انواع عفونت ریه و درمان آن ها

انواع مختلف عفونت ریه می‌تواند بر قسمت‌های مختلف دستگاه تنفسی تأثیر بگذارد. برای مثال، ذات‌الریه بر کیسه‌های هوایی درون ریه‌ها تأثیر می‌گذارد، درحالی‌که برونشیت مجاری هوایی بزرگ‌تر یا نایژه‌ها را تحت‌ تأثیر قرار می‌دهد.

علائم شایع مرتبط با این عفونت‌ها شامل سرفه، لرز، خس‌خس سینه و تب می‌شود. عفونت ریه می‌تواند ناشی از ویروس‌ها، باکتری‌ها یا قارچ‌ها باشد. در این مقاله به علت عفونت ریه، علائم و نشانه‌‌های عفونت ریه و همچنین این موضوع می‌پردازیم که چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد.

عفونت ریه زمانی اتفاق می‌افتد که میکروارگانیسم بیماری‌زایی مانند باکتری یا ویروس موجب آسیب و التهاب ریه‌ها می‌شود. علت این اتفاق آن است که سیستم ایمنی برای مبارزه با عفونت به سوی راه‌های هوایی یا بافت‌های ریه هدایت می‌شود.

در وب‌سایت Verywell Health آمده است، عفونت ریه می‌تواند براثر ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها یا انگل‌ها ایجاد شود. در برخی موارد، بیش از یک نوع میکروب موجب عفونت ریه می‌شوند. برای مثال، برونشیت ویروسی می‌تواند درنهایت به ذات‌الریه باکتریایی منجر شود.

عفونت ریه می‌تواند خفیف یا شدید باشد. افراد در هر سنی ممکن است به عفونت ریه دچار شوند، اما برخی از انواع آن در گروه‌های سنی خاصی شیوع بالاتری دارد. عفونت ریه می‌تواند در قسمت‌های مختلف راه‌های هوایی (مانند نایژه‌ها، نایژک‌ها یا آلوئول‌های تنفسی) یا بافت‌های اطراف ریه رخ دهد.

عفونت‌های ریه ناشی از هر علتی که باشند، معمولا علائم خاصی را ایجاد می‌کنند. برخی از شایع‌ترین علائم عفونت ریه عبارتند از:

• سرفه: سرفه خشک (سرفه غیرمولد یا سرفه غیرخلط‌‌دار) یا سرفه مرطوب (مولد)؛ می‌تواند خفیف یا شدید باشد.
• تولید مخاط: مخاط می‌تواند شفاف، زرد، سبز، قهوه‌ای یا قهوه‌ای مایل به قرمز باشد و ممکن است بدون بو یا بدبو باشد.
• خس‌خس سینه: خس‌خس سینه هنگام بازدم، اما گاهی نیز هنگام دم. هنگام دم ممکن است صدای متفاوت و بلندتری شنیده شود که استریدور نامیده می‌شود. استریدور در عفونت‌های مجاری هوایی بالای ریه‌ها مانند نای شایع است.
• تب: تب می‌تواند خفیف یا شدید باشد.
• لرز: با بالارفتن تب ممکن است لرز رخ دهد و گاهی اوقات با پایین آمدن تب ممکن است عرق کردن شدید بروز کند.
• علائم دستگاه تنفسی فوقانی: گرفتگی بینی، گلودرد، گرفتگی صدا، لارنژیت (التهاب حنجره) و سردرد که به‌ویژه درمورد عفونت‌های ویروسی رخ می‌دهد.

• دردهای عضلانی
• درد مفاصل
• از دست دادن اشتها
• خستگی
• تهوع و استفراغ
• اسهال

عفونت ریه می‌تواند موجب علائمی شود که به‌طورکلی شیوع پایین‌تری دارد؛ اما همچنان مهم است بدانید در صورت ابتلا به عفونت ریه این علائم می‌تواند بروز کند:

• سرفه خونی
• ناخوشی
• تنگی نفس یا تنفس دشوار
• تند نفسی یا تاکی پنه (اگرچه نرخ تنفس عادی در سنین مختلف متفاوت است)
• درد شدید قفسه سینه هنگام تنفس عمیق (درد پلورتیک)
• کبودی لب‌ها، انگشتان دست و پا
• صداهای غیرعادی هنگام تنفس
• گیجی یا زمین خوردن (در سالمندان)
• بی‌حالی (در نوزادان)
• چماقی شدن انگشتان دست (و گاهی انگشتان پا)

اگر به عفونت ریه مبتلا باشید، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است از شما بخواهد آزمایش‌هایی انجام دهید تا متوجه شود علت عفونت ریه شما چیست. در صورت لزوم، او می‌تواند از خلط همراه سرفه یا خون نمونه بگیرد تا به کمک آزمایش متوجه شود چه نوع پاتوژنی موجب عفونت شده است.

