرهای سلامتی خاصی همراه باشد. کریستن برانت، مدرس ارشد در مؤسسه علوم بهداشت جمعیت در دانشگاه نیوکاسل، می‌گوید اگر لاته زردچوبه موجب شود احساس بیداری بیشتری کنید، احتمالاً به خاصیت دیگری مربوط می‌شود. او می‌گوید:
ممکن است احساس خوشایندی در شما ایجاد کند؛ زیرا انتظار آن را دارید. زردچوبه به‌دلیل رنگ و طعم قوی‌اش، اثر دارونمای قوی دارد.
یکی دیگر از جایگزین‌های قهوه مورینگا است که به درخت بومی هند اشاره می‌کند و به‌شکل پودری با شیر نیز مخلوط می‌شود. وندی راسل، استاد تغذیه مولکولی در دانشگاه آبردین می‌گوید:
مورینگا سرشار از پروتئین، فیبر، ویتامین‌ها، موادمعدنی و ترکیبات زیست‌فعال است که برخی از آن‌ها با کمک به پیشگیری از دیابت نوع دو و بیماری قلبی مرتبط بوده‌اند؛ اما بعید است که لاته مورینگا هیچ‌یک از این مزیت‌ها را داشته باشد. مزه مورینگا وحشتناک است. شما احتمالاً نمی‌توانید مقدار کافی از گیاه را درون نوشیدنی مصرف کنید تا به مزیت‌های آن دست پیدا کنید. مقدار مورینگا در این نوشیدنی‌ها بسیار کم است. من شاهد افزایش چشمگیر محبوبیت و فروش نوشیدنی‌های مورینگا بوده‌ام؛ اما نگرانم مردم با این تصور که این برایشان مفید است، فریب بخورند.
به‌گفته کارشناسان، فواید سلامتی زردچوبه بعید است در مقادیری که به لاته اضافه می‌شود، وجود داشته باشد.
راسل اضافه می‌کند نوشیدنی استاندارد مورینگا مانند قهوه به شما انرژی نمی‌دهد. او می‌گوید: «کافئین ترکیب بسیار مهمی برای سرحال‌آوردن شما است.» بااینحال، جست‌وجو به‌دنبال اثر تقویت‌کنندگی که قهوه ارائه می‌دهد، در جایگزین‌های بدون کافئین ممکن است تلاش بیهوده‌‌ای باشد.
به‌گفته برانت، برخی دانشمندان فکر می‌کنند قهوه فقط علائم ترک ناشی از آخرین وعده قهوه‌ای که نوشیده‌اید، رفع می‌کند، نه اینکه واقعاً باعث تقویت عملکرد شود. در غیاب هیچ‌گونه تقویت انرژی اثبات‌شده‌ای درمیان جایگزین‌های عاری از کافئین، پژوهشگران از این موضوع گیج شده‌اند چرا افرادی که می‌خواهند کافئین را کنار بگذارند، قهوه کافئین‌زدایی‌شده نمی‌نوشند.
میلز می‌گوید بسیاری از ترکیبات موجود در زردچوبه و مورینگا از گروه پلی‌فنول‌ها (ریزمغذی‌های موجود در گیاهان) هستند که بسیاری از مزیت‌های سلامتی موجود در این نوشیدنی‌ها به آن‌ها نسبت داده می‌شود. بااینحال، آن‌ها به‌میزان زیادی در قهوه نیز وجود دارند. کونله می‌گوید:
بسیاری از فوایدی که قهوه برای سلامتی دارد، نادیده گرفته می‌شود؛ اما این ماده سرشار از ترکیبات زیست‌فعال است. در قهوه ترکیبات دیگری به‌جز کافئین وجود دارد.
در قدیم مردم معمولاً به این دلیل جایگزین‌های بدون کافئین را می‌نوشیدند که ارزان‌تر از قهوه بودند. به‌گفته کونله، برای مثال مردم برای ماندگاری قهوه به آن کاسنی اضافه می‌کردند. او می‌گوید:
در کتاب‌های آشپزی قدیمی، روش‌های زیادی برای افزایش ماندگاری قهوه آمده بود و غالباً در آن‌ها از مودی استفاده می‌شد که در خانه‌ها پیدا می‌شد. دلیلش این بود که دانه‌های قهوه گران بودند؛ اما اکنون یک لاته چغندر یا زردچوبه در کافی‌شاپ احتمالاً به قیمت یک قهوه برایتان تمام می‌شود.
جینسنگ ماده محرکی است که می‌تواند اثرات مشابه با اثرات کافئین داشته باشد.
میلز می‌گوید دلیل اینکه مردم ممکن است به‌طورکلی قهوه را کنار بگذارند، می‌تواند سردرگمی درباره این مسئله باشد که آیا قهوه برای آن‌ها مفید است یا نه. او توضیح می‌دهد:
قهوه موضوع بسیار پیچیده‌ای است. این سردرگمی ممکن است مردم را از قهوه به‌سمت چیزهایی ببرد که تک‌بعدی‌تر هستند، برای مثال، مردم راحت‌تر و بدون دانستن جزئیات به‌سمت چیزهایی می‌روند که ابَرغذا نامیده می‌شوند.
درپایان، باید بگوییم که پاسخ ساده‌ای وجود ندارد. لاته‌های زردچوبه و ماکا و مورینگا یا دوزهای بسیار کمی دارند که نمی‌توانند اثرات مفیدی برای سلامتی بگذارند یا ممکن است خطر ایجاد عوارض جانبی را به‌همراه داشته باشند که هنوز آن‌ها را درک نکرده‌ایم. میلز می‌گوید:
پیش از اینکه این موارد را به‌عنوان نوشیدنی‌های سالم بنوشیم، باید پژوهش‌های بسیار بیشتری درباره‌شان انجام دهیم. اگر قهوه بدون کافئین می‌خواهید، من قهوه کافئین‌زدایی‌شده را پیشنهاد می‌کنم.»
کونله موافق است و می‌گوید غنی‌ترین حوزه پژوهش روی کافئین متمرکز است. درحالی‌که ممکن است مانند چغندر یا زردچوبه جدید یا خوش‌رنگ نباشد، قهوه بدون کافئین قدیمی می‌تواند درحال‌حاضر مطمئن‌ترین گزینه باشد.