درد پشت سر چه علتی دارد و نشانه چیست؟

برخی از علائم سردرد به‌طور خاص در قسمت پشت سر رخ می‌دهد. علل احتمالی درد پشت سر عبارتند از تنش، میگرن و مصرف بیش‌ازحد دارو. پنج مورد از شایع‌ترین علت‌های درد پشت سر که در این مقاله مورد بحث قرار می‌گیرد، عبارتنداز:

• سردردهای تنشی
• میگرن
• سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو
• نورالژی اکسیپیتال
• سردردهای بعد از ورزش

مدیکال نیوز تودی می‌نویسد، سردردهای تنشی معمولا موجب درد ناحیه پیشانی می‌شوند، اما این سردردها شایع‌ترین علت درد پشت سر نیز هستند. آن‌ها می‌توانند تا هفت روز طول بکشند، اما می‌توانند کوتاه نیز باشند و فقط ۳۰ دقیقه طول بکشند.

• احساس سفتی در قسمت پشت یا جلوی سر
• درد خفیف و متوسطی که گاهی شدید می‌شود
• سردردی که با ورزش تشدید نمی‌شود
• عدم تهوع یا استفراغ

اگر سردردهای تنشی به‌ندرت رخ دهد، معمولا مصرف مسکن‌هایی مانند آسپرین یا استامینوفن کافی است. در صورتی که این سردردها با فراوانی بیشتری رخ دهند، اصلاح سبک زندگی و درمان‌های جایگزین ممکن است به کاهش دفعات بروز و طول مدت آن‌ها کمک کند.

گزینه‌های درمانی عبارتند از:

• تکنیک‌های ریلکسیشن
• درمان شناختی-رفتاری
• ماساژ
• فیزیکال تراپی
• طب سوزنی

علت سردردهای تنشی درحال‌حاضر مشخص نیست، اما چندین عامل به‌عنوان محرک‌های احتمالی درنظر گرفته می‌شوند. این عوامل عبارتند از:

• استرس
• خستگی
• کمبود خواب
• صرف‌نظر از خوردن وعده‌های غذایی
• وضعیت بدنی ضعیف
• آرتریت
• درد سینوس
• ننوشیدن آب کافی

سردردهای میگرنی یکی از شایع‌ترین انواع سردردهای عودکننده هستند که اغلب در دوران کودکی شروع می‌شوند و با افزایش سن شدت و دفعات آن‌ها زیاد می‌شود. در بزرگسالان، خصوصا در زنان ۳۵ تا ۴۵ ساله، سردردهای میگرنی می‌تواند چندین بار در هفته بروز کند.

• درد شدید ضربان‌دار در یک سمت سر
• تهوع و استفراغ
• اختلال بینایی
• افزایش حساسیت به نور، صدا و بو
• حساس شدن عضلات نسبت به لمس و حساسیت پوست
• از چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد
• فعالیت بدنی آن را تشدید می‌کند
• ممکن است پیش از سردرد میگرنی حالتی معروف به «اورا» رخ دهد که در آن فرد نورهای چشمک‌زن یا سایر اختلالات بینایی را تجربه می‌کند.

برای هر فرد، عوامل مختلفی می‌تواند موجب شروع سردرد میگرنی شود. این عوامل ممکن است روانی، جسمی، محیطی، رژیمی یا مرتبط با دارو باشد و عبارتند از:

• استرس
• قاعدگی یا سایر تغییرات هورمونی
• اضطراب یا افسردگی
• نورهای چشمک‌زن و روشن، صداهای بلند یا بوهای شدید
• تغذیه ناکافی
• خواب ناکافی
• برخی از مواد غذایی مانند پنیر، شکلات و کافئین
• مصرف قرص ضدبارداری

مواد التهابی که حسگرهای درد را در عروق خونی و اعصاب سر تحریک می‌کنند، ممکن است موجب میگرن شوند. برای درمان میگرن فرد باید مسکن‌هایی مانند آسپرین یا استامینوفن را مصرف کند و در اتاق تاریکی استراحت کند. اگر مسکن‌های معمولی موثر نباشند، پزشک ممکن است داروهای ضدمیگرن به نام تریپتان‌ها را تجویز کند. این داروها موجب انقباض و جمع‌شدن عروق خونی می‌شوند و برخی از تغییرات درون مغز را که موجب میگرن می‌شود، معکوس می‌کنند. هرچه فرد زودتر درمان میگرن را دریافت کند، درمان مؤثرتر خواهد بود.

