خون از پلاسما، سلولهای قرمز (اریتروسیت‌ها)، سلولهای سفید (لکوسیت‌ها) و پلاکت‌ها (ترومبوسیت‌ها) تشکیل شده است. هموگلوبین در سلولهای قرمز خون وجود دارد.
طبق اطلاعات منتشرشده در وب‌سایت Verywell Health، میانگین هموگلوبین در سلولهای قرمز (MCH) سنجه‌ای از مقدار هموگلوبین موجود در یک سلول قرمز خون است. MCH یکی از کمیت‌های استاندارد در آزمایش شمارش کامل خون (CBC) به شمار می‌رود.
آزمایش شمارش کامل خون آزمایش رایجی است که بسیاری از بزرگسالان در مقعطی از زندگی آن را انجام می‌دهند.
آزمایش شمارش کامل خون تنها آزمایش خون نیست. سایر آزمایش‌های خون شامل آزمایش‌های شیمی خون، آزمایش آنزیم‌های خون و آزمایش‌های ارزیابی خطر بیماری قلبی میشود.
آزمایش CBC تعداد سلولهای موجود در خون و همچنین خصوصیات فیزیکی سلول‌ها مانند اندازه، شکل و محتوای آن‌ها را مشخص میکند. در تست شمارش کامل سلولهای خون موارد مختلفی بررسی می‌شوند:
- سلولهای قرمز خون
- سلولهای سفید خون
- هموگلوبین
- پلاکت‌ها
ممکن است شمارش کامل سلولهای خون را به‌عنوان بخشی از معاینه فیزیکی سالیانه یا به‌منظور بررسی برای یک بیماری انجام دهید. در صورتی که علائم بیماری‌هایی را داشته باشید که روی تعداد سلولهای خونی اثر می گذارند، پزشک ممکن است از شما بخواهد این آزمایش را انجام دهید.
پارامتر MCH (میانگین هموگلوبین کورپوسکولار) با دو پارامتر دیگر همراه است: میانگین حجم کورپوسکولار (MCV) و میانگین غلظت هموگلوبین کورپوسکولار (MCHC). این سه شاخص به شاخص‌های گلبول‌های قرمز خون معروف هستند.
شاخص‌های گلبول قرمز در آزمایش شمارش کامل خون برحسب واحدهای زیر گزارش میشود:
- MCV حجم متوسط گلبول قرمز است که برحسب فمتولیتر محاسبه میشود.
- MCH مقدار وزن هموگلوبین در یک گلبول قرمز است که به پیکوگرم محاسبه میشود.
- MCHC غلظت متوسط هموگلوبین گلبول‌های قرمز است که مقدار هموگلوبین را برحسب گرم نشان می‌دهد.
محدوده نرمال شاخص های گلبول قرمز به صورت زیر است:
شاخص های گلبول قرمز | محدوده طبیعی |
|---|---|
MCH | ۲۷-۳۳ پیکوگرم در سلول |
MCV | ۸۰-۱۰۰ فمتولیتر |
MCHC | ۳۲-۳۶ گرم در دسی‌لیتر |
*محدوده طبیعی ذکرشده در مراجع مختلف اندکی متغیر است.
نتایج آزمایشگاه‌های مختلف ممکن است کمی متفاوت باشد. با‌این‌حال سطح خیلی پایین این شاخص‌ها را می‌توان ناشی از مشکلات هموگلوبین گلبول‌های قرمز دانست.
هموگلوبین پروتئینی است که اکسیژن را به سلول‌ها می‌برد و کربن‌دی‌اکسید را برای آزادسازی در ریه‌ها جمع‌آوری میکند. ازآنجا که هموگلوبین گلبول‌های قرمز یکی از اجزای حیاتی این سلول‌ها است، کمبود و ناهنجاری آن به کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون منجر میشود.
پایین بودن هموگلوبین خون اغلب حاکی از کمخونی است و بالا بودن آن میتواند نشانگر وضعیتی مانند بیماری ریه یا کلیه باشد.
علت اندازه‌گیری MCH چیست؟
هموگلوبین پروتئینی است که در سلولهای قرمز خون یافت میشود. اکسیژن و دی‌اکسیدکربن به هموگلوبین که حاوی آهن است، متصل می‌شوند. هموگلوبینی که با اکسیژن ترکیب میشود، موجب رنگ قرمز خون میشود.
