بهترین روش مسواک زدن؛ چرا اغلب دندان‌هایمان را به اشتباه تمیز می‌کنیم؟

مسواک‌زدن کاری است که بیشتر ما آن را پیش از اینکه به اندازه کافی قدمان بلند شود که بتوانیم خودمان را در آینه حمام ببینیم، انجام می‌دادیم؛ اما در مسواک‌زدن دندان‌های خود به‌طور مشهودی بد هستیم. در سوئد، مطالعه‌ای نشان داد که از هر ده نفر، یک نفر بهترین روش مسواک‌زدن را دنبال می‌کند. طبق نظرسنجی از دو هزار نفر در بریتانیا، تقریباً نیمی از پاسخ‌دهندگان نمی‌دانستند که چگونه دندان‌های خود را به‌درستی مسواک بزنند.

جوزفین هیرشفلد، مدرس دندانپزشکی ترمیمی در دانشگاه بیرمنگام بریتانیا می‌گوید: «به احتمال زیاد، هر کسی که دستورالعمل مسواک‌زدن را از فرد متخصص دریافت نکرده باشد، به روش اشتباهی مسواک می‌زند. طبق تجربه من، بیشتر مردم در هر کشوری این وضعیت را دارند.» با توجه به اطلاعات متنوعی که درزمینه‌ی نحوه مسواک‌زدن دندان‌ها وجود دارد، شاید این مسئله تعجب‌آور نباشد. مطالعه‌ای نشان داد که حداقل ۶۶ توصیه تخصصی متفاوت و گاها متناقض در‌این‌باره وجود دارد.

نایجل کارتر، مدیر اجرایی بنیاد بهداشت دهان و دندان بریتانیا می‌گوید: «فکر می‌کنم وجود توصیه‌های متنوع برای مصرف‌کنندگان بسیار گیج‌کننده است. این سردرگمی با مجموعه فراوان و متنوع محصولات مرتبط با مراقبت از دندان که برای خرید دردسترس است، تشدید می‌شود.» بنابراین، بیشتر ما در چه موردی اشتباه می‌کنیم و چگونه می‌توانیم روال خود را تغییر دهیم تا مطمئن شویم که دندان‌های خود را به بهترین نحو مسواک می‌زنیم؟

هیرشفلد می‌گوید: «بسیاری از افراد می‌دانند کاری که باید انجام دهند، حذف باقیمانده‌های غذایی است. این مسئله تاحدودی درست است؛ اما کار مهم‌تر حذف باکتری‌ها از دندان‌ها است.» باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌های دیگر درون دهان همه رشد می‌کنند و زیست‌لایه چسبناکی را تشکیل می‌دهند که معمولاً به‌عنوان پلاک دندانی شناخته می‌شود. این لایه متشکل از حدود ۷۰۰ گونه متفاوت از باکتری است که پس از روده، بالاترین تنوع باکتریایی را در بدن دارد و نیز تعداد زیادی ویروس و قارچ نیز در این مجموعه حضور دارند.

هیرشفلد می‌گوید: «آن‌ها در لایه چسبناکی که به دندان‌ها و همچنین به بافت‌های نرم چسبیده است، زندگی می‌کنند. این لایه چسبناک را نمی‌توان به‌راحتی با آب شست و باید به کمک دست پاک کرد.» مهم‌ترین مکان برای حذف لایه میکروبی دندان نیست، بلکه خط لثه است. خط لثه همان جایی است که میکروب‌ها می‌توانند به بافت لثه نفوذ کنند و موجب التهاب و درنهایت بیماری‌هایی مانند پریودنتیت شوند. بنابراین، می‌توان گفت مسواک‌زدن دندان‌ها اصطلاح مناسبی نیست.

هیرشفلد می‌گوید: «به‌جای مسواک‌زدن خود دندان‌ها به مسواک‌زدن خط لثه فکر کنید. در آن صورت، دندان‌ها نیز به‌طور خودکار مسواک‌ زده می‌شوند.» یکی از موثرترین راه‌ها برای پاک‌کردن لایه زیستی «تکنیک بس اصلاح‌شده» است که نسبت‌به روش معمولی مسواک‌زدن ما به مهارت بیشتری نیاز دارد.