بسته به علت عفونت، شدت علائم و این موضوع که آیا دچار مشکلات سلامتی دیگری هستید، ممکن است آزمایش‌هایی برای بررسی عملکرد ریه‌های شما انجام شود، مثلا تست اسپیرومتری که در دستگاه خاصی تنفس می‌کنید یا گرفتن تصاویر پزشکی از قفسه سینه(مثلا اشعه ایکس یا سی‌تی اسکن).

اگر دچار عفونت ریه هستند، علائم و نشانه‌های خاصی به این معنا است که به مراقبت پزشکی نیاز دارید:

• تب بالا
• علائمی که پس از دو هفته بهبود پیدا نمی‌کنند (گرچه سرفه گاهی می‌تواند تداوم بیشتری داشته باشد)
• سرفه خونی یا خلط قهوه‌ای مایل به قرمز
• تنگی نفس (به خصوص هنگام استراحت)
• درد قفسه سینه (به غیر از درد خفیف ناشی از سرفه)
• نرخ تنفس بالا
• نبض سریع (ضربان قلب بالاتر از ۱۰۰ ضربه در دقیقه) یا تپش قلب
• سبکی سر
• گیجی یا زمین خوردن (در افراد مسن)
• تغذیه ضعیف یا بی‌حالی (نوزادان)
• علائم کم آبی بدن مانند تشنگی و پوشک خیس کمتر و ناتوانی در اشک ریختن در نوزادان
• تهوع و استفراغ

عفونت‌های ریه بسته به اینکه چگونه بر ریه‌ها و راه‌های هوایی تأثیر می‌گذارند، به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شوند.

احتمال اینکه برخی از ارگانیسم‌ها نوع خاصی از عفونت ریه را موجب شوند، بیشتر است، اما ممکن است در مواردی همپوشانی نیز داشته باشند. برای مثال، برخی از ویروس‌ها می‌توانند موجب برونشیت و ذات‌الریه شوند.

برونشیت عفونت مجاری هوایی بزرگ (نایژه‌ها) است که بین نای و مجاری هوایی کوچک‌تر قرار دارند. برونشیت در بیشتر موارد براثر عفونت ویروسی ایجاد می‌شود. در ۱ تا ۱۰ درصد موارد، علت برونشیت عفونت باکتریایی است.

برونشیولیت عفونت راه‌های هوایی کوچک‌تر (نایژک‌ها) بین نایژه‌های بزرگ‌تر و کیسه‌های هوایی کوچک‌تر است که در آن‌جا تبادل اکسیژن و کربن‌دی‌اکسید رخ می‌دهد. برونشیولیت در کودکان زیر دو سال شایع است و علت اصلی بستری‌شدن نوزادان در طول سال اول زندگی است. البته، در صورت ابتلا، بیشتر کودکان به بستری‌شدن در بیمارستان نیازی ندارند. کودکانی که دچار برونشیولیت شده‌اند، پس از بهبودی ممکن است بیشتر درمعرض خطر دچار شدن به خس‌خس مداوم یا آسم در دوران کودکی و حتی بزرگسالی باشند.

سرماخوردگی علت ۶۰ تا ۸۰ درصد غیبت‌های مدرسه در کودکان و ۳۰ تا ۵۰ درصد از زمان از دست رفته کار برای بزرگسالان است. در طول شش سال نخست زندگی، کودکان به‌طور متوسط هر سال شش تا هشت بار سرما می‌خورند. بیشتر بزرگسالان سالم در طول سال سه تا چهار بار سرما می‌خورند.

دنیاگیری کووید ۱۹ آگاهی مردم را نسبت‌به ویروس‌های کرونا افزایش داد، اما ویروس کرونای عامل کووید (SARS-CoV-2) فقط یکی از چند ویروس کرونایی است که انسان را آلوده می‌کنند. سایر بیماری‌های تنفسی در انسان که توسط ویروس‌های کرونا ایجاد می‌شوند، عبارتند از سندرم تنفسی حاد (SARS) و سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS).

