پزشکان برای اولین بار مغز جنین را درون رحم مادر جراحی کردند

کودکی که در نزدیکی بوستون زندگی می‌کند، تاریخ‌ساز شده است. این کودک که اکنون هفت هفته ‌سن دارد، از اولین افرادی است که درحالی‌که هنوز در رحم مادر قرار داشته است، تحت عمل جراحی آزمایشی مغز قرار گرفته است. این جراحی شاید زندگی او را نجات داده باشد.

این دختر کوچک قبل از اینکه متولد شود، به وضعیت خطرناکی دچار شد که موجب شد خون درون پاکت ۱۴ میلی‌متری در مغزش تجمع پیدا کند. این وضعیت می‌تواند به آسیب مغزی، مشکلات قلبی و مشکلات تنفسی پس از تولد منجر شود و می‌تواند مرگبار باشد.

والدین او را در کارآزمایی بالینی درمان جراحی داخل رحم ثبت‌نام کردند تا ببینند که آیا پزشکان می‌توانند قبل از بروز این پیامدها مداخله کنند. به‌نظر می‌رسد این درمان موثر بوده است.

به‌گزارش ام‌آی‌تی تکنالجی ریویو، گروه پزشکی انجام‌دهنده عمل اکنون قصد دارند جنین‌های بیشتری را به همین روش تحت درمان قرار دهد. مشکلات مغزی مشابه دیگر ممکن است از همین رویکرد سود ببرند. برای مشکلاتی نظیر این مورد، جراحی مغز جنین می‌تواند روش درمانی باشد که در آینده به طور معمول انجام می‌شود.

مشکل کودک که بدشکلی سیاهرگ گالن نامیده می‌شود، ابتدا در جریان سونوگرافی معمول در سی‌امین هفته بارداری تشخیص داده شد. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که یک سیاهرگ به یک سرخرگ در مغز متصل می‌شود. این دو نوع رگ خونی عملکردهای متفاوتی دارند و باید جدا از هم نگه داشته شوند.

سرخرگ‌ها جریان‌های پرفشار خون اکسیژن‌دار را از قلب منتقل می‌کنند، درحالی‌که سیاهرگ‌ها که دارای دیواره نازکی هستند، خون‌کم فشار را در جهت عکس منتقل می‌کنند. وقتی این دو ترکیب می‌شوند، جریان خون پرفشار سرخرگ می‌تواند دیواره‌های نازک سیاهرگ را متسع کند. دارن اورباک، رادیولوژیست بیمارستان کودکان بوستون در ماساچوست که نوزادان مبتلا به این عارضه را درمان می‌کند، می‌گوید: «با گذشت زمان، سیاهرگ عملا مانند بادکنک می‌ترکد.»

بادکنک خون حاصل می‌تواند مشکلات جدی برای کودک ایجاد کند. ماریو گاناو، جراح مغز و اعصاب مشاور در بیمارستان‌های دانشگاه آکسفورد بریتانیا که در این مورد خاص مشارکت نداشت، می‌گوید: «این ناهنجاری خون را از بقیه بخش‌های گردش خون می‌دزدد.»

گاناو توضیح می‌دهد، درنهایت ممکن است خون اکسیژن‌دار به سایر قسمت‌های مغز نرسد و این امر موجب آسیب مغزی شود و خطر خونریزی در مغز نیز وجود دارد. فشار اضافی که برای پمپاژ خون به قلب وارد می‌شود، می‌تواند به نارسایی قلبی منجر شود. سایر اعضای بدن خصوصا ریه‌ها و کلیه‌ها نیز ممکن است آسیب ببینند.

تصور می‌شود جنین‌های دچار این وضعیت تاحدی توسط جفت محافظت می‌شوند. اما این امر از لحظه‌ای که بند ناف در هنگام تولد بسته می‌شود، تغییر می‌کند. اورباک می‌گوید: «به یکباره بار عظیمی روی قلب نوزاد وارد می‌شود. بیشتر نوزادان مبتلا به این عارضه خیلی زود بیمار خواهند شد.»

چندین تیم در تلاش هستند تا بدشکلی سیاهرگ گالن را قبل از اینکه مشکل‌ساز شود، یعنی وقتی جنین در رحم مادر قرار دارد، درمان کنند. اورباک عضو یکی از این تیم‌ها است. او و همکارانش در بیمارستان کودکان بوستون و بیمارستان زنان و بریگام کارآزمایی بالینی را در سال ۲۰۲۰ ثبت کردند تا آزمایش کنند که آیا جراحی مغز جنین می‌تواند به رفع این مشکل کمک کند.