در روش بس اصلاح‌شده، مسواک با زاویه ۴۵ درجه روی دندان‌ها قرار می‌گیرد (برای آرواره پایین به سمت پایین کج می‌شود و برای آرواره بالا به سمت بالا، گویی می‌خواهید موهای مسواک را زیر لثه‌ها قرار دهید). سپس حرکات ریز و ارتعاشی به سمت جلو و عقب در خط لثه انجام می‌شود. هیرشفلد می‌گوید: «روش بس اصلاح‌شده یکی از بهترین روش‌ها است. این روش دندان‌ها را به بهترین شکل ممکن پاک می‌کند و آسیبی به دندان‌ها یا لثه وارد نمی‌کند.»

تکنیک‌های دیگری به جز بس اصلاح‌شده نیز وجود دارد که به‌خوبی زیست‌لایه را پاک می‌کند. یکی از این روش‌ها، «روش استیلمن اصلاح‌شده» است که شبیه روش بس اصلاح‌شده است. در روش استیلمن اصلاح‌شده، موهای مسواک در خط لثه قرار داده می‌شود و همراه با حرکت‌های عقب و جلو به سمت تاج دندان به حالت دایره‌ای حرکت می‌کند. برای این روش مسواکی توصیه می‌شود که موهای نرمی داشته باشد. این روش نه‌تنها پلاک‌های انباشته‌شده در خط لثه را پاک می‌کند، بلکه لثه‌ها را نیز ماساژ می‌دهد. اگر این روش با فشار مناسب انجام شود، لثه‌ها آسیبی نمی‌بینند.

البته باید در نظر داشته باشید که حین مسواک‌زدن فشار بیش‌از‌حدی به دندان‌ها وارد نکنید. درحالی‌که کارشناسان هنوز درمورد فشار بهینه بحث می‌کنند، بیشتر آن‌ها معتقدند که بیش از ۱۵۰ گرم فشار وارد نشود که در حدود وزن یک پرتقال است. مسواک‌زدن خیلی محکم خصوصا با برس‌های سفت‌ می‌تواند به لثه آسیب بزند. پارگی‌های ریزی که براثر مسواک‌زدن شدید در بافت نرم ایجاد می‌شوند، فرصتی برای ورود باکتری‌ها به جریان خون مهیا می‌کنند.

علاوه‌بر‌این، سایش موهای مسواک روی مینای دندان می‌تواند شیارهای ریزی در دندان ایجاد کند که در طول زمان موجب فرسودگی قابل‌توجهی می‌شوند. افرادی که از مسواک دستی استفاده می‌کنند، اغلب نسبت‌به کسانی که از مسواک برقی استفاده می‌کنند، فشار بیشتری وارد می‌کنند. بسیاری از مسواک‌های برقی دارای حسگرهایی هستند که وقتی فشار خیلی زیاد باشد، هشدار می‌دهند.

یکی از روش‌های دیگر مسواک‌زدن روش فونس (Fones method) است که برای کودکان و افرادی که مهارت دستی کمتری دارند، ارائه شده است. این روش شامل نگه داشتن مسواک در زاویه ۹۰ درجه و انجام حرکات دایره‌ای روی دندان‌ها و پاکسازی خط لثه است. نایجل کارتر، از بنیاد سلامت دندان و دهان، می‌گوید نیازی نیست که حتماً نسخه دقیق اجرا شود: «متخصصان عموما توصیه می‌کنند که به کاری که فرد انجام می‌دهد، نگاه کنید و تغییراتی را در تکنیک او ایجاد کنید تا این کار را بهتر انجام دهد.»

روش مسواک‌زدن بس روی پاک‌سازی پلاک‌های دندانی از اطراف خط لثه تمرکز دارد.

توصیه بیشتر کارشناسان این است که دو بار در روز و هر بار حداقل به مدت دو دقیقه مسواک بزنید. مشکل این‌جا است که بیشتر ما در تخمین دو دقیقه بد هستیم. در مطالعات مختلف، میانگین مدت زمانی که مسواک‌زدن از ۳۳ ثانیه، ۴۵ ثانیه، ۴۶ ثانیه تا ۹۷ ثانیه متغیر بوده است.