سطوح MCH به‌عنوان بخشی از آزمایش CBC اندازه‌گیری میشود. ممکن است در طول معاینه سالانه آزمایش CBC را انجام دهید یا درصورتی که پزشک مشکوک به مشکلی مانند کمخونی باشد، این آزمایش را انجام بدهید.
- آزمایش شمارش گلبول‌های سفید خون (WBC) چیست؟29 فروردین 02مطالعه '5
- کم خونی؛ علائم، دلایل ابتلا و روش‌های درمان5 تیر 99مطالعه '15
- ویتامین B12؛ منابع غذایی و علائم کمبود8 خرداد 00مطالعه '6
علت پایین بودن MCH
سطح MCH پایین‌تر از ۲۷ پیکوگرم در سلول غالبا با کمخونی همراه است. پایین بودن MCH همچنین میتواند نشانه‌ای از موارد زیر باشد:
- بیماری خودایمنی
- سرطان
- کمبود برخی مواد مغذی مانند ویتامین B12 یا اسید فولیک
- خونریزی داخلی یا خارجی (اغلب درنتیجه‌ی جراحی، جراحت یا خونریزی قاعدگی)
- کمبود آهن
- بیماری کلیه
- بیماری کبد
- تالاسمی (اختلال خونی شایع و ارثی که ناشی از جهش در ژن‌های هموگلوبین است)
علائم پایین بودن MCH
افراد با سطوح پایین MCH ممکن است علائمی ازجمله موارد زیر را تجربه کنند:
- سردی دست و پا
- گیجی
- خستگی
- رنگ‌پریدگی پوست
- تنگی نفس
- ضعف
علت سطوح بالای MCH
داشتن سطوح MCH بالاتر از حد طبیعی معمولا با بیماریهای زیر همراه است:
- برخی از بیماریهای کلیه ازقبیل سرطان کلیه
- نقص مادرزادی قلبی
- بیماری ریه ازجمله بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) و فیبروز ریه
- پلی سیتمی‌ورا (بیماری خونی نادری که معمولا ناشی از جهش ژنتیکی است. در این بیماری، مغز استخوان مقدار بیش از حدی سلول قرمز خون تولید میکند)
علائم بالا بودن MCH
افراد دارای سطوح بالای MCH ممکن است علائمی ازجمله موارد زیر را تجربه کنند:
- لخته‌های خونی
- تاری دید یا دوبینی
- سرگیجه
- سردرد
- خارش
اگر سطح MCH بالاتر یا پایین‌تر از حد طبیعی باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری برای تعیین علت سفارش دهد. گزینه‌های درمانی به علت آن بستگی دارد.
به خاطر داشته باشید که سطوح غیرطبیعی MCH میتواند علت‌های مختلفی داشته باشد و لزوما نشانگر بیماری نیست. مقدار MCH غیرطبیعی میتواند عارضه جانبی دارو باشد و حتی میتواند ناشی از این مساله باشد در منطقه مرتفعی زندگی می‌کنید.
مقدار غیرطبیعی MCH اطلاعات کافی را درمورد سلولهای قرمز خون شما ارائه نمی‌کند تا ارائهدهنده بتواند بیماری خاصی را تشخیص دهد. بنابراین، اگر عدد MCH شما خارج از محدوده طبیعی باشد، نباید خیلی نگران شوید. اگرچه، سایر شاخص‌های سلولهای قرمز خون که اندازه‌گیری میشود، میتواند تصویر جامع‌تری از نحوه عملکرد سلولهای قرمز خون شما ارائه دهد. به خاطر داشته باشید سطوح MCH فقط تکه‌ای از پازل مراقبتهای بهداشتی شما است. سایر عوامل ازجمله سابقه خانوادگی و سبک زندگی نیز اطلاعات مهمی درمورد سلامت کلی و احتمال ابتلا به بیماری خاص ارائه می‌دهند.
نحوه درمان عدم تعادل سطح MCH
نحوه برخورد پزشکان با سطوح نامتعادل MCH میتواند در هر مورد متفاوت باشد. درمان تا حد زیادی به درمان علت عدم تعادل بستگی دارد.
به نوشته‌ی Medical News Today، افزودن ویتامین B12 و اسید فولیک بیشتر به رژیم غذایی میتواند راه خوبی برای رفع سطوح بالای MCH باشد. بهتر است این موارد را از رژیم غذایی متعادل و متنوع دریافت کنید، اما در صورت نیاز مکمل‌ها نیز می‌توانند به شما در حفظ سطح آن‌ها کمک کند.
