دو‌ سوم جمعیت جهان از عهده هزینه‌های عمل جراحی برنمی‌آید؛ اما دانشمندان درصدد تغییر وضعیت هستند

آیا تاکنون از عزیزانتان شخصی زیر تیغ جراحی رفته است؟ چه اتفاقی می‌افتاد اگر آن شخص نمی‌توانست عمل جراحی را انجام دهد؟ میلیاردها نفر در سراسر جهان به عمل‌های جراحی دسترسی ندارند زیرا بیهوشی عمومی و تجهیزات عمل در آن مناطق بسیار پرهزینه یا نامناسب هستند. وقتی درباره‌ی روند پیشرفت فناوری صحبت می‌کنیم، تمام افراد، فناوری امروز را بهتر و سریع‌تر از گذشته می‌دانند؛ اما گاهی توسعه‌دهندگان می‌توانند با مدلسازی ساده‌تر و ارزان‌تر تأثیر بیشتری بر دنیای اطراف خود بگذارند.

گروهی از دانشگاه لیدز انگلستان در حال توسعه‌ی فناوری جراحی برای کشورهای کم‌درآمد و درآمد متوسط هستند و اولین پروژه‌ی آن‌ها ابزار جراحی‌ ساده‌شده‌ای برای عمل لاپاراسکوپی یا حفره کلیدی در مناطق فقیر است. NHS هم در حال تطبیق سیستم‌های جراحی رباتیک است که سطح جدیدی از دقت و مهارت را برای اجرای عمل‌های پیچیده‌ی پروستات، ژنیوکولوژی و جراحی شکم دراختیار جراحان قرار می‌دهند؛ اما با اینکه این پیشرفت‌ها تأثیرگذار هستند، به شکلی نابرابر توزیع شده‌اند به‌طوری‌که نزدیک به ۵ میلیارد نفر (بیش از دوسوم جمعیت جهان) نمی‌توانند از عهده‌ی عمل جراحی برآیند. بااین‌حال، عمل جراحی، درمان اصلی یک‌سوم از بیماری‌ها است. از ۳۱۳ میلیون عمل جراحی که سالانه در سراسر جهان انجام می‌شود تنها ۶ درصد از عمل‌ها در فقیرترین کشورها انجام می‌شوند. این در حالی است که یک‌سوم از جمعیت جهان در این کشورها زندگی می‌کنند.

کمبود جراحان آموزش‌دیده، هزینه‌های بهداشت و درمان و محدودیت‌های فرهنگی (بسیاری از افراد در درجه‌ی اول به شفا‌دهندگان سنتی مراجعه می‌کنند) از موانع دسترسی به عمل جراحی هستند اما اغلب اوقات تجهیزات جراحی مناسبی هم دردسترس قرار ندارند. در واقع فناوری سازگار با منابع و خدمات مناطق بومی وجود ندارد و بسیاری از بیماران بومی هم از عهده‌ی هزینه‌ها برنمی‌آیند.

دلیل کمبود امکانات در مناطق کم‌درآمد و ضعیف این است که سازمان‌های زیست‌فناوری بر بازارهای عمده‌ی تجاری اروپا، ایالات متحده و چین متمرکز هستند و نسبت به کاهش هزینه‌های فناوری‌های سودمند و گران‌قیمت‌ خود بی‌میل هستند. راه‌حل این مشکلات به‌سادگی فراهم کردن تجهیزات جراحی پیشرفته برای کشورهای کم‌درآمد نیست. تجهیزات جراحی اهدایی هم اغلب بلااستفاده می‌مانند زیرا هزینه‌ی نگه‌داری آن‌ها بسیار بالا است. چنین جوامعی به امکاناتی مثل فیلتر هوا، تیغه‌ی جراحی و گاز کربن دی‌اکسید برای عملکرد صحیح تجهیزات دیگر نیاز دارند. براساس پژوهش‌ها، ۴۰ تا ۷۰ درصد از دستگاه‌های پزشکی در کشورهای کم‌درآمد و دارای درآمد متوسط، خراب، بلااستفاده یا نامناسب برای هدفی خاص هستند.

دکتر بیجو ایسلاری در حال عمل جراحی لاپاراسکوپی بدون گاز با استفاده از سیستم RAIS

پژوهشگرها در تلاش هستند تا با استفاده از «نوآوری‌ مقرون‌به‌صرفه» تجهیزات جراحی جدید را برای کشورهای کم‌درآمد و دارای درآمد متوسط طراحی کنند. در واقع هدف آن‌ها انجام بیشترین کار با کمترین امکانات بود. آن‌ها همچنین از کارکنان بالینی در طول فرایند استفاده کردند.

پژوهش یادشده به جراحان کمک می‌کند جراحی حیاتی حفره‌ کلیدی را در مناطق دورافتاده‌ی روستایی هند انجام دهند. در جراحی لاپاراسکوپی، شکم بیمار با گاز کربن‌دی‌اکسید متورم می‌شود و جراح عمل را با استفاده از ابزار طویلی که وارد برش‌های ایجاد شده می‌شوند، انجام می‌دهد. روش این جراحی که در سال ۱۹۰۱ برای اولین بار در آلمان پیاده‌سازی شد، جراحی مدرن را متحول ساخت و ریسک عفونت و زمان احیای بیمار را به‌شدت کاهش داد.

