کشف قدیمی‌ترین شواهد از جراحی قطع عضو با ۳۱ هزار سال قدمت

ظاهراً اسکلت ۳۱ هزار ساله‌ای که در جزیره بورنئو اندونزی کشف شده، از ناحیه ساق پای چپ قطع عضو شده است. هر چند ممکن است عمل جراحی قطع عضو در عصر سنگ، فوق‌العاده خطرناک به نظر برسد، اما از شواهد این‌طور بر می‌آید که این شکارچی-خوراکجوی جوان پس از این عمل جراحی زنده مانده و برای چندین سال به زندگی خود ادامه داده است.

به نقل از پایگاه خبری آی‌اف‌ال‌ساینس، آنچه محققان هفته گذشته در نشریه علمی نیچر گزارش داده‌اند، با اختلاف قدیمی‌ترین شواهدی است که تا به حال از یک عمل جراحی قطع عضو در هر نقطه‌ای از جهان پیدا می‌شود. یک تیم بین‌المللی از محققان از کشف اسکلت این فرد جوان در غار لیانگ‌تبو در بورنئو خبر داده‌اند. لیانگ‌تبو ناحیه‌ای است که به‌خصوص به دلیل آثار هنر سنگی خود در دنیای باستان‌شناسی شهرت جهانی دارد.

به‌گزارش ارس تکنیکا، وقتی باستان‌شناسان به اسکلت رسیدند آن را کاملاً دست‌نخورده دیدند. بااین‌حال، اسکلت قسمت‌های تحتانی نازک‌نی و درشت‌نی (دو استخوان ساق پا) پای چپ را نداشت. هر دو این استخوان‌ها به بریدگی اریبی ختم شده بودند. بااین‌حال، هیچ نشانه‌ای از عفونت یا شکستگی‌هایی که در هنگام لِه شدن استخوان به وجود می‌آید در اسکلت پیدا نشد. همه‌ی این‌ها محققان را به این نتیجه رساند که به یک مورد موفقیت‌آمیز قطع عضو برخورده‌اند.

تصویر هنری از فرد قطع عضو شده.

بررسی‌های بیشتر نشان داد این فرد که در هنگام مرگ بین ۱۹ تا ۲۰ سال داشته، احتمالاً ۶ تا ۹ سال قبل از مرگ دچار قطع عضو شده است. در واقع، رشد استخوانی که در اسکلت این فرد باستانی دیده می‌شد شباهت چشمگیری به موارد امروزی قطع عضو داشت.

شگفت‌آورتر از همه اینکه هیچ علائمی از عفونت در این فرد قطع عضو دیده نشد. کشف اخیر پس‌لرزه‌های زیادی در دنیای باستان‌شناسی خواهد داشت. این کشف برخلاف تصورات پیشین نشان می‌دهد اقوام شکارچی-خوراکجو احاطه‌ی باورنکردنی روی کارکرد اعضای بدن، ماهیچه‌ها و عروق خونی داشته‌اند و به‌درستی می‌دانستند چطور از خونریزی و عفونت ممانعت کنند. در همین حال، ساکنان باستانی جزیره بورنئو به خوبی با انواع مواد ضدعفونی‌کننده و ضدمیکروب آشنا بوده‌اند.

قبلاً فرض بر این بود که انسان‌ها پیش از اینکه بتوانند پیشرفت‌های شگرفی در زمینه‌های جدی‌تر پزشکی مانند انواع و اقسام جراحی‌های پرخطر کنند، برای مدت زیادی به کشاورزی و یک‌جانشینی روی آورده‌اند. اما شواهد تازه کاملاً این فرضیه‌ را رد می‌کند. در همین حال، در کمال شگفتی طب غربی تنها در قرن نوزدهم توانست با به کار گرفتن داروهای ضدعفونی‌کننده عمل‌های جراحی جدی‌ را انجام دهد.

دکتر تیم ملونی، نویسنده اصلی تحقیق جدید از مرکز تحقیقات اجتماعی و فرهنگی دانشگاه گریفیث در سبریزبن استرالیا در بیانیه‌ای رسمی گفت برای مقایسه تمام شواهد باستان‌شناسی از رو‌ش‌های جراحی پیشرفته به جوامع بزرگ کشاورزی تعلق داشته‌اند، ساکنان تمدن‌هایی مانند مصریان باستان، پرویی‌ها و دیگران.

بقایای اسکلت فرد شکارچی-خوراکجوی باستانی که پای چپش قطع شده بود.

ملونی در ادامه افزود، بقای بیماران قطع عضو برای اکثر جوامع غربی در اواخر قرن نوزدهم با به کار گرفتن مواد ضدعفونی‌کننده به یک مورد عادی تبدیل شد. همین امر یک قدم مهم برای جراحی‌های قطع عضو موفقیت‌آمیز بود. در آن زمان، اکثر جراحی‌های قطع عضو را آرایشگران انجام می‌دادند که کمابیش حکم مرگ قطعی مصدومان نگون‌بخت را داشت.

قدمت این کشف نیز باورنکردنی است، اما شاید اینکه این دانش‌ شگفت‌انگیز پزشکی از بورنئو ریشه گرفته چندان تعجب‌آور نباشد. این جزیره پهناور با آب‌وهوای استوایی گرم و مرطوب خود تنوع زیستی خارق‌العاده‌ای دارد که برخی از آن‌ها برای انسان‌ها مفید و برخی هم مضر هستند. اگرچه خاک این سرزمین مملؤ از عوامل بیماری‌زایی است که می‌توانند به عفونت‌های کُشنده منجر شوند، اما در همین حال بسیاری از گونه‌های گیاهی این منطقه نیز خواص دارویی مفیدی دارند.

به باور محققان، احتمالاً وجود همین گیاهان دارویی نقش جلوبرنده‌ را در انجام عمل‌های جراحی پرخطر ایفا کرده است. یکی از فرضیه‌های اصلی محققان این است که شمار زیاد عفونت‌ها در این نواحی گرم و مرطوب باعث شده شکارچی‌-خوراکجویان اولیه به استفاده فزاینده از داروهای گیاهی روی بیاورند. بدین‌ترتیب، این عامل موجب شد تا مردم باستانی آنجا از گیاهان دارویی برای انواع خواص بیهوشی و ضدعفونی‌کننده استفاده کنند.

ملونی در همین خصوص گفت: «کشف ما می‌تواند تاریخچه دانش و پیشرفت‌های پزشکی بشر را کاملاً بازنویسی کند. چراکه شواهد تازه نشان می‌دهد شکارچی-خوراکجویان می‌توانستند تکنیک‌های پزشکی پیچیده‌ای را به کار بگیرند.»