سطوح پایین MCH معمولا درنتیجه‌ی کمبود آهنی رخ می‌دهد که موجب کمخونی شده است. پزشکان ممکن است به افراد توصیه کنند که آهن و ویتامین پیریدوکسین (B6) بیشتری به رژیم غذایی خود اضافه کنند. مصرف ویتامین C و فیبر در کنار غذاهای حاوی آهن نیز ممکن است به افزایش سطح MCH کمک کند.
البته، افراد دچار عدم تعادل در سطح MCH باید همیشه پیش از مصرف هرگونه مکمل یا تغییر در رژیم غذایی با پزشک مشورت کنند.
افرادی که مقدار کافی ویتامین‌های B مانند فولات و B12 را دریافت نمی‌کنند، ممکن است در آزمایش‌های خود غلظت پایین MCH را نشان دهند. ازآنجا که کمبود ویتامین‌ها همچنین میتواند موجب سطوح بالای MCH شود، پزشکان برای تشخیص قطعی ممکن است درخواست آزمایش‌های بیشتری را بدهند.
درمان سطوح پایین MCH
درمان به این مساله بستگی دارد که چه چیزی موجب علائم شما شده است. اگر کمبود آهن خفیف داشته باشید، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- مصرف غذاهای حاوی آهن
- مصرف قرص آهن
- افزودن ویتامین سی به رژیم غذایی (به منظور کمک به جذب آهن)
- اجتناب نوشیدن چای سیاه (چای سیاه جذب آهن را کاهش می‌دهد)
در صورت کمبود شدید آهن، ممکن است به موارد زیر نیاز داشته باشید:
- آهن داخل وریدی
- انتقال خون
اگر دچار تالاسمی خفیف باشید، ممکن است به درمان نیازی نداشته باشید. اما اگر به بیماری جدی‌تر دچار باشید، ممکن است به موارد زیر نیاز داشته باشید:
- انتقال خون
- درمان‌های ﺷﻼتﮐﻨﻨﺪه آﻫﻦ (داروهای خوراکی یا تزریقی که درصورتی‌که براثر انتقال مکرر خون آهن بالایی داشته باشید، ممکن است به آن‌ها نیاز پیدا کنید)
- قرص اسید فولیک
اگر کمبود آهن ندارید، مکمل آهن مصرف نکنید، چرا که ممکن است به اعضای بدن شما آسیب بزند.
ارتباط MCH و مصرف الکل
افراط در مصرف الکل در طول سالیان متمادی میتواند موجب کمخونی و سطوح بالاتر از حد طبیعی هموگلوبین گلبول‌های قرمز شود.
برای مثال، کارشناسان می‌گویند کمخونی مگالوبلاستیک اغلب با الکلیسم، کمبود ویتامین B12 و فولات ارتباط دارد. مصرف مداوم الکل بر تولید سلولهای قرمز خون توسط مغز استخوان تاثیر می‌گذارد و علائم مرتبط با کمخونی را ایجاد میکند. معمولا پرهیز از مصرف الکل به مدت چند ماه به عادی شدن سطح MCH کمک میکند.
ارتباط بین داروها و کمخونی
برخی از داروها می‌توانند موجب کمبود فولات و ویتامین B12 شوند. در واقع، گزارش‌ها نشان می‌دهند حدود ۴۰ درصد از بیماران مبتلا به کمخونی ماکروسیتیک داروهایی را مصرف می‌کنند که با سطح هموگلوبین آن‌ها تداخل دارد. کمخونی ماکروسیتیک نوعی کمخونی است که در آن سلولهای قرمز خون بزرگ‌تر از اندازه طبیعی خود هستند.
سوالات متداول
آزمایش MCH چگونه انجام میشود؟
در این آزمایش ارائهدهنده مراقبتهای بهداشتی از رگ بازوی شما نمونه خون میگیرد و آن را برای تجزیهوتحلیل به آزمایشگاه میفرستد. ارائهدهنده دیگر نمونه را زیر میکروسکوپ بررسی میکند و اطلاعاتی درمورد سلولهای خون ثبت میکند.
علت پایین بودن MCH در آزمایش خون چیست؟
سطوح پایین MCH میتواند ناشی از کمخونی، کمبود آهن، کمبود ویتامین B12 و فولیک اسید، سرطان، بیماری کلیه، بیماریهای خودایمنی، بیماری کبد یا تالاسمی (نوعی اختلال هموگلوبین) باشد. پایین بودن MCH همچنین میتواند نتیجهی از دست دادن خون باشد.