آیا سندرم خواب کوتاه واقعا وجود دارد؟

خواب شبانه، نقش مهمی در سلامتی انسان‌ها ایفا می‌کند. داشتن خواب کافی در شب به افراد کمک می‌کند تا به‌وضوح فکر کنند و عملکرد موثرتری داشته باشند؛ مغز هم فرصتی برای پاک‌کردن خود از اطلاعات مختلف پیدا می‌کند.

به‌نقل از بنیاد ملی خواب آمریکا، اکثرا بزرگسالان به ۷ تا ۹ ساعت خواب در شبانه‌‌روز نیاز دارند؛ بااین‌حال برخی از افراد تنها ۵ یا ۶ ساعت درطول شبانه‌روز می‌خوابند. باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا می‌گوید درطول دوران ریاست جمهوری خود ۵ ساعت می‌خوابیده است. مارگارت تاچر، نخست‌وزیر سابق بریتانیا هم ادعا می‌کند که تنها به ۴ ساعت خواب شبانه نیاز دارد.

این افراد، احتمالا به سندرم خواب کوتاه مبتلا هستند و در مدت‌زمان کوتاه‌تری می‌توانند سطح استراحت ناشی از یک خواب معمولی را کسب کنند. حال سوال مهم این است که آیا سندرم خواب کوتاه واقعا وجود دارد و ممکن است فردی کمتر از میزان توصیه‌شده بخوابد و این موضوع تاثیری روی سلامتی وی نگذارد؟

اندرو کوگان، متخصص خواب و عصب‌شناس رفتاری دانشگاه مینوث ایرلند به لایو ساینس می‌گوید سندرم خواب کوتاه‌ یک بیماری واقعی است. او می‌افزاید:

سندرم خواب کوتاه توسط افرادی تجربه می‌شود که معمولا درطول شب خواب کوتاهی دارند؛ اما درطول روز از عوارض جانبی خواب‌آلودگی، اختلالات شناختی یا خلق‌وخوی پایین‌تر رنج نمی‌برند. این مقدار کم خواب (به‌گفته‌ی بنیاد خواب، ۶ ساعت یا کمتر از آن) برای فیزیولوژی شخصی آن‌ها کافی است.

به عقیده‌ی دانشمندان، این عوامل ژنتیکی هستند که تعیین می‌کنند چه کسی خواب کوتاهی دارد و چه کسی ندارد. بنابراین داشتن خواب کوتاه چیزی نیست که افراد بتوانند خود را برای آن آموزش دهند. به گفته‌ی کوگان، سندرم خواب کوتاه احتمالا یک ویژگی ژنتیکی تعیین‌شده است. مطالعات انجام‌شده در این زمینه، موفق به شناسایی ژن‌های دخیل در سندرم خواب کوتاه در خانواده‌های مبتلا به این سندرم شده‌اند.

براساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۴ در ژورنال Sleep منتشر شد، ژنی به نام BHLHE41 با خواب کوتاه در ارتباط است و از بدن درمقابل عوارض ناشی از کم‌خوابی محافظت می‌کند. محققان با انجام این بررسی دریافتند که جهش‌های خاص BHLHE41 ضمن کاهش میزان کلی خواب، از خواب آرام (NREM) محافظت می‌کنند و این موضوع در نهایت به مقاومت دربرابر عوارض ناشی از کم‌خوابی منجر می‌شود. NREM به حرکات غیرسریع چشم اشاره دارد و به سه مرحله تقسیم می‌شود که برای ریکاوری جسمی و تثبیت حافظه مهم هستند.

مطالعه‌ی دیگری که در سال ۲۰۱۹ در ژورنال Neuron منتشر شد، نشان می‌دهد جهش ژن ADRB1 منجر به بروز ویژگی خواب کوتاه در انسان می‌شود. به گفته‌ی محققان، این اتفاق یک جهش نادر به‌شمار می‌رود و احتمال وقوع آن ۴٫۰۲۸ در هر ۱۰۰ هزار نفر است.

به باور مویرا جونگ، احتمال ابتلای یک فرد به سندرم خواب کوتاه بسیار کم است. جونگ، مدیرعامل اجرایی بنیاد سلامت خواب است و اعتقاد دارد که افراد بسیار کمی به وجود دارند که واقعا کم‌خواب باشند. بنیاد سلامت خواب، یک موسسه‌ی غیرانتفاعی است که در زمینه‌ی ارتقاء سلامت خواب در استرالیا فعالیت می‌کند.

