آیا استرس می‌تواند باعث ریزش مو شود؟

کم‌پشت‌شدن مو بخشی طبیعی از روند پیری است؛ اما برخی از عوامل سبک زندگی یا مشکلات سلامتی می‌توانند موجب ریزش ناگهانی یا تدریجی مو شوند.

براساس اطلاعات منتشرشده در وب‌سایت کلینیک مایو، استرس و ریزش مو می‌توانند با‌هم ارتباط داشته باشند؛ خصوصاً اگر فردی دچار استرس بسیار زیاد باشد. در این مواقع، فرد ممکن است متوجه شود که موهای بیشتری در حال ریزش هستند یا موهای کمتری دوباره رشد می‌کنند. هم مردان و هم زنان ممکن است دچار این وضعیت شوند.

درحالی‌که بسیاری از انواع ریزش موی ناشی از استرس موقتی هستند، هر فردی که متوجه ریزش موی ناگهانی یا ریزش موی غیریکنواخت شود، باید به پزشک مراجعه کند. این امر گاهی می‌تواند نشانه‌ی بیماری زمینه‌ای باشد که ممکن است به درمان پزشکی نیاز داشته باشد.

طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، استرس هر نوع تغییری است که موجب فشار جسمی یا عاطفی یا روانی می‌شود. هر فردی در لحظاتی از زندگی استرس را تا حدودی تجربه می‌کند؛ اما استرس طولانی‌مدت یا شدید می‌تواند اثرهای شدیدی بر مغز و بدن بگذارد.

لایوساینس می‌نویسد استرس مزمن سال‌ها است با ریزش مو ارتباط داده شده است؛ اما تا این اواخر پژوهشگران علت آن را به‌طور‌کامل درک نکرده بودند. در سال ۲۰۲۱ مطالعه‌ای که روی موش‌ها انجام شده بود و در مجله‌ی Nature منتشر شد، مکانیسم احتمالی این امر را کشف کرد.

پژوهشگران موش‌ها را درمعرض استرس قرار دارند که سطح کورتیزول، یعنی هورمون استرس را در این حیوانات افزایش داد. میزان بیشتر کورتیزول به‌معنای این بود که فولیکول‌های موی موش‌ها در مرحله استراحت و در حالت غیرفعال باقی می‌ماندند. وقتی فولیکول‌های مو غیرفعال شدند، موها رشد نمی‌کردند؛ اما ریزش موی موش‌ها با سرعت طبیعی ادامه داشت. همچنین، افزایش کورتیزول مانع از این شد که سلول‌های زیر فولیکول‌های مو (درمال پاپیلا) مولکولی به نام GA56 را ترشح کنند. مولکول GA56 سلول‌های بنیادی فولیکول مو را فعال می‌کند و موجب رشد جدید می‌شود.

ازآن‌جا‌که مطالعه‌ی نیچر روی موش‌ها انجام شده است، مشخص نیست که آیا همین مکانیسم‌ها این مسئله را توضیح می‌دهد که چرا استرس در انسان می‌تواند موجب به ریزش مو شود. بااین‌حال به‌گفته‌ی اوا پرودمن، متخصص بیماری‌های مرتبط با مو در بریتانیا، واضح است که ارتباطی بین استرس و ریزش مو وجود دارد. پرودمن به لایوساینس گفت استرس طولانی‌مدت یا شدید می‌تواند موجب واکنش بیش‌از‌حد سیستم ایمنی شود و ریزش مو را در پی داشته باشد.

طبق مطالعه‌ای مروری که سال ۲۰۲۰ در مجله‌ی Central European Journal of Immunology منتشر شد، آلوپسیا آره‌آتا (طاسی منطقه‌ای) نوعی ریزش مو است که در آن سیستم ایمنی فرد به فولیکول‌های موی او حمله می‌کند. به‌گفته‌ی نویسندگان این مطالعه، عوامل محیطی مانند استرس ممکن است موجب این واکنش شوند.

رشد مو در چرخه‌ای رخ می‌دهد که از چندین مرحله تشکیل شده است. در هر زمان، موهای مختلفی که روی سر فرد وجود دارند، در مراحل مختلف چرخه رشد مو قرار دارند. براساس مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۷ در مجله‌ی Clinical, Cosmetic and Investigational Dermatology منتشر شد، چهار مرحله متمایز وجود دارد:

• آناژن (مرحله‌ی ‌رشد): در هر زمان، ۹۰ درصد از فولیکول‌ها در این مرحله قرار دارند و فولیکول‌ها پیش از ورود به مرحله‌ی بعدی، می‌توانند تا شش سال روی پوست سر وجود داشته باشند. در این مرحله، از فولیکول‌های مو به‌طور‌مداوم موهای جدیدی درمی‌آید که تا وقتی چیده شوند یا بریزند، به رشد خود ادامه می‌دهند.