افراد می‌توانند اقدامات خاصی برای کاهش خطر میگرن انجام دهند. این اقدامات عبارتند از:

• مصرف داروهایی که به‌طورخاص برای پیشگیری از میگرن تأیید شده‌اند
• پیشگیری با داروهایی که معمولا برای درمان صرع، افسردگی یا فشار خون بالا استفاده می‌شوند
• مدیریت استرس، ورزش، ریلکسیشن و فیزیکال تراپی
• یادداشت‌برداری برای شناسایی آغازگرها و اجتناب از آغازگرهای شخصی ازجمله اجتناب از برخی غذاها
• هورمون‌درمانی

در صورتی که فرد بیش از حد مسکن مصرف کند، ممکن است دچار سردردهای ناشی از مصرف بیش‌ازحد دارو شود. این سردردها به سردردهای برگشتی نیز معروف هستند. استفاده گهگاه از مسکن‌ها مشکلی ایجاد نمی‌کند. اگرچه وقتی فرد در دوره‌ای طولانی، بیش از دو روز در هفته مسکن مصرف کند، سردردهای برگشتی ممکن است بروز کند.

• سردردهای مداوم و تقریبا روزانه
• تشدید درد در هنگام بیدار شدن
• سردرد پس از توقف مصرف مسکن

سایر علائم و مشکلات مرتبط با سردردهای ارتجاعی عبارتند از:

• خواب‌آلودگی
• تهوع
• اضطراب
• تحریک‌پذیری
• کمبود انرژی
• ضعف جسمانی
• بی‌قراری
• مشکل در تمرکز
• افسردگی

بهترین درمان برای سردرد ناشی از مصرف بیش از دارو اغلب کاهش یا توقف کامل مصرف داروهای مسکن است. سردرد در ابتدا بدتر می‌شود، اما به سرعت برطرف می‌شود. فرد سپس می‌تواند مصرف مسکن‌های عادی یا ترجیحی خود را از سر بگیرد.

در موارد شدیدتر فرد باید به پزشک مراجعه کند. ممکن است فرد برای شکستن چرخه مصرف مسکن به درمان رفتاری نیاز داشته باشد. برای برخی از داروهایی مانند مواد افیونی (اُپیوئیدها) پزشک باید کاهش تدریجی دوز را توصیه کند، زیرا قطع فوری برخی از داروها می‌تواند خطرناک باشد.

برای پیشگیری از سردردهای ناشی از مصرف بیش‌ازحد دارو، باید از مصرف دارو برای درمان سردرد بیش از دو بار در هفته خودداری کرد. اگر سردردهایی که به مسکن نیاز دارند، مداوم و مکرر هستند برای پیشگیری و درمان بهتر باید با پزشک مشورت کنید.

اکسیپیتال نورالژی نوع متمایز و کمتر شایعی از سردرد است که معمولا از قاعده گردن شروع می‌شود و تا پشت سر و سپس به پشت گوش‌ها گسترش پیدا می‌کند. این نوع سردرد ممکن است با آسیب یا تحریک اعصاب پس‌سری ارتباط داشته باشد که از پشت گردن تا قاعده پوست سر امتداد دارند. بیماری‌های زمینه‌ای، کشش گردن یا سایر عوامل ناشناخته موجب آسیب یا تحریک شوند. درد اکسیپیتال نورالژی می‌تواند شدید باشد. علائم دیگر عبارتند از:

