آلودگی هوا با بیماری‌های خودایمنی و امراض مزمن ارتباط دارد

به‌لطف یک مطالعه‌ی گسترده که روی سوابق سلامت بیش از ۶ میلیون کانادایی انجام شده، ارتباط بین آلودگی هوا و بیماری‌های خودایمنی اندکی واضح‌تر و آشکارتر شده است. این مطالعه که توسط نایژو ژائو محقق بهداشت عمومی از دانشگاه مک گیل سرپرستی می‌شد، نشان داد که قرار گرفتن طولانی‌مدت درمعرض آلاینده‌های هوا با اندکی افزایش خطر ابتلا به لوپوس، سندرم شوگرن، اسکلرودرمی و سایر بیماری های خودایمنی سیستمیک کمتر رایج مرتبط است.

بیماری‌های یادشده که هر یک تقریباً یک نفر از هر ۱۰ هزار نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهند، اغلب تحت الشعاع بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید، دیابت نوع ۱ و ام‌اس (MS) قرار می‌گیرند که شیوع بیشتری دارند. اما تحقیقات نشان می‌دهد که بیماری‌های خودایمنی در سرتاسر جهان در حال افزایش هستند و با وجود حدود ۸۰ بیماری خودایمنی که روی‌هم‌رفته میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهند، تلفات وحشتناکی را به‌دنبال دارند.

محققان در سال ۲۰۱۹ میلادی، در بررسی نقش نوظهور آلودگی هوا در بیماری‌های خودایمنی به رهبری اپیدمیولوژیست چان نا ژائو از دانشگاه پزشکی آنهویی چین توضیح داده بودند که «در سال‌های اخیر، توجه روزافزونی به نقش عوامل محیطی برای کمک به توضیح توسعه این بیماری‌ها شده است.»

در بیماری های خودایمنی، سیستم ایمنی بدن به اشتباه می‌افتد و بسته به نوع بیماری، سلول‌های ایمنی می‌توانند به اشتباه به سلول‌های سراسر بدن از جمله در پوست، روده، اندام‌ها، سلول‌های عصبی، مفاصل یا بافت‌های همبند حمله کنند.

اینکه آلودگی هوا به چه شکلی با سیستم‌های بدن (به غیر از تحریک ریه‌ها) برهم‌کنش و تداخل دارد یا اینکه به چه‌ نحوی روی عوامل ژنتیکی زمینه‌ای اثر می گذارد، هنوز به‌طور کامل مشخص نیست. اما تصور می‌شود که استنشاق آلاینده‌های هوا در طول زمان باعث التهاب سیستمیک در سراسر بدن می‌شود و همین امر ممکن است منجر به ایجاد یا تشدید تعدادی از بیماری‌های خود ایمنی شود.

به‌عنوان مثال، مطالعات قبلی نشان داده‌اند که قرار گرفتن درمعرض آلودگی هوا باعث تشدید علائم و حملات آرتریت روماتوئید می‌شود و از سویی ممکن است زمینه را برای تشدید یا ایجاد حملات بیماری ام اس نیز فراهم سازد.

در مطالعه‌ی جدید که در ژورنال Arthritis Research & Therapy منتشر شده، ناژیو ژائو و همکارانش در دانشگاه مک گیل سوابق سلامتی بیش از ۶ میلیون ساکن ایالت کبک کانادا با سن ۱۸ سال و بالاتر را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. از نظر جنسیتی نیز این جامعه‌ی آماری توزیع یکسانی از مردان و زنان داشت.

آن‌ها میزان قرار گرفتن افراد مختلف درمعرض آلودگی هوا را از روی کد پستی محل سکونتشان استنباط کردند و در طی بررسی‌های خود ارتباط مثبتی بین شروع بیماری خودایمنی و ذرات آلاینده‌ی معلق در هوا یافتند؛ این یافته‌ها به‌طور خاص، شامل ذرات ریز با اندازه‌ی ۲٫۵ میکرومتر یا کمتر، شناخته‌شده باعنوان PM2.5 می‌شدند و پیش از این نیز ارتباطشان با بیماری‌های قلبی و عارضه‌های ریوی مزمن اثبات شده است.

محققان سن، جنس وضعیت اجتماعی-اقتصادی و محل زندگی افراد در مناطق شهری یا روستایی را در بررسی‌های خود تطبیق دادند. این در حالی بود که کنترل عادات پیرامون سیگار کشیدن، تغییر خاصی در نتایج یافته‌ها حاصل نکرد.