انتروویروس‌های غیرفلج‌اطفال گروهی از ویروس‌های شایع هستند که می‌توانند موجب عفونت ریه شوند. آن‌ها همچنین موجب بیماری دست، پا و دهان (انتروویروس A71) و عفونت‌های شدید در قسمت‌های دیگر بدن می شوند و می‌توانند مشکلاتی مانند میوکاردیت (التهاب عضله قلب)، مننژیت (التهاب لایه محافظ اطراف مغز) و آنسفالیت (عفونت یا التهاب مغز) را ایجاد کنند. عفونت‌های ریوی ناشی از انتروویروس‌ها اغلب با علائم شبیه علائم سرماخوردگی نظیر تب، آبریزش بینی، بدن درد و گاهی بثورات پوستی آغاز می‌شوند.

خروسک یا کروپ بر ساختارهای بالای ریه (حنجره و نای) تاثیر می‌گذارد، اما می‌تواند نایژه‌ها را نیز درگیر کند. خروسک معمولا براثر ویروس‌هایی ازجمله ویروس‌های سرماخوردگی و ویروس سین‌سیشیال تنفسی (RSV) ایجاد می‌شود، اما می‌تواند براثر عفونت باکتریایی نیز ایجاد شود. علائم خروسک معمولا با تب خفیف و آبریزش بینی شروع می‌شود و سپس سرفه‌هایی (شبیه صدای سگ) ظاهر می‌شود که هنگام شب بدتر می‌شود.

آنفلوانزای فصلی یکی از شایع‌ترین عفونت‌های ریه است. ویروس‌های آنفلوانزای A و آنفلوانزای B ازطریق قطراتی که هنگام سرفه، عطسه یا حتی صحبت کردن از بدن خارج می‌شوند، منتشر می‌شوند. به همین دلیل است که آنفلوانزا بسیار مسری است.

علائم آنفلوانزا عبارتند از:

• تب و لرز
• گلودرد
• گرفتگی بینی یا آبریزش بینی
• بدن درد
• سردرد
• خستگی
• سرفه خفیف

سیاه سرفه اغلب به‌عنوان نوعی عفونت ریه درنظر گرفته می‌شود که در گذشته شایع بوده و امروزه با واکسن قابل پیشگیری است، اما باید بدانید هنوز هم مردم به این بیماری دچار می‌شوند.

سیاه سرفه می‌تواند موجب بیماری خفیف تا شدید شود، اما عمدتا برای نوزادان و کودکان خردسال نگران‌کننده است. حدود ۵۰ درصد از نوزادان زیر ۱۲ ماه که سیاه سرفه می‌گیرند، باید در بیمارستان بستری شوند. حدود یک چهارم نوزادان و کودکان خردسالی که سیاه سرفه می‌گیرند، دچار ذات‌الریه می‌شوند. به‌‌ندرت ممکن است عوارض سیاه سرفه مانند آنسفالیت رخ دهد.

سل نوعی عفونت ریه است که بیشتر در مناطق درحال توسعه جهان شایع است. این بیماری توسط باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می‌شود.

ذات‌الریه نوعی عفونت ریه است که کوچک‌ترین راه‌های هوایی (کیسه‌های هوایی) را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد که در آن‌جا تبادل اکسیژن و کربن‌دی‌اکسید انجام می‌شود. ذات‌الریه می‌تواند بیماری خفیفی باشد که به‌راحتی در خانه درمان می‌شود، ولی همچنین می‌تواند عفونت تهدیدکننده زندگی باشد که به مراقبت‌های ویژه نیاز دارد.

علائم ذات‌الریه عبارتند از:

• احساس ناخوشی بسیار (می‌تواند خیلی زود بروز کند)
• سرفه (سرفه‌های ذات‌الریه می‌تواند شبیه سرفه‌های ناشی از برونشیت باشد)
• تولید خلط قهوه‌ای مایل به قرمز یا خلط حاوی خون
• تب و لرز
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• بالا بودن تعداد تنفس
• تندی نبض

عوامل خطر عفونت ریه براساس نوع آن متفاوت است، اما موارد خاصی وجود دارد که می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات ریوی را به‌طورکلی افزایش دهد.