طبق مطالعه‌ای که به سرپرستی کارولینا گانس، استاد گروه دندانپزشکی محافظه‌کارانه و پیشگیرانه دانشگاه یوستوس لیبیگ آلمان انجام شد، فقط حدود ۲۵ درصد از مردم به مدت کافی و با فشار و حرکت صحیح مسواک می‌زنند. خوشبختانه راه‌حل‌های آسانی مانند استفاده از اپلیکیشن تلفن همراه، ساعت شنی کوچک یا مسواک برقی با تایمر درونی وجود دارد.

کارتر می‌گوید به‌طور‌کلی هرچه زمان بیشتری صرف مسواک‌زدن شود، مقدار لایه زیستی بیشتری حذف می‌شود؛ اما عموما تصور می‌شود که حدود دو دقیقه برای مسواک‌زدن کل سطوح دندان‌ها و خط لثه نیاز باشد. برای افرادی که دچار بیماری لثه یا دیگر مشکلات دهان و دندان هستند، ممکن است مدت بیشتری طول بکشد تا اطمینان حاصل شود که زیست‌لایه به‌طور کامل از جای خود کنده می‌شود. هیرشفلد می‌گوید:

مدت زمان بهینه مسواک‌زدن به شرایط فرد بستگی دارد. این واقعا تعریف نشده است و نمی‌توان آن را تعریف کرد؛ زیرا وضعیت دهان و دندان هر فرد متفاوت است. آن‌چه مهم است این است که تمامی دندان‌ها، تمامی سطوح هر دندان ازجمله مناطقی که دسترسی به آن‌ها دشوار است، تمیز شوند و این کار می‌تواند بیش از دو دقیقه هم طول بکشد.

روش مسواک‌زدن فونس اساسا برای کودکانی است که تازه مسواک‌زدن را یاد می‌گیرند. کودک موهای مسواک را به آرامی روی دندان‌های خود فشار می‌دهد و ۴ تا ۵ بار مسواک را با حرکات دایره‌ای روی تمام دندان‌ها حرکت می‌دهد.

توصیه‌ی کنونی در کشورهایی مانند ایالات متحده، بریتانیا و استرالیا این است که دو بار در روز و به مدت کافی و با دقت مسواک بزنید. با‌این‌حال، انجمن دندانپزشکی هند توصیه می‌کند که تا سه بار (ازجمله مسواک پس از ناهار) می‌تواند مفید باشد. برای بیشتر افرادی که مشکل قابل‌توجهی ازنظر دهان و دندان ندارند، مسواک‌زدن بیش از این حد فایده‌ای ندارد.

هیرشفلد می‌گوید: «برای پاکسازی باکتری‌ها از دندان‌ها نیاز به مسواک‌زدن بیشتر نیست و بیش از دو بار مسواک در روز می‌تواند حتی مضر باشد؛ زیرا مسواک‌زدن بیش‌ازحد با خطر سائیدگی دندان‌ها همراه است.» اگرچه بازهم استثناهایی وجود دارد. او می‌افزاید: «مثلاً افرادی را درنظر بگیرید که از بریس‌های دندانپزشکی استفاده می‌کنند که غذا درون آن‌ها گیر می‌کند. معمولاً به این بیماران توصیه می‌شود که پس از هر وعده غذایی مسواک بزنند.»

دو بار مسواک‌زدن همچنین به جبران روش ناقص کمک می‌کند. کارتر می‌گوید:

اگر یک بار در روز به‌طور دقیق و کامل مسواک بزنید، احتمالاً کافی است؛ زیرا این پلاک‌های قدیمی روی دندان‌ها هستند که موجب مشکلاتی درزمینه‌ی پوسیدگی دندان و بیماری لثه می‌شوند؛ اما هیچ‌کدام از ما به‌طور کامل و دقیق مسواک نمی‌زنیم. بنابراین، ایده این است که با دو بار مسواک‌زدن در روز بقایایی را که قبلا پاک نشده است، پاک کنیم، بنابراین هر روز همه چیز را تمیز می‌کنید.

مسواک‌زدن پیش از صبحانه بهتر است یا پس از صبحانه؟ از تولیدکنندگان خمیردندان گرفته تا بیمارستان‌های دندانپزشکی بسیاری معتقدند که مسواک‌زدن پیش از صبحانه بهتر از مسواک‌زدن پس از صبحانه است؛ اما این مسئله هنوز جای بحث دارد. هیرشفلد می‌گوید: «توصیه محکم خاصی وجود ندارد؛ اما بسیاری از دندانپزشکان مسواک‌زدن پس از غذا خوردن را توصیه می‌کنند؛ زیرا نه‌تنها پلاک‌ها را پاک می‌کند، بلکه بقایای غذای صبحانه را نیز پاک می‌کند.»