مادر دختربچه مورد مطالعه به کارآزمایی بالینی اورباک ارجاع داده شد. در تاریخ ۱۵ مارس، در هفته ۳۴ ام بارداری، او تحت عمل آزمایشی قرار گرفت. عمل جراحی دو ساعت طول کشید و پزشکان دارای تخصص‌های مختلف در آن حضور داشتند.

ابتدا مادر تحت بی‌حسی نخاعی قرار گرفت تا در نیمه پایین بدنش حسی نداشته باشد. اگرچه او در طول عمل بیدار بود و به‌گفته‌ی اورباک با استفاده از هدفون به موسیقی گوش می‌داد.

مرحله دوم شامل حرکت فیزیکی جنین در رحم بود تا اطمینان حاصل شود که از قسمت پیشین دسترسی به مغز وجود دارد. پیش از جراحی، برای پیشگیری از درد و حرکت، به جنین دارو تزریق شد.

پزشکان از تصویربرداری اولتراسوند استفاده کردند تا بتوانند سوزنی را از شکم مادر، دیواره رحم و جمجمه جنین عبور دهند و به ناهنجاری درون مغز جنین برسند. اعضای تیم کاتتر کوچکی را همراه سوزن وارد کردند تا فنرهای پلاتینی کوچکی را به حفره‌ی پر از خون برساند. وقتی فنرها آزاد شدند، اتساع پیدا کردند و محل اتصال سرخرگ به سیاهرگ را مسدود کردند.

حین کار، اعضای تیم جریان خون در مغز جنین را تحت‌نظر داشتند. آن‌ها وقتی مشاهده کردند که جریان خون به حالت طبیعی خود برگشته است، تزریق فنرها را متوقف کردند و سوزن را با احتیاط خارج کردند.

اورباک که گزارش او و همکارانش در مجله‌ی Stroke منتشر شده است، می‌گوید: «دختربچه چند روز بعد سالم به دنیا آمد. او برای این ناهنجاری به هیچ درمانی نیاز نداشت. مغز او عالی به‌نظر می‌رسد.» او می‌گوید، دختربچه چند هفته در بیمارستان تحت‌نظر بود و اکنون درخانه‌اش است و حالش خوب است.

ابراهیم جالو، مشاور جراح مغز و اعصاب بیمارستان دانشگاه کمبریج در بریتانیا که در این مورد مشارکتی نداشت، می‌گوید: «این راه‌حلی ظریف و هیجان‌انگیز برای مشکلی دشوار است. باید منتظر موارد بیشتر باشیم تا خطرات احتمالی این رویه را بررسی کنیم. اما با توجه به نتایج بسیار ضعیف نوزادانی که با ناهنجاری‌های شدید متولد می‌شوند، احتمالا این راهی خواهد بود که در آینده دنبال خواهد شد.»

گرگ جیمز، جراح مغز و اعصاب کودکان در بیمارستان گریت اورمند استریت لندن می‌گوید: «این پیشرفت هیجان‌انگیزی است.» تیمو کرینگز متخصص رادیولوژی اعصاب در دانشگاه تونتو نیز همین تصور را دارد. او می‌گوید: «این روش فرصتی به کودکانی می‌دهد که در غیر این صورت شانس بسیار کمی برای زندگی خواهند داشت.» هر دو به این موضوع نیز اشاره می‌کنند که تعیین این موضوع خیلی مهم است که بهترین کاندیداهای این نوع جراحی جنین چه کسانی هستند. این روش با خطراتی همراه است و ممکن است فقط برای موارد شدیدی ارزشمند باشد که شانس بهبودی آن ها بسیار پایین است.

اورباک و همکارانش تنها افرادی نیستند که درحال بررسی جراحی مغز جنین برای درمان بدشکلی ورید گالن هستند.

کرینگز همراه با کارن چن در بیمارستان کودکان تگزاس روی آزمایشی مشابه کار می‌کند و شینده است نوزاد دیگری نیز در پاریس متولد شده که تحت عمل مشابهی قرار گرفته است. چن می‌گوید از تلاش منتشرنشده دیگری که در مکزیک انجام شد، اطلاع دارد، اگرچه آن نوزاد در ۱۰ روزگی درگذشت.

کرینگز می‌گوید رویه‌هایی مانند این مورد ممکن است در درمان بیماری‌های دیگری نظیر سایر مشکلات عروق‌خونی یا تومورهای مغزی مفید باشند. گاناو نیز فکر می‌کند بسیاری از مشکلاتی که در هفته‌های اول زندگی درگیر آن‌ها می‌شویم، ممکن است در رحم قابل درمان باشند.