آبله میمون چیست؟ علائم بیماری، نحوه انتقال و روند شیوع

ام پاکس یا آبله‌ی میمون بیماری نادری است که توسط ویروس ام پاکس ایجاد می‌شود. این ویروس معمولاً جوندگانی مانند موش یا نخستی‌های غیرانسان مانند میمون‌ها را دچار می‌کند، اما می‌تواند انسان‌ها را نیز آلوده کند.

آبله‌ی میمون معمولاً در مرکز و غرب آفریقا شایع است. موارد خارج از آفریقا اغلب به دلیل سفرهای بین‌المللی، حیوانات وارداتی یا تماس نزدیک با فرد یا حیوان آلوده اتفاق می‌افتد.

از سال ۲۰۲۲ مواردی از آبله‌ی میمون در کشورهایی گزارش شد که معمولاً این بیماری در آنجا وجود نداشت.

تاکنون، مقامات آفریقایی ۲۸۶۳ مورد و ۵۱۷ مورد مرگ را در سال ۲۰۲۴ تأیید کرده‌اند که بیشتر آن‌ها در کشور کنگو رخ داده‌اند. تنها بخش کوچکی از عفونت‌های مشکوک از نظر ژنتیکی برای تأیید عفونت ام پاکس و نوع آن آزمایش شده و موارد مشکوک هم‌اکنون از مرز ۱۷ هزار مورد گذشته که از ارقام سال گذشته یعنی حدود ۱۵۶۰۰ مورد و ۵۳۷ مورد مرگ فراتر رفته است.

کارشناسان می‌گویند به علت دشواری در ردیابی و آزمایش موارد، احتمالاً شمار موارد بیماری بسیار بیشتر از این حد است. سازمان جهانی بهداشت اخیراً شیوع بیماری آبله‌ی میمون را وضعیت اضطراری بهداشتی اعلام کرد.

در ایران، تاکنون مورد تازه‌ای از آبله‌ی میمون گزارش نشده است اما کارشناسان می‌گویند مسافران کشور‌های پرخطر به‌ویژه آفریقا باید به‌‌شدت کنترل شوند.

ویروس آبله‌ی میمون در سال ۱۹۵۸ کشف شد. در آن زمان دو شیوع بیماری شبیه آبله در گروه‌هایی از میمون‌ها که برای اهداف تحقیقاتی نگهداری می شدند، اتفاق افتاد. اگرچه بیماری مذکور آبله‌ی میمون نام گرفته است، منشأ بیماری مشخص نیست. شاید نخستی‌های غیرانسان (مانند میمون‌ها) و جوندگان آفریقایی حامل این ویروس باشند و انسان‌ها را آلوده کنند.

اولین مورد انسانی آبله‌ی میمون در سال ۱۹۷۰ در کنگو شناسایی شد. در سال ۲۰۲۲ آبله‌ی میمون در سراسر جهان گسترش یافت. پیش از آن، موارد آبله‌ی میمون در سایر مناطق جهان نادر بود و معمولاً با سفرهای بین المللی یا حیوانات واردشده از مناطقی که آبله‌ی میمون در آنجا بومی است، مرتبط بود.

دو نوع ویروس آبله میمون وجود دارد: کلاد ۱ و کلاد ۲.

کلاد ۱ موجب بیماری شدیدتر و مرگ‌ومیر بیشتری می‌شود. برخی از شیوع‌های این نوع ویروس آبله‌ی میمون موجب مرگ ۱۰ درصد افراد بیمار شده‌اند، اگرچه شیوع‌های اخیر نرخ مرگ‌ومیر پایین‌تری داشته است. کلاد ۱ بومی آفریقای مرکزی است.

کلاد ۲ همان نوعی است که موجب شیوعی از آبله‌ی میمون شد که در سال ۲۰۲۲ رخ داد. عفونت‌های ناشی از ویروس کلاد ۲ از شدت کمتری برخوردار هستند و بیش از ۹۹٫۹ درصد افراد مبتلا زنده می‌مانند. کلاد ۲ در غرب آفریقا بومی است.

اگرچه موارد آبله‌ی میمون تهدیدکننده‌ی زندگی نیست، افرادی که دارای شرایط زیر هستند ممکن است بیشتر به بیماری شدید مبتلا شوند:

• افراد دارای سیستم ایمنی بسیار ضعیف
• کودکان کمتر از یک سال
• افراد دارای سابقه‌ی ابتلا به اگزما
• زنان باردار

ممکن است ۳ تا ۱۷ روز طول بکشد تا علائم آبله‌ی میمون ظاهر شود. زمان بین مواجهه با ویروس و بروز علائم، دوره‌ی نهفتگی خوانده می‌شود.

به‌نوشته‌ی وب‌سایت مایوکلینیک، علائم آبله‌ی میمون دو تا چهار هفته می‌ماند و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تب
• بثورات پوستی
• تورم گره‌های لنفاوی
• سردرد
• دردهای عضلانی و کمردرد
• لرز
• خستگی

حدود یک تا چهار روز پس از شروع تب، ضایعات پوستی بروز می‌کند. بثورات پوستی ناشی از آبله‌ی میمون اغلب ابتدا روی صورت، دست‌ها و پاها ظاهر می‌شود و سپس به قسمت‌های دیگر بدن گسترش می‌یابد؛ اما در موارد آبله‌ی میمون مرتبط با شیوعی که در سال ۲۰۲۲ آغاز شد، بثورات اغلب در ناحیه‌ی تناسلی، دهان یا گلو ظاهر می‌شدند.