• کاتاژن (مرحله‌ی بینابینی): در این مرحله‌ی کوتاه و ۱۰ روزه، با کاهش خون‌رسانی به سلول‌ها، فولیکول‌های مو تحلیل می‌روند و رشد مو کند می‌شود. حدود ۱ درصد از فولیکول‌ها در این مرحله قرار دارند.

• تلوژن (مرحله‌ی استراحت): در هر زمان، حدود ۹ درصد از فولیکول‌ها در این مرحله قرار دارند و این مرحله حدود سه ماه طول می‌کشد. در طول این مرحله، فولیکول‌های مو غیرفعال هستند.

• اگزوژن (مرحله‌ی ریزش): اگزوژن مرحله‌ی نهایی است که در آن موهای فرد می‌ریزد.

به‌گفته‌ی پرودمن، وقتی استرس موجب اختلال در چرخه‌ی رشد مو می‌شود، موهای بیشتری وارد مرحله‌ی تلوژن می‌شوند و این امر موجب افزایش ریزش مو و کم‌پشت‌شدن موها می‌شود.

سه نوع ریزش مو با میزان استرس زیاد در ارتباط هستند.

در وضعیت تلوژن افلوویوم تعداد زیادی از فولیکول‌های مو وارد مرحله‌ی استراحت می‌شوند. افرادی که دچار این نوع ریزش مو هستند، حین شانه‌زدن یا شستن مو ریزش بیشتری را تجربه می‌کنند و موهای آن‌ها نازک‌تر می‌شود. پرودمن گفت: «این وضعیت چرخه‌ی طبیعی رشد و ریزش مو را مختل می‌کند. استرس می‌تواند موجب کوتاه‌تر‌شدن مرحله‌ی رشد مو شود و موهای بیشتری را وارد مرحله‌ی استراحت و ریزش کند و میزان ریزش مو را افزایش دهد. تلوژن افلوویوم معمولاً دائمی نیست و وقتی متخصصان علل زمینه را شناسایی کنند، می‌توانند به‌طور مؤثری آن را درمان کنند.»

در بیماری آلوپسیا آره‌آتا، سیستم ایمنی به فولیکول‌های مو حمله می‌کند و موجب ایجاد تکه‌های بدون مو روی پوست سر می‌شود. این تکه‌ها معمولاً به شکل و اندازه سکه هستند؛ اگرچه می‌توانند بزرگ‌تر هم باشند. این نوع ریزش مو دائمی نیست و امکان رشد مجدد موها وجود دارد. علت دقیق هر مورد خاص آلوپسیا آره‌آتا را اغلب نمی‌توان مشخص کرد؛ اما عواملی مانند استرس، شوک، غم و اندوه، بیماری یا تصادف می‌توانند موجب وضعیت مذکور شوند.

تریکوتیلومانیا تمایل به کشیدن مو از پوست سر یا سایر نواحی بدن را توصیف می‌کند. به‌گفته‌ی پرودمن، استرس از عوامل اصلی مؤثر در این نوع ریزش مو است. درنتیجه‌ی این وضعیت تکه‌های بدون مو روی پوست سر دیده می‌شود که می‌تواند دائمی شود. علت آن است که کشیدن مداوم موها می‌تواند در اطراف فولیکول‌های مو التهاب ایجاد کند.

به‌گفته‌ی پرودمن، امکان معکوس‌کردن بسیاری از انوع ریزش موی ناشی از استرس وجود دارد. با‌این‌حال، مهم است که از پزشک راهنمایی بگیرید؛ زیرا برخی از شرایط پزشکی جدی‌تر نیز می‌توانند موجب ریزش مو شوند.

درمان برای ریزش موی ناشی از استرس می‌تواند شامل تغییرات سبک زندگی یا تغییر رژیم غذایی و لیزردرمانی کم‌توان مو روی پوست سر باشد که ممکن است کمک کند تا فولیکول‌ها به چرخه‌ی رشد طبیعی برگردند. مدیریت استرس درکنار داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل و خواب خوب نیز می‌تواند از ریزش موی ناشی از استرس جلوگیری کند.

هدف از این مقاله ارائه‌ی اطلاعات است و توصیه‌ی پزشکی محسوب نمی‌شود.