از بستنی تا ترشی؛ چیزهای عجیبی که «احتمالا سرطان‌زا» هستند

آن‌ها را می‌توان در غیرمنتظره‌ترین مکان‌ها یافت: برخی‌شان با بی‌تفاوتی برگ‌هایشان را درکنار جاده‌ها باز می‌کنند. آرام‌آرام در قفسه‌ی فروشگاه‌های مواد‌غذایی سالم جا می‌گیرند. در میان چاشنی‌های قدیمی در یخچال پژمرده می‌شوند؛ حتی جاه‌طلبی پس ذهن شما برای تعطیلات آخر هفته.

موارد ذکرشده محتویات فهرست نظارتی سازمان جهانی بهداشت (WHO) و ازجمله چیزهای مشکوک و بحث‌برانگیزی هستند که با عنوان گروه 2B شناخته می‌شوند و از نگاه کارشناسان «برای انسان احتمالاً سرطان‌زا» به‌شمار می‌آیند. بسیاری از ۹۴ ماده‌ی موجود در فهرست چندان عجیب نیستند؛ ازجمله بنزین و عفونت اچ‌آی‌وی نوع دو و کار با آسفالت. بااین‌حال، این فهرست شامل تعدادی از چیزهای به‌ظاهر سالم مانند سرخس عقابی و عصاره آلوئه‌ورا و ترشی سبزیجات آسیایی است. حتی مکان انجام نجاری می‌تواند از نگاه این فهرست برای شما دردسرساز باشد.

به‌گزارش بی‌بی‌سی، پیش‌بینی می‌شود که در ماه جاری سازمان جهانی بهداشت شیرین‌کننده‌ی مصنوعی آسپارتام را به این فهرست اضافه کند. چندین دهه است که جامعه‌ی علمی مشغول بررسی این محصول است؛ اگرچه این تصمیم‌گیری همچنان جسورانه دانسته می‌شود.

آسپارتام را می‌توان درحدود ۶ هزار محصول غذایی در سراسر جهان یافت و نهادهای صنعتی از طبقه‌بندی جدید انتقاد می‌کنند. در گذشته، اقدامات مشابه موجب شکایت‌های قضایی شده است. حال در این فهرست چه چیزهای دیگری وجود دارد؟ این فهرست چگونه تهیه می‌شود؟ آیا خطر همه‌ی چیزهای ذکرشده در فهرست با‌هم برابر است؟

فهرست «احتمالاً سرطان‌زا» سازمان جهانی بهداشت را مؤسسه‌ی بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC) تهیه کرده است. آن‌ها با ترکیب شواهد علمی از مطالعات انسانی و حیوانی با سایر داده‌های مرتبط مانند مکانیسم‌های احتمالی سرطان‌زایی، چیزهای نگران‌کننده را در چهار گروه ممکن دسته‌بندی می‌کنند:

گروه یک: قطعاً برای انسان سرطان‌زا است. این گروه شامل چیزهایی نظیر الکل و برخی از انواع اچ‌پی‌وی یا ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) و تابش یونیزان می‌شود.

گروه دو (2A): به‌احتمال زیاد برای انسان سرطان‌زا هستند و شامل چیزهایی همچون گوشت قرمز و کارکردن در طول شب و آلودگی هوای بیرون می‌شود.

گروه دو (2B): احتمالاً برای انسان سرطان‌زا است. به‌زودی شامل آسپارتام می‌شود.

گروه سه: به‌عنوان ماده‌ی سرطان‌زا برای انسان طبقه‌بندی نمی‌شوند (شواهد کافی مبنی‌بر سرطان‌زایی در انسان یا حیوانات وجود ندارد). این گروه شامل انواعی از مواد بیهوشی و ایمپلنت‌های سیلیکونی سینه و رنگ مو می‌شود.