• درد نبض‌دار و سوزش‌دار مداوم
• درد تکان‌دهنده (مثل شوک الکتریکی) متناوب
• درد اغلب در یک سمت سر بروز می‌کند و می‌تواند با حرکت دادن گردن آغاز شود
• حساس شدن پوست سر نسبت به لمس
• حساسیت به نور

به دلیل شباهت علائم فرد، متخصص پزشکی ممکن است اکسیپیتال نورالژی را با سردرد میگرنی یا نوع دیگر سردرد اشتباه بگیرد. یکی از ویژگی‌های متمایز سردرد اکسیپیتال نورالژی درد پس از فشار دادن پشت گردن و پوست سر است. گاهی اوقات، پزشک ممکن است اکسیپیتال نورالژی را با تزریق بی‌حس‌کننده موضعی نزدیک اعصاب پس‌سری تشخیص دهد که به‌طور موقت عصب را مهار می‌کند. اگر درد کاهش پیدا کند، پزشک تشخیص اکسیپیتال نورالژی را درنظر خواهد گرفت. از آن‌جا که کسیپیتال نورالژی می‌تواند نشانه اختلالات دیگر باشد، پزشک ممکن است سایر بیماری‌های زمینه‌ای را نیز بررسی کند.

علل احتمالی عبارتند از:

• آسیب دیدن ستون فقرات یا دیسک‌ها
• استئوآرتریت
• تومور
• نقرس
• آسیب عصبی ناشی از دیابت
• التهاب رگ‌های خونی
• عفونت

استفاده از کیسه‌های حرارتی، استراحت، ماساژ، فیزیکال‌تراپی و مصرف داروهای ضدالتهابی مانند آسپرین یا ناپروکسن می‌تواند درد را کاهش دهد. اگر درد شدید باشد، فرد مبتلا به اکسیپیتال نورالژی ممکن است به شل‌کننده‌های عضلانی یا داروهای بلوک‌کننده عصب نیاز داشته باشد. برای درد شدید، پزشک ممکن است بی‌حسی موضعی یا تزریق استروئید را توصیه کند. در موارد نادر ممکن است برای کاهش فشاری که روی اعصاب وارد می‌شود یا مهار سیگنال‌های درد این ناحیه، به جراحی نیاز باشد.

سردرد پس از ورزش درنتیجه‌ی فعالیت بدنی شدید رخ می‌دهد. این سردردها به طور ناگهانی در حین یا بلافاصله پس از ورزش شروع می‌شوند و به سرعت شدید می‌شوند. فعالیت‌های بدنی مختلفی از وزنه‌برداری یا دویدن گرفته تا رابطه جنسی و زور زدن در توالت می‌تواند موجب این درد شود. علائم این نوع سردردشامل درد نبض‌دار در دو طرف سر است که می‌تواند ۵ دقیقه تا دو روز طول بکشد. این سردردها معمولا به صورت رویدادهای مجزا رخ می‌دهند و ممکن است علائمی شبیه علائم میگرن ایجاد کنند.

علت این سردردها ناشناخته است. آن‌ها معمولا فقط برای سه تا شش ماه بروز می‌کنند. روش‌های پیشگیری از عود سردردهای بعد از ورزش شامل موارد زیر می‌شود:

• مصرف داروهای مسکن قبل از ورزش
• اجتناب از فعالیت شدید
• گرم کردن مناسب بدن قبل از ورزش
• نوشیدن مایعات کافی
• خوردن غذاهای مغذی
• خواب کافی

درمان سردردهای بعد از ورزش شامل استفاده از داروهای مسکن معمولی سردرد، مانند آسپرین یا استامینوفن است.

سردردها شایع هستند و میتوانند بر کیفیت زندگی افراد و توانایی آن‌ها در انجام وظایف روزمره تأثیر بگذارند. بسیاری از سردردها بدون درمان برطرف می‌شوند، اما برخی دلایل جدی‌تری دارند. اگر درمورد درد پشت سر خود نگران هستید، به پزشک مراجعه کند. اگر علت زمینه ای وجود داشته باشد که به درمان نیاز داشته باشد، بهتر است در اسرع وقت این کار انجام شود.