اینکه آیا مسواک‌زدن قبل یا پس از صبحانه برای شما بهتر است، به این مسئله بستگی دارد که چه موقع و چه غذایی می‌خورید. علت آن است که برای ایجاد زیست‌لایه به دو عامل نیاز است: میکروب‌ها و غذایی که آن را بخورند. هیرشفلد می‌گوید: «بدون باکتری یا بدون غذا حفره ایجاد نمی‌شود. اگر پیش از صبحانه آن باکتری‌ها را به‌طور کامل پاکسازی کنید، ازنظر تئوری اهمیتی ندارد که چقدر قند می‌خورید. اگر باکتری وجود نداشته باشد که بتواند آن را تخمیر کند، مشکلی وجود ندارد.»

هیرشفلد می‌گوید: «اسیدها به مینای دندان حمله می‌کنند و آن را برای مدتی نرم می‌کنند.» این امر موجب حذف مقداری از اجزای کلیدی مینای دندان (کلسیم و فسفات) می‌شود، اگرچه این‌ ترکیبات در عرض چند ساعت با مواد معدنی موجود در بزاق جایگزین می‌شوند. هیرشفلد توضیح می‌دهد: «بنابراین، این فرایند نوعی خودترمیمی است؛ اما اگر منتظر نمانید تا این فرایند اتفاق بیفتد، سطح ساییده‌شده دندان به‌شدت دربرابر مسواک‌زدن آسیب‌پذیر می‌شود.»

کارتر با این موضوع موافق است که سؤال قبل یا بعد از صبحانه پیچیده است و به غذایی که می‌خورید، بستگی دارد. اگر صبحانه شامل غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی (مانند مرکبات، آب میوه و قهوه) باشد، مسواک‌زدن پیش از صبحانه بهتر است تا نگران ایجاد اختلال در فرایند معدنی‌سازی مجدد نباشید.

مهم‌تر از سؤال مسواک صبحانه، مسواک شب است که پاسخ ساده‌ای نیز دارد: مسواک‌زدن همیشه باید آخرین کار قبل از خواب باشد. کارتر می‌گوید: «بزاق مکانیسم محافظت‌کننده طبیعی شما است و از رشد باکتری‌ها و پوسیدگی دندان پیشگیری می‌کند. جریان بزاق در طول شب کم می‌شود، به همین علت بسیار مهم است که تمامی پلاک‌ها پیش از خواب پاک شوند.»

هیرشفلد می‌گوید مسواک‌ها و خمیردندان‌هایی در بازار وجود دارد که دندان را از بین می‌برد. خمیردندان‌های به‌شدت ساینده که اغلب با عنوان خمیردندان سفیدکننده مشخص می‌شوند و مسواک‌های با موهای خیلی سفت به‌ویژه وقتی با هم استفاده شوند، بسیار ناخوشایند هستند. او می‌گوید: «این فرایند بسیار کندی است که طی سال‌ها یا دهه‌ها اتفاق می‌افتد؛ اما با گذشت زمان، دندان‌ها ساییده می‌شوند و می‌توانند دربرابر دما یا ایجاد حفره بسیار حساس شوند.»

مؤثرتر از مسواک‌های دستی، اگرچه گران‌تر؛ اما مسواک‌های برقی هستند. پس از سال‌ها مطالعه که تفاوت معناداری را بین این دو نشان نداد، چند فراتحلیل شواهدی متوسطی را نشان داده است که مسواک‌های برقی از بین بردن پلاک‌ها مؤثرتر هستند. نویسندگان این فراتحلیل‌ها خاطرنشان کردند که در گذشته بودجه‌ای را از تولیدکنندگان مسواک‌های برقی دریافت کرده‌اند. بخشی از علت این مسئله آن است که حرکت ارتعاشی خودکار است و کمتر به مهارت دستی متکی است؛ اما عامل دیگر اندازه سر مسواک است. علاوه‌بر‌این، بسیاری از این نوع مسواک‌ها حسگرهایی دارند که وقتی کاربر فشار زیادی وارد می‌کند که با خطر آسیب زدن به مینای دندان همراه است، روشن می‌شود.

