ژن درمانی، تکنیک جایگزین غیرتهاجمی برای عقیم‌سازی گربه‌ها

عمل‌های جراحی تهاجمی برای عقیم‌سازی گربه‌ها ممکن است روزی به تاریخ بپیوندد و در عوض با یک تزریق ساده جایگزین شود.

به گزارش ساینس نیوز، محققان در پژوهشی که ۶ ژوئن (۱۶ خرداد) در نشریه نیچر کامیونیکیشنز منتشر شد، گزارش دادند که قرارگیری گربه‌های ماده تحت تکنیک ژن‌درمانی، از باردارشدن آن‌ها جلوگیری کرده است. با این روش، هیچ‌کدام از گربه‌های ماده پس از جفت‌گیری با نرهای بارور، باردار نشدند. تکنیک جدید درصورت اثبات اثربخشی در آزمایش‌های بیشتر، می‌تواند راهی کارآمدتر برای کنترل جهانی جمعیت گربه‌های غیراهلی که تعدادشان به صدها میلیون می‌رسد، ارائه دهد.

بیل سوانسون زیست‌شناس حافظ منابع طبیعی از باغ‌وحش و باغ گیاه‌شناسی سینسیناتی می‌گوید:

ما عاشق گربه‌های اهلی خیابانی هستیم، ولی وجود این گربه‌ها برای زیست‌بوم بسیار خطرناک است. سالیانه در سراسر جهان میلیاردها پرنده و پستاندار کوچک توسط گربه‌های آزاد در محیط‌زیست کشته می‌شوند. عقیم‌کردن گربه‌های رمیده و حتی خانگی می‌تواند به کنترل جهانی جمعیت گربه‌ها کمک کند و آمار تلفات آن‌ها را پایین بیاورد.

ژن‌درمانی آزمایشی،‌ هورمون ضدمولرین یا AMH را که به عنوان ماده‌ی بازدارنده‌ی مولر نیز شناخته می‌شود، مورد هدف قرار می‌دهد. این هورمون، پروتئینی است که به رشد اندام‌های جنسی جنین کمک می‌کند. پس از تزریق، ویروسی جهش‌یافته ژنی را به سلول‌های گربه وارد می‌کند که هورمون یادشده را می‌سازد. سپس، سلول‌ها بیشتر از حد طبیعی هورمون ضدمولرین را تولید می‌کنند. سطوح بالای این پروتئین در بدن گربه ممکن است با حفظ فولیکول‌ها (ساختارهایی که تخمک‌ها را در خود نگه می‌دارند و آزاد می‌کنند)، از آزاد کردن تخمک توسط تخمدان‌های گربه جلوگیری کند.

در مطالعه‌ی جدید، سوانسون و همکارانش شش گربه‌ی ماده را تحت ژن‌درمانی قرار دادند. سه گربه دوز بالا، سه گربه دوز کمتر و سه گربه‌ی دیگر به‌عنوان گروه کنترل، دارونما دریافت کردند. هیچ‌کدام از گربه‌ها عوارض جانبی شدیدی نشان ندادند.

تیم پژوهشی هر ۹ گربه را همراه با یک گربه‌ی نر بارور در دو کارآزمایی چهار ماهه در یک مکان نگه داشتند. کارآزمایی اول، هشت ماه پس از ژن‌درمانی اولیه انجام شد و کارآزمایی دوم تقریباً دو سال پس از تزریق، با یک نر متفاوت اتفاق افتاد. در هر دو کارآزمایی، سه گربه‌ی گروه کنترل دارونما پس از جفت‌گیری با نرها باردار شدند و زایمان کردند. اما هیچ‌کدام از شش گربه‌ی تحت ژن‌درمانی با وجود جفت‌گیری با هر دو گربه‌ی نر، باردار نشدند.