برخی از رایج‌ترین عوامل خطر عفونت ریه عبارتند از:

• سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران
• مواجهه با آلودگی یا گردوغبار در محل کار
• سابقه آسم یا آلرژی
• شرایط زندگی شلوغ
• ماه‌های زمستان در نیمکره شمالی
• غشاهای مخاطی خشک
• بیماری رفلاکس معده‌ای یا رفلاکس گاستروازوفاژیال
• تفاوت‌های آناتومیکی در صورت، سر، گردن یا راه‌های هوایی (پولیپ بینی یا انحراف بینی)
• شرایط اجتماعی اقتصادی ضعیف‌تر
• سوء تغذیه
• واکسینه نشدن (مثلا واکسن پنوموکوک در کودکان یا واکسن ذات‌الریه در بزرگسالان واجد شرایط)

عوامل خطر ابتلا به عفونت ریه در کودکان عبارتند از:

• قرار گرفتن درمعرض عفونت‌ها در مهدکودک یا مدرسه یا داشتن چندین خواهر و برادر
• جنس مذکر
• تولد پیش از موعد
• تغذیه با شیشه به جای شیر دادن
• استفاده از پستانک
• سن (کودکان زیر ۶ سال به‌طور‌کلی بیشتر مستعد هستند و برونشیولیت اغلب در کودکان کمتر از ۲ سال رخ می‌دهد)
• کودکان متولدشده از والدینی که در جریان بارداری سیگار می‌کشند
• نقص مادرزادی قلبی یا بیماری‌های ریوی

درحالی‌که برخی از عوامل خطر عفونت‌های ریه کمتر رایج هستند، همچنان مهم است که آن‌ها را در ذهن داشته باشید:

• اختلالات بلع که موجب می‌شود در جریان تنفس محتویات دهان یا معده وارد ریه‌ها شود (اسپیراسیون ریوی)
• بیماری‌های ریوی (مانند برونشکتازی، آمفیزم، کمبود آنزیم آلفا 1 آنتی‌تریپسین و فیبروز سیستیک)، سرطان، خصوصا سرطان‌های مرتبط با خون (مثل لوسمی و لنفوم)
• سندرم‌های نقص ایمنی اولیه (مثلا کمبود پادتن آ)
• سرکوب ایمنی ثانویه (مثلا درنتیجه‌ی مصرف داروها، درمان‌های سرطان، اچ‌آی‌وی و موارد دیگر)
• نداشتن طحال (مثلا برداشتن طحال با عمل جراحی یا بیماری‌هایی مانند اسفروسیتوز ارثی)
• مشکلات آناتومیکی که صورت، سر، گردن یا راه‌های هوایی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد

درمان عفونت ریه به این مسئله بستگی دارد که چه عاملی موجب آن شده است، فرد چقدر بیمار است و همچنین این موضوع که آیا دچار مشکلات سلامتی دیگری است.

درمان های خانگی عفونت ریه عبارتند از:

• مصرف داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن یا داروهای بدون نسخه سرماخوردگی و سرفه
• داشتن استراحت کافی و نوشیدن مایعات فراوان
• یک قاشق چایخوری عسل (مثلا در نوشیدنی گرمی مانند چای)
• استفاده از دستگاه بخور یا رطوبت‌ساز

عفونت‌های باکتریایی ریه را می‌توان با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان کرد، اما عفونت‌های ویروسی ریه باید دوره خود را طی کنند. البته، افراد مبتلا به عفونت ریه ناشی از هر علتی ممکن است در صورت داشتن علايم شدید به درمان پزشکی نیاز داشته باشند. برای مثال، افرادی که به علت عفونت ریه دچار تنگی راه‌هایی هوایی می‌شوند (بیماری واکنشی مجاری هوایی)، ممکن است به داروهای استنشاقی برای باز کردن راه‌های هوایی و به کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب نیاز داشته باشند. افرادی که براثر عفونت ریه دچار سطوح پایین اکسیژن (هیپوکسی) می‌شوند، ممکن است به اکسیژن‌درمانی نیاز داشته باشند و موارد شدید ممکن است برای کمک به تنفس به تهویه مکانیکی نیاز پیدا کنند.

در عفونت‌های ویروسی هدف از درمان کمک به فرد است تا درحالی که روند بهبودی را طی می‌کند، تا حد امکان احساس راحتی داشته باشد. عفونت‌های ویروسی ریه را نمی‌توان با آنتی‌بیوتیک درمان کرد. در اینجا چندین مثال از نحوه درمان انواع مختلف عفونت‌های ویروسی ریه آورده شده است:

• برای افراد مبتلا به آنفلوانزای A، درمان با اسلتامیویر در صورتی که زود آغاز شود، ممکن است شدت و دوره عفونت را کاهش دهد.
• برای کودکان پرخطر مبتلا به برونشیولیت ناشی از RSV ممکن است درمان آنتی‌بادی مونوکلونال تجویز شود.
• درمان های مختلفی برای کووید ۱۹ وجود دارد که درحال آزمایش هستند، اما هنوز نتیجه قطعی درمورد درمان‌های سودمند حاصل نشده است. اگر پزشک فکر کند درمعرض خطر دچار شدن به عوارض قرار دارید، ممکن است داروهای ضدویروسی را برای شما تجویز کند.