هیرشفلد می‌گوید: «اگر از مسواک دستی استفاده کنید و ازنظر روش مسواک‌زدن، فشار و موارد دیگر به درستی از آن استفاده کنید، به همان اندازه نتیجه خوبی خواهید گرفت.»

با وجود کمبود پژوهش‌های مرتبط با استفاده از نخ دندان، بسیاری از سازمان‌های بهداشت دهان و دندان همچنان سرسختانه از این عمل طرفداری می‌کنند. هیرشفلد می‌گوید: «اگر هرکدام از دندان‌هایتان را به شکل مکعبی درنظر بگیرید که پنج سطح آن درمعرض محیط دهان قرار می‌گیرد، روی همه سطوح آن زیست‌لایه‌هایی تشکیل می‌شود و دلیلی وجود ندارد که نیمی از آن‌ها را پاک نکنید.»

کارتر تخمین می‌زند که در بریتانیا نسبت بسیار کمی (شاید یک نفر از هر ۲۰ نفر) به‌طور معمول از نخ دندان استفاده می‌کند. نظرسنجی از سال ۲۰۱۹ نشان داد که یک سوم بزرگسالان بریتانیایی هرگز از نخ دندان استفاده نکرده‌اند.

مسواک که از درختانی مانند درخت مسواک (Salvadora persica) ساخته می‌شود، هزاران سال است برای کمک به تمیز نگه داشتن دندان استفاده می‌شود.

نخ دندان تنها راه رهایی از زیست‌لایه بین دندان‌ها نیست. ویژگی‌های دندان‌های شما (برای مثال اینکه آیا از هم فاصله دارند یا نه) تعیین می‌کند که آیا مسواک کوچک بهتر عمل می‌کند یا نخ دندان. برای کسانی که مشکلات لثه یا دندان دارند، تمیز‌کردن بین دندان‌ها فرصتی برای کامل‌کردن کارها است.

هیرشفلد می‌گوید: «بسیاری از بیماران ما از طیف وسیعی از ابزارهای تمیزکننده بین‌دندانی استفاده می‌کنند و ممکن است پنج یا شش مسواک متفاوت با اندازه متفاوت، نخ دندان و برس‌های دیگر داشته باشند. زمانی که صرف کشیدن نخ دندان می‌شود، باید بخشی از تمیز‌کردن دو دقیقه‌ای شما باشد و نیازی نیست که بیش از یک بار در روز این کار را انجام دهید.»

این در حالی است که مروری از کارآزمایی‌های تصادفی کنترل‌شده در سال ۲۰۱۱ ادعا کرد که شواهد ضعیف و بسیار غیرقابل اعتمادی وجود دارد که نشان می‌دهد استفاده از نخ دندان همراه مسواک می‌تواند با کاهش اندکی در پلاک‌ها طی یک تا سه ماه همراه باشد. بیشتر این مطالعات ازنظر روش‌شناختی نقایصی داشتند.

با‌این‌حال، این مطالعه مروری پس از وارد‌شدن ایرادهایی مبنی‌بر اینکه «فقدان شواهد، شواهد فقدان نیست» پس گرفته شد. نسخه به‌روزشده بعدی نشان داد که استفاده از نخ دندان در کاهش ژنژیویت (بیماری سطحی لثه که می‌تواند موجب بیماری عمیق لثه یا پریودنتیت ‌شود) به‌طور درخورتوجهی بهتر از مسواک‌زدن به‌تنهایی است. اگرچه شواهدی که نشان می‌داد این کار پلاک‌ها را کاهش می‌دهد، همچنان ضعیف و بسیار غیرقابل اعتماد بود. هیرشفلد می‌گوید:

انجام این نوع مطالعات واقعا سخت است. به دست آوردن گروهی که به اندازه کافی بزرگ و نمایانگر جمعیت عمومی باشد و نه دانشجویان دندانپزشکی که به‌راحتی در چنین مطالعاتی شرکت می‌کنند، دشوار است و همچنین عواملی مانند غیرقابل اعتماد بودن گزارش‌های خود افراد وجود دارد که غلبه بر آن‌ها دشوار است. یکی دیگر از چالش‌های بزرگ انجام چنین مطالعاتی این است که باید به اندازه کافی و شاید چندین دهه طول بکشند تا ببینیم بروز مشکلات دندان و لثه چگونه تغییر می‌کند. انجام این مطالعات اگر نگوییم غیرممکن؛ اما دشوار است. به همین دلیل است که شواهد موجود ضعیف است.