درحالی‌که افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های خودایمنی با قرار گرفتن درمعرض آلودگی هوا اندک بود، موضوع نگران‌کننده این است که کبک به‌طور کلی دارای سطوح آلودگی هوای بسیار پایین‌تر از استانداردهای کیفیت هوایی است که توسط دولت کانادا اعمال می‌شود. به بیانی دیگر حتی سطوح پایین آلودگی هوا هم برای سلامتی انسان مضر است.

به‌گفته‌ی محققان برای درک بهتر تعامل بین اشکال مختلف آلودگی هوا، به‌ویژه آلاینده‌ی مضر ازن با بیماری‌های خودایمنی، به مطالعات بیشتری نیاز است.

هیچ ارتباط واضحی میان قرار گرفتن درمعرض ازن و شروع بیماری‌های خودایمنی در این مطالعه یافت نشد. از سویی دیگر این تحلیل دربردارنده‌ی بررسی داده‌های مربوط به گازهای دیگری همچون مونوکسید کربن یا دی‌اکسید گوگرد نبود. گفتنی است که دو گاز اخیر از سوختن سوخت‌های فسیلی به دست می‌آیند. تیم پژوهشی در مقاله‌ی خود می‌نویسند:

ما [همچنین] باید توجه داشته باشیم که در استفاده از داده‌های سلامت اداری، فقط افرادی را مطالعه می‌کنیم که برای مراقبت های بهداشتی مراجعه کرده و [کمک‌های لازم را] دریافت کرده‌اند.

همچنین مهم است که به یاد داشته باشیم که مجموعه‌ای از عوامل دیگر نیز در شکل گرفتن بیماری‌های خودایمنی در بدن افراد دخیل هستند؛ از جمله ژنتیک، رژیم غذایی غذاهای فوق‌فرآوری‌شده و عفونت‌های ویروسی رایج (در مورد ام‌اس). در کنار تمام اینها شالوده‌های بیولوژیکی پیرامون تفاوت‌های جنسیتی در بیماری‌های خودایمنی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

اما درنهایت و با لحاظ کردن تمام پارامترهای بالا بازهم می‌توانیم با قطعیت بگوییم که آلودگی هوا تمام فضای شهرها تا حدی تحت تأثیر قرار می‌دهد و تلاش برای کنترل و مهار آن می‌تواند مزایای زیادی پیرامون سلامت افراد ساکن در شهرها به همراه داشته باشد. برآوردهای اخیر حاکی از آن است که اگر سوخت‌های فسیلی را کنار بگذاریم و تغییراتی در حمل‌ونقل و صنایع سنگین برای کاهش آلودگی هوا ایجاد کنیم، درنهایت قادر خواهیم بودیم تا از میلیون‌ها مرگ زودهنگام در سراسر جهان در سال پیشگیری کنیم.

شاید این پرسش برایتان پیش آمده باشد که میلیون‌ها مرگ زودهنگام یادشده در بند فوق از کجا می‌آید؟ واقعیت این است که آلودگی هوا صرفاً بر خطر بیماری های خودایمنی و تشدید آن‌ها تأثیر نمی‌گذارد. مطالعه دیگری که به‌تازگی در PLOS Global Public Health منتشر شد، نشان می‌دهد که کیفیت پایین هوا خطر ابتلا به دو یا چند بیماری مزمن را هم افزایش می‌دهد.

در فرایند تجزیه‌و‌تحلیل تقریباً ۱۹ هزار سالمند وضعیت سلامت آن‌ها طی چهار سال را مورد بررسی قرار گرفت. این بررسی‌ها توسط کای هو دانشجوی فارغ‌التحصیل بهداشت جمعیت و همکارانش در دانشگاه سنت اندروز در انگلستان با داده‌های ماهواره‌ای تاریخی مربوط به سطوح PM2.5 در ۱۲۵ شهر چین در یک بازه‌ی زمانی ۱۵ ساله کنار یکدیگر قرار گرفتند.

افراد مسن‌تر نسبت به افراد جوان بیشتر مستعد ابتلا به عوامل خطرزای محیطی هستند. اما فارغ از اینکه فرد در چه سنی است، اینها ریسک‌های سلامتی محسوب می‌شوند و ما با کاهش آلودگی هوا می‌توانیم آن‌ها را کاهش دهیم.

دو مطالعه‌ی جدید در ژورنال Arthritis Research & Therapy و PLOS Global Public Health منتشر شده است.