جونگ در گفتگوی خود با لایو ساینس، با اشاره به احتمال یک درصدی ابتلا به سندرم خواب کوتاه، می‌گوید که در نتیجه‌ی تحقیقات انجام‌شده در رابطه با این موضوع، تنها ۵۰ خانواده دارای تنوع ژنی خاصی شناسایی شده‌اند که از افراد ذاتا کم‌خواب دربرابر اثرات معمول خواب ناکافی محافظت می‌کند.

با توجه به نادربودن سندرم خواب کوتاه، اکنون این سوال مطرح می‌شود که آیا افرادی که کمتر از میزان توصیه‌شده در شب می‌خوابند، خود را در معرض ابتلا به این سندرم قرار می‌دهند؟ سوال بعدی این است که افراد چگونه می‌توانند تشخیص دهند که این شرایط را دارند یا نه؟

طبق گفته‌های کوگان، آزمایش خاصی برای یافتن پاسخ این سوال‌ها وجود ندارد؛ اما به‌عنوان یک قانون کلی خوب می‌توان از میزان خواب آخر هفته استفاده کرد. بر این اساس، اگر با وجود داشتن فرصت کافی برای خواب، میزان خواب شما در تعطیلات آخر هفته طولانی‌تر از روزهای دیگر نباشد، احتمالا به سندم خواب کوتاه مبتلا هستید؛ البته کوگان در ادامه‌ به این نکته اشاره می‌کند که بسیاری از افرادی که معتقد هستند این مشکل را دارند، اغلب در تشخیص خود دچار اشتباه شده‌اند.

کوگان بر این عقیده است که بخش عمده‌ی افرادی که ادعا می‌کنند برای داشتن حس خوب، تنها به ۶ ساعت خواب یا حتی کمتر از آن نیاز دارند، واقعا کم‌خواب نیستند. وی تصور می‌کند که این افراد اخیرا به سبک زندگی نیازمند به خواب کم عادت کرده‌اند؛ البته احتمالا شکاف‌هایی در این نظریه وجود دارد و افراد کم‌خواب در طولانی‌مدت به خود آسیب می‌رسانند. این افراد ممکن است بتوانند در دوره‌های زمانی خاصی این روند را انجام دهند و خواب کمتری داشته باشند؛ اما داشتن خواب کم برای تمام عمر ممکن نیست.

کوگان می‌گوید با وجود پشتوانه‌ی علمی لزوم ۷ تا ۹ ساعت خواب در شبانه‌روز، میزان خواب موردنیاز افراد در طول زندگی ممکن است تغییراتی داشته باشد. به گفته‌ی او، از بین کل جمعیت، افرادی وجود دارند که حتی با داشتن خوابی کمتر از میزان توصیه‌شده، باز هم حال خوبی دارند؛ درمقابل افرادی نیز هستند که بدن آن‌ها به بیشتر از حداکثر خواب توصیه‌شده توسط محققان نیاز دارد.

کوگان عقیده دارد که مقدار خواب موردنیاز بدن، یک ویژگی بسیار شخصی است. او در ادامه به این موضوع اشاره می‌کند که کودکان و نوجوانان، نسبت به بزرگسالانی که در سن کار هستند، به خواب بیشتری نیاز دارند. این محقق باور دارد که مهم‌ترین موضوع در رابطه با خواب، کیفیت آن است. کوگان می‌افزاید:

تکرار می‌کنم، ظاهرا افراد کم‌خواب واقعی، خواب باکیفیتی را تجربه می‌کنند و می‌توانند در زمان کوتاه خواب خود به‌طور کامل سرحال شوند.

تعدادی از افراد معروف و موفق در جهان درگیر وضعیت کم‌خوابی هستند و همین موضوع، این سوال را مطرح می‌کند که آیا سندرم خواب کوتاه مفید است و می‌تواند کلید موفقیت باشد؟ کوگان هنوز متقاعد نشده است که مبتلایان به این سندرم، احتمال موفقیت بالاتری دارند یا افراد مشهور، درطول دوران شهرت خود به این سندرم مبتلا بوده‌اند.

بنا بر اظهارات کوگان، افراد مبتلا به سندرم خواب کوتاه، ممکن است به دلیل داشتن ساعات بیشتر از روز برای انجام کارهایشان، از این وضعیت سود ببرند؛ اما داستان کم‌خوابی برخی از افراد معروف احتمالا صرفا افسانه‌سرایی حول محور شخصیت آن‌ها است. کوگان می‌گوید براساس گزارش‌ها، مارگارت تاچر فردی کم‌خواب بود؛ اما این روایت به‌همراه نقل‌قول معروف «ناهار برای افراد تنبل است»، احتمالا برای ساختن یک تصویر سیاسی خاص از او تعریف می‌شد.