آنتی‌بیوتیک‌ها درمان اصلی عفونت ‌باکتریایی ریه هستند. آنتی‌بیوتیکی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، به نوع باکتری بستگی دارد که موجب عفونت شده است. در برخی موارد، پزشک ممکن است درحالی‌که منتظر جواب آزمایش است، درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها را شروع کند. وقتی او بداند کدام باکتری موجب عفونت شده است، ممکن است آنتی‌بیوتیک را تغییر دهد. بسته به میزان بیمار بودن، فرد ممکن است بتواند داروی آنتی‌بیوتیک خوراکی را مصرف کند یا ممکن است به تزریق وریدی آنتی‌بیوتیک نیاز داشته باشد. زمان‌بندی نیز مهم است. برای مثال، درمورد ذات‌الریه، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها باید در اسرع وقت آغاز شود.

داروهای ضدقارچی مانند فلوکونازول، کتوکونازول یا فلوسیتوزین برای درمان عفونت‌های قارچی ریه استفاده می‌شود. عفونت انگلی ریه با داروهای ضدانگل درمان می‌شود. داروی انتخابی به انگلی بستگی دارد که موجب عفونت شده است.

عفونت ریه به تنهایی می‌تواند بیماری جدی باشد، اما درعین‌حال می‌تواند به مشکلات سلامتی بیشتری منجر شود که برخی از آن‌ها می توانند جدی باشند. عوارض عفونت ریه می‌تواند بلافاصله پس از بیمار شدن فرد (حاد) یا پس از مدتی بروز کند (مزمن).

برخی از عوارض حاد عفونت ریه مشکلات تنفسی هستند. برای مثال، عفونت ویروسی ریه در بیماران مبتلا به آسم می‌تواند موجب حمله آسم شود. عفونت ریه می‌تواند همچنین بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) را تشدید کند.

برخی از اثرات عفونت ریه وقتی که فرد بهتر می‌شود، برطرف نمی‌شود. برای مثال، نوزادان و کودکانی که به برونشیولیت مبتلا می‌شوند، درمعرض خطر بالاتر دچار شدن به خس‌خس سینه و آسم در سال‌های بعدی زندگی خود هستند. همچنین این نگرانی وجود دارد که عفونت ویروسی ریه در خطر ابتلای افراد به COPD نقش داشته باشد.

عفونت‌های ریه اغلب توسط ویروس‌ها و باکتری‌ها ایجاد می‌شوند. همچنین ممکن است به عفونت ریه ناشی از قارچ‌ها یا انگل‌ها مبتلا شوید، هرچند این موارد شیوع کمتری دارد.

عفونت ریه می‌تواند قسمت‌های مختلف دستگاه تنفسی را تحت‌تاثیر قرار دهد. این عفونت‌ها می‌توانند موجب بیماری و علائم خفیف تا شدید شوند. برخی افراد مانند نوزادان، کودکان، سالمندان و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن درمعرض خطر بالاتر بیماری شدیدتر و دچار شدن به عوارض عفونت ریه هستند. برخی از عوارض عفونت ریه مانند مشکلات تنفسی می‌تواند به محض بیمار شدن فرد آغاز شود و ممکن است به مراقبت‌های پزشکی نیاز داشته باشد. عوارض دیگری مانند آسم و بیماری انسدادی مزمن ریه ممکن است دیرتر ظاهر شود و حتی پس از بهبودی عفونت ریه ادامه داشته باشد.

درمان عفونت ریه به علت عفونت و شدت بیماری فرد بستگی دارد. اگر علائم عفونت ریه را تجربه می‌کنید، با پزشک تماس بگیرید. ممکن است بتوانید با استراحت، مصرف مایعات، داروهای بدون نسخه و درمان‌های خانگی بیماری خود را درمان کنید. در صورت نیاز به درمان‌هایی مانند آنتی‌بیوتیک، پزشک می‌تواند آن را برای شما تجویز کند.