هیرشفلد و کارتر موافق هستند که درحالی‌که خمیردندان‌های مختلفی از خمیردندان ضدپوسیدگی تا خمیردندان سفیدکننده و کاهش حساسیت وجود دارد، برندهای گران لزوما برای انجام کارهای ضروری نیاز نیستند. هیرشفلد می‌گوید: «من فهرست اجزای برخی از خمیردندان‌های ارزان را نگاه کرده‌ام و مشکلی در آن‌ها ندیده‌ام.»

هیرشفلد می‌گوید از فهرست طولانی موادی که روی جعبه خمیردندان ذکر شده است، یک جزء وجود دارد که باید به آن توجه کرد: محتوای فلوراید. محتوای فلوراید قطعاً عامل کلیدی است. برای محافظت از مینای دندان دربرابر اسیدها، مقدار فلوراید برای بزرگسالان باید حداقل ۱۳۵۰ قسمت در میلیون و برای کودکان باید ۱۰۰۰ قسمت در میلیون باشد.

مینای دندان سخت‌ترین بافت بدن انسان و یکی از سخت‌ترین موادی است که در طبیعت یافت می‌شود. هیرشفلد می‌گوید: «تقریباً به سختی الماس است.» مینای دندان عمدتا از نوعی ماده معدنی به نام هیدروکسی آپاتیت (نوعی فسفات کلسیم) تشکیل شده است که برای داشتن ویژگی‌های سختی و دوام، ساختار بلوری پیچیده‌ای دارد.

با وجود مقامت دربرابر نیروی مکانیکی، مینای دندان به‌راحتی در اسید حل می‌شود. میکروب‌های موجود در زیست‌لایه اسید لاکتیک را به‌عنوان محصول فرعی هضم قندها و کربوهیدرات‌هایی که بین دندان‌های ما گیر می‌کند، تولید می‌کنند. اسید لاکتیک به‌تدریج کلسیم و فسفات را از مینای دندان می‌شوید و درنهایت موجب ایجاد حفره می‌شود.

ترکیباتی که به‌طور طبیعی در بزاق وجود دارند، می‌توانند به نحوی مواد معدنی از‌دست‌رفته را جایگزین کنند. خصوصا اگر فلوراید وجود داشته باشد (فلوراید به شکل طبیعی در خاک و آب بسیاری از نقاط جهان وجود دارد)، مینای دندان به شکل فلوراپاتیت درمی‌آید که نسبت‌به هیدروکسی آپاتیت دربرابر اسیدها مقاوم‌تر است.

بیرون ریختن خمیردندان پس از اتمام مسواک‌زدن؛ اما خودداری از شستشو با آب، به فلوراید کمک می‌کند تا برای محافظت بیشتر برای مدت طولانی‌تری در اطراف دندان‌ها بماند. هیرشفلد می‌گوید: «از زمانی که فلوراید به خمیردندان‌ها اضافه شده است، شیوع پوسیدگی در همه مناطقی که خمیردندان حاوی فلوراید استفاده می‌شود، کاهش یافته است.»

اگرچه با برخی از مواد مد روز باید با احتیاط برخورد کرد. برای مثال زغال هزاران سال برای تمیز‌کردن دندان‌ها استفاده شده است و در خمیردندان‌های تجاری رایج شده است؛ اما پژوهش‌های کمی برای حمایت از آن وجود دارد.

شواهد اندکی وجود دارد که نشان دهد زغال موجب سفیدی دندان‌ها می‌شود و این ماده ممکن است خطر فرسودگی دندان و مشکلات دیگر را افزایش دهد. طبق مطالعه مروری، ادعاهای مرتبط با خواص ضدباکتریایی، ضدقارچی و ضدویروسی خمیردندان‌های حاوی زغال ثابت نشده است و دندانپزشکان باید به بیماران خود درمورد استفاده از محصولات حای زغال هشدار دهند.