متأسفانه، عمل جراحی لاپاراسکوپی، نیاز به بیهوشی عمومی و یک منبع مطمئن کربن‌دی‌اکسید دارد که تهیه‌ی هردو در مناطق کم‌درآمد بسیار دشوار است. بیهوشی عمومی هم باید توسط متخصص بیهوشی انجام شود. یک روش جایگزین، لاپاراسکوپی بدون گاز است که در آن از رترکتور (انقباض‌گر) مکانیکی برای بالا بردن شکم و ایجاد فضا استفاده می‌شود. این روش نیازی به کربن‌دی ‌اکسید ندارد و می‌توان از بی‌حسی نخاعی هم به‌جای بیهوشی استفاده کرد.

خود جراح می‌تواند بی‌حسی نخاعی را انجام دهد و بدین‌ترتیب دیگر نیازی به متخصص بیهوشی نیست. درنتیجه بیماران در کشورهای فقیرتر می‌توانند درمان‌های جراحی ضروری ازجمله برداشتن زائده آپاندیسی، حذف کیسه‌ی صفرا و عمل‌های ژنیکولوژی را انجام دهند. همچنین بیمارها به‌سرعت می‌توانند سر کار بازگردند و این مسئله اهمیت زیادی دارد زیرا هرچقدر بیمار بیشتر در بستر بیماری باشد بیشتر زیر خط فقر قرار خواهد گرفت.

جراحی لاپاراسکوپی بدون گاز: دیواره‌ی شکم با یک رترکتور برای ایجاد فضا و ورود ابزارها و دوربین بالا می‌رود

جراحی بدون گاز پتانسیل بالایی دارد اما استقبال از آن محدود است زیرا رترکتورها بسیار بزرگ هستند، استفاده و نگه‌داری از آن‌ها دشوار است و هزینه‌ی بالایی دارند. طراحان و جراح‌ها، گروهی را برای ساخت سیستم انقباض‌گر مدرن تشکیل دادند. آن‌ها با آزمایش‌های مکرر، برای درک نیازها و توسعه‌ی رترکتورهای بهتر تلاش کردند. نتیجه‌ی کار، سیستم RAIS (رترکتوری برای جراحی بدون گاز شکم) بود که توسط شریک تجاری آن‌ها شرکت Ortho Life Systems تولید شد. قیمت این دستگاه ۹۸۰ دلار و تقریباً یک سوم قیمت رترکتورهای قدیمی‌تر است.

واکنش شرکای جراحی هم بسیار امیدبخش بود. دکتر بیجو ایسلاری، جراح و متخصص لاپاراسکوپی بدون گاز در بیمارستان مسیحی یادبود Crofts در هند می‌گوید: «من از ابتدا در این پروژه مشارکت داشتم؛ کاربرد این دستگاه بسیار خوب است.» از رترکتور جدید در ده مرکز پزشکی در مناطق روستایی هند استفاده شد و پژوهشگرها همچنان در حال توسعه‌ی کاربرد این دستگاه در مناطق جدید هند و سراسر جهان هستند.

سیستم RAIS که در مراکز پزشکی هند به کار می‌رود. عکس چپ به راست: دکتر بیجو ایسلاری (بیمارستان مسیحی یادبود Crofts در آسام)، پروفسور آنوراگ میشرا (کالج پزشکی مائولانا آزاد، دهلی نو)، دکتر جسودیان گناراج (SEESHA، کویمباتور)، دکتر گوردون رانگاد (بیمارستان نزارت، شیلونگ)

حتی کشورهای پردرآمدتر با مشکل دسترسی نابرابر به جراحی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. قرعه‌کشی‌های کد پستی باعث ایجاد ناسازگاری در دسترسی به بهداشت و درمان در کشورهایی مثل ایالات‌متحده و بریتانیا می‌شوند. چالش جراحی سبز بریتانیا هم به‌تازگی نشان داده است که چگونه روش‌های مقرون‌به‌صرفه می‌توانند به خدمات بهداشت ملی این کشور در کاهش هزینه‌ها کمک کنند. برای مثال استفاده از ابزارها و کیت‌های جراحی قابل استفاده‌ی مجدد با روپوش‌ها و پرده‌های قابل شستشو به‌جای آیتم‌های یک‌بارمصرف برای محیط بهتر و ازنظر هزینه بهینه‌تر هستند.

هدف پژوهشگرها ایجاد مشارکتی بین‌المللی است. آن‌ها اولین کنگره‌ی بین‌المللی نوآوری در جراحی جهانی را در آوریل ۲۰۲۲ برگزار کردند. جراحی بدون گاز فضای پیشرفت زیادی دارد و دانشمندان در تلاش هستند تا برای بهبود فناوری‌ها ازجمله سیستم‌های دوربین و دستگاه‌های مانیتورینگ تلاش کنند.

نوآوری فناوری نقش بسیار مهمی در جراحی ایفا می‌کند. افراد معمولاً در رابطه با انتشار بازی ویدئویی جدید یا تلفن هوشمند هیجان‌زده می‌شوند اما چه چیزی هیجان‌انگیز‌تر از نجات زندگی یک انسان است؟ حالا نوبت به توسعه‌دهندگان فناوری رسیده تا تفکری نوآورانه را در پیش بگیرند و محصولات جراحی را برای کشورهای کم‌درآمد و دارای درآمد متوسط تولید کنند که بازاری چندمیلیاردی را پوشش می‌دهند