جولی لوی دامپزشک دانشگاه فلوریدا در گینزویل که در پژوهش مشارکت نداشت، می‌گوید:

این مطلعه‌ی اثبات ایده، نخستین نشانه‌ی واقعی است که ما را به انجام کاری غیر از عقیم‌سازی گربه‌ها امیدوار می‌کند. تزریق تک‌دوز درمان به ویژه برای کنترل جمعیت‌ گربه‌های رمیده، بسیار امیدوارکننده است. با این عمل، نیازی نیست گربه‌ها به دام انداخته شوند و برای انجام عمل جراحی به زور به کلینیک آورده شوند. حتی نیازی نیست حیوانات خیابانی را بیش از یک بار برای تجویز دوزهای متعدد به دام بیندازیم.

جایگزین‌های قبلی عمل جراحی مانند واکسن‌ها، در طولانی مدت ناکارآمد از آب درآمدند. واکسن‌ها دراصل حمله به مهاجمان خارجی را به بدن آموزش می‌دهد. ساخت واکسن ضدبارداری با هدف‌گیری غده هیپوفیز که هورمون‌های تخمک‌گذاری را آزاد می‌کند، کار بسیار دشواری بود. لوی می‌گوید:

تمام سیستم ایمنی بدن انسان به این صورت تنظیم شده است تا تشخیص بدهد «شما» چه هستید و نباید به آن حمله کند و عامل خارجی چیست تا به آن حمله کند. زمانی که سیستم ایمنی بدن یاد بگیرد به خود بدن حمله کنند، بیماری‌ها می‌توانند در بدن ظاهر شوند.

تا به حال بسیاری از محققان تلاش کرده‌اند که واکسن‌های مختلف ضد بارداری برای گربه‌ها بسازند، اما لوی می‌گوید: «ما منصرف شدیم.» ژن درمانی تجربی می‌تواند رویکرد بهتری باشد زیرا به سیستم ایمنی متکی نیست و در عوض باعث افزایش ترشح هورمونی می‌شود که بدن از قبل در خود دارد. بنابراین، در حالت ایده‌آل سیستم ایمنی به هیچ وجه درگیر نمی‌شود.

دیوید پپین زیست‌شناس تولیدمثل در بیمارستان عمومی ماساچوست و دانشکده پزشکی هاروارد می‌گوید ژن مورد بحث به سلول‌های عضلانی تزریق می‌شود. درآنجا، سلول با استفاده از رشته‌های کوچک و دایره‌ای DNA، شروع به ساخت هورمون می‌کند. این رشته‌ها در اطراف سلول شناور می‌شوند و به دی‌ان‌ای که در هسته‌ی سلول قرار دارد، وارد نمی‌شوند. از آن‌جایی که سلول‌های ماهیچه‌ای معمولاً از بین نمی‌روند، دی‌ان‌ای می‌تواند برای تمام عمر باقی بماند.

پپین می‌گوید مطالعه‌ی آن‌ها، نتایج آزمایش را پس از دو سال گزارش می‌کند، اما تا به امروز،‌ تیم بیش از چهار گربه را پیگیری کرده است. از آن‌جایی که ژن‌درمانی می‌تواند برای تمامی حیوانات و حتی انسان‌ها تا پایان عمر اثر داشته باشد، این احتمال وجود دارد که با تزریق دوز مناسب، این امر در مورد گربه‌ها نیز صادق باشد.

حتی در صورت تأیید سازمان غذا و داروی ایالات متحده و نهادهای مشابه در سراسر جهان، هنوز سال‌ها زمان نیاز است تا این روش درمانی به کلینیک‌های دامپزشکی راه پیدا کند. سوانسون، پپین و دیگر همکارانشان هنوز در حال بررسی ژن‌درمانی و روش اجرای آن هستند تا دریابند چگونه می‌توان این شیوه را تا بالاترین حد ممکن مؤثر و مقرون به صرفه کرد. همچنین، نیاز است مطالعات بالینی با آزمایش گربه‌های بیشتر برای تأیید ایمنی و اثربخشی تزریق، انجام شود.