بسیاری از خمیردندان‌های زغالی حاوی فلوراید نیستند. بنابراین، محافظت کمی دربرابر ایجاد حفره ارائه می‌دهند. اگرچه اگر کسی از خمیردندان بدون فلوراید استفاده کند، بازهم از مسواک‌زدن دندان‌های خود سود خواهد برد. کارتر می‌گوید: «آن‌ها هنوز هم می‌توانند به روش مکانیکی پلاک‌ها را از بین ببرند؛ اما مزیت پیشگیری از پوسیدگی را ندارند که اساسا کاری است که فلوراید موجود در خمیردندان انجام می‌دهد.»

برخی از دیگر افزودنی‌های رایج خمیرندان‌ها ممکن است کمتر بحث‌برانگیز باشند. طبق گفته نویسندگان یک مطالعه مروری، خمیردندان‌های حاوی سدیم بی‌کربنات (جوش شیرین) بهتر از خمیردندان‌های فاقد این ترکیب پلاک‌ها را از بین می‌برند، اگرچه آن‌ها خاطرنشان کردند که به مطالعات پیگیری بیشتری نیاز است (نویسندگان آن مطالعه اظهار داشتند که در گذشته از تولیدکنندگان خمیردندان و مسواک بودجه دریافت کرده‌اند). همین تجزیه‌و‌تحلیل نشان داد که خمیردندان‌های حاوی جوش شیرین ممکن است موجب کاهش اندکی در خونریزی ناشی از ژنژیویت شوند.

کارتر می‌گوید دهان‌شویه نسبت‌به مسواک اثر کمتری ازنظر حذف پلاک‌ها دارد؛ اما وقتی با هم ترکیب شوند، می‌توانند کمی بهتر از مسواک به تنهایی پلاک‌ها را از بین ببرند. او می‌گوید: «به‌نظر من، این عنصر اضافی بسیار مفیدی است، نه برای اینکه جایگزین مسواک شود بلکه به‌عنوان مکمل.»

طبق نظر تعدادی از متخصصان، دهان‌شویه می‌تواند در درمان ژنژیویت (التهاب لثه) مفید باشد. دهان‌شویه برای مؤثر بودن، باید حداقل ۱۰۰ قسمت در میلیون فلوراید داشته باشد و ازنظر بالینی ثابت شده باشد که پلاک را کاهش می‌دهد. بهتر آن است که در صورتی از دهان‌شویه استفاده کنید که لثه شما خونریزی دارد و نه به‌عنوان یک اقدام پیشگیرانه.

مسواک کهنه و فرسوده دندان‌ها را به خوبی تمیز نمی‌کند

درواقع، شاید نقطه مطلوبی برای مسواک‌زدن مؤثر دندان‌ها وجود داشته باشد. اگر به اندازه کافی مسواک نزنید، زیست‌لایه‌ها تجمع پیدا می‌کنند و خطر پوسیدگی و پریودنتیت افزایش پیدا می‌کند. از طرف دیگر، اگر خیلی زیاد یا خیلی محکم مسواک بزنید، مینای دندان به مرور زمان از بین می‌رود. اگرچه انجام روال بهینه (با نخ دندان یا مسواک‌های بین‌دندانی و شاید دهان‌شویه درصورتی که دچار ژنژیویت باشید) ممکن است کار پرزحمتی باشد، به‌خاطر تأثیری که بر سلامت کلی شما خواهد داشت، ارزشمند است.

همان‌طورکه در مطالب گذشته به آن اشاره شده است، مسواک‌زدن مؤثر به‌عنوان روشی کارآمد برای کاهش خطر نه‌تنها بوی بد دهان و دندان‌های زرد و پوسیدگی دندان، بلکه روشی برای پیشگیری از بیماری‌هایی نظیر دیابت نوع دو، بیماری قلبی عروقی و زوال شناختی مطرح می‌شود. بی وو، استاد بهداشت جهانی در کالج پرستاری روری مایرز دانشگاه نیویورک می‌گوید:

طبق شواهد، یکی از مسیرهایی که بیماری‌های پیرادندانی و نقایص شناختی را به هم پیوند می‌دهد، التهاب است. رفتارهای خوب بهداشت دهان و دندان مانند مسواک‌زدن مؤثر می‌تواند پلاک‌های دندانی را کاهش دهد و از خطر التهاب لثه بکاهد.