بثورات پوستی آبله‌ی میمونی چند مرحله را طی می‌کنند: لکه‌های صاف به تاول تبدیل می‌شوند، سپس تاول‌ها با چرک پر می‌شوند، پوسته‌پوسته شده و طی دو تا چهار هفته‌ می‌ریزند.

ویروس آبله میمون از طرق زیر از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود:

• تماس مستقیم با بثورات، دلمه یا مایعات فرد آلوده به ویروس آبله‌ی میمون
• تماس نزدیک طولانی‌مدت (بیش از چهار ساعت) با قطرات تنفسی فرد آلوده و همچنین از راه ارتباط جنسی
• تماس با لباس، ملحفه، پتو  یا سایر مواردی که در تماس با بثورات یا مایعات بدن فرد آلوده بوده است
• فرد باردار می‌تواند ویروس آبله‌ی میمون را به جنین منتقل کند

آبله میمون از روش‌های زیر از حیوانات به انسان منتقل می‌شود:

•  ازطریق گازگرفتگی و خراشیدگی به‌وسیله‌ی حیوانات آلوده
• از راه حیوانات وحشی آلوده‌ای که برای غذا طبخ می‌شوند
• محصولاتی مانند پوست یا خز ساخته‌شده از حیوانات آلوده
• تماس مستقیم با مایعات بدن یا ضایعات پوستی حیوانات مبتلا به آبلهی میمون

برای جلوگیری از آلوده شدن یا انتشار ویروس آبله‌ی میمون موارد زیر را رعایت کنید:

• از تماس نزدیک با افرادی که دارای ضایعات پوستی شبیه ضایعات پوستی آبله میمون هستند خودداری کنید.
• از دست زدن به لباس، ملحفه یا پتوها و سایر مواردی که با شخص یا حیوان آلوده در تماس بوده است، اجتناب کنید.
• افراد مبتلا به آبله‌ی میمون را از افراد سالم جدا نگه دارید.
• پس از هرگونه تماس با فرد یا حیوان آلوده دست‌های خود را به خوبی با آب و صابون بشویید.
• از نزدیک شدن به حیواناتی که ممکن است ناقل ویروس باشند، اجتناب کنید.

برخی از واکسن‌های آبله می‌توانند از آبلهی میمون جلوگیری کنند؛ ازجمله واکسن‌های ACAM2000 و واکسن جنیوس. این واکسن‌ها را می‌توان برای پیشگیری از آبله‌ی میمون نیز به کار گرفت، زیرا آبله‌ی میمون و آبله بر اثر ویروس‌های مرتبط ایجاد می‌شوند. متاأسفانه در نواحی که شیوع آبله‌ی میمون در آنجا بالا است، مردم دسترسی محدودی به واکسن دارند.

متخصصان مراقبت‌های بهداشتی ممکن است پیشنهاد کنند افرادی که در معرض ام‌پاکس قرار گرفته‌اند و همچنین افرادی مانند کارکنان آزمایشگاه‌ها که در خطر مواجهه با ویروس هستند، واکسن بزنند. درحال‌حاضر مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری توصیه نمی‌کند همه‌ی مردم واکسن آبله‌ی میمون دریافت کنند.

درمان خاصی برای آبله ی میمون تأیید نشده است. پزشکان می‌توانند آبله‌ی میمون را با برخی از داروهای ضدویروسی مورد استفاده برای درمان آبله مانند تکوویریمات یا برین‌سیدوفوویر تحت درمان قرار دهند.

هدف درمان برای بیشتر افراد مبتلا به آبله‌ی میمون تسکین علائم است. مراقبت می‌تواند شامل مدیریت آسیب پوستی ناشی از راش‌های آبله میمون، نوشیدن مایعات کافی برای کمک به نرم نگه داشتن مدفوع و مدیریت درد باشد.

در صورت ابتلا به آبله‌ی میمون، فرد مبتلا باید در اتاقی جدا از سایر اعضای خانواده و حیوانات بماند تا بثورات پوستی وی بهبود یابد.

• ماندن جای زخم گسترده روی صورت، بازوها و پاها
• نابینایی
• عفونت‌های دیگر
• در موارد نادر مرگ

ویروس آبله‌ی میمونی معمولاً جوندگان و نخستی‌های غیرانسان مانند میمون‌ها را مبتلا می‌کند؛ اما در انسان‌ها نیز شیوع دارد. این بیماری عمدتاً در مرکز و غرب آفریقا شایع است و موارد خارج از این مناطق بیشتر به‌دلیل سفرهای بین‌المللی و تماس نزدیک با افراد آلوده رخ می‌دهد.

علائم آبله‌ی میمونی شامل تب، بثورات پوستی، تورم گره‌های لنفاوی، سردرد و خستگی است که بین دو تا چهار هفته ادامه دارد. بثورات معمولاً از صورت شروع می‌شود و به سایر نقاط بدن گسترش می‌یابد. ویروس از طریق تماس مستقیم با بثورات یا مایعات بدن فرد آلوده، مواجهه‌ی طولانی‌مدت با قطرات تنفسی و تماس جنسی منتقل می‌شود.

برای پیشگیری از آبله‌ی میمونی، باید از تماس نزدیک با افراد آلوده و حیواناتی که ممکن است ناقل ویروس باشند، اجتناب کرد. واکسن‌هایی مانند ACAM2000 و جنیوس می‌توانند از این بیماری جلوگیری کنند.

درمان آبله‌ی میمونی بیشتر شامل تسکین علائم و مدیریت بثورات است. در موارد شدید، داروهای ضدویروسی هم تجویز می‌شوند.