برای گروه «2B» داشتن شواهد محدودی از سرطان‌زایی در انسان و شواهد کافی از سرطان‌زایی در حیوانات آزمایشگاهی ضروری است. ناگفته نماند که حتی اگر شواهد مستقیمی از سرطان‌زایی این چیزها در انسان وجود نداشته باشد یا شواهد قوی وجود داشته باشد که نشان دهد مکانیسم سرطان‌زایی آن‌ها در انسان‌ها نیز می‌تواند وجود داشته باشد، آن‌ها ممکن است در دسته‌ی مذکور قرار گیرند.

به‌عنوان مثال، پس از مطالعه‌ی دوسالانه‌ای روی موش‌های صحرایی که نشان داد احتمال ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ در موش‌هایی بیشتر بود که آب آشامیدنی حاوی عصاره‌ی برگ‌های آلوئه‌ورا را مصرف می‌کردند، این مورد به گروه 2B افزوده شد.

مهم‌تر اینکه پژوهش‌های دیگر نشان داده است برخی از مواد شیمیایی آلوئه‌ورا به موادی تبدیل می‌شوند که می‌توانند به دی‌ان‌ای آسیب بزنند؛ بنابراین، احتمالاً می‌توانند هم در روده‌ی انسان و هم در روده‌ی موش موجب سرطان شوند. ازاین‌رو، شواهدی مبنی‌بر سرطان‌زایی احتمالی در حیوانات وجود دارد و می‌توان گفت ازنظر تئوری نیز امکان بروز این امر در انسان‌ها وجود دارد.

به‌جز سرخس و ترشی سبزیجات، برخی از چیزهای مهم‌تر در گروه دو B شامل داروهای ضدبارداری حاوی فقط پروژسترون و میدان‌های مغناطیسی در محدوده‌ی فرکانس رادیویی و نفتالین می‌شود.

افزون‌براینع فهرست مذکور شامل تعدادی از ترکیبات گیاهی مانند عصاره‌ی کاوا است که قرن‌ها است در جزایر جنوبی اقیانوس آرام به‌عنوان نوشیدنی سرخوش‌کننده استفاده می‌شود و نیز عصاره‌ی جینکوبیلوبا و پودر ریشه‌ی گیاه خوک طلایی که به‌عنوان داروهای گیاهی فروخته می‌شوند.

درنهایت، تعدادی حرفه و فعالیت نیز در گروه 2B قرار دارد. علاوه‌بر نجاری و نازک‌کاری و کار با قیر، سازمان جهانی بهداشت صنایع خشک‌شویی و نساجی را نیز به‌عنوان احتمالاً سرطان‌زا برای انسان طبقه‌بندی می‌کند.

اگرچه این اقلام گوناگون همه در یک گروه سرطان‌زای سازمان جهانی بهداشت قرار می‌گیرند، هیچ پیشنهادی وجود ندارد که مثلاً استنشاق بوی آسفالت در طول روز حین کار به‌اندازه‌ی خوردن یک بشقاب سرخس عقابی سرخ‌شده خطرناک است.

سازمان جهانی بهداشت در دستورالعمل‌های خود خطر هیچ‌یک از مواد گروه 2B را مشخص نمی‌کند و محدودیت‌هایی برای میزان مواجهه‌ی افراد با آن‌ها تعیین نمی‌کند. درعوض، این طبقه‌بندی حاکی از آن است شواهدی که نشان می‌دهد چیزهای ذکرشده خواص سرطان‌زایی دارند، تا چه حد محکم است.

بنابراین، ممکن است همچنان بتوانید گه‌گاه از نوشیدنی‌های غیرالکلی شیرین‌شده و ترشی سبزیجات آسیایی در حد متعادل لذت ببرید. به‌گفته‌ی سازمان غذا و داروی آمریکا، مقدار مصرف متعادل برای آسپارتام حداکثر ۵۰ میلی‌گرم به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن در هر روز است که معادل چیزی حدود ۱۰ قوطی استاندارد کوکاکولا برای هر زن آمریکایی متوسط‌جثه است.