سن زیستی چیست و چگونه می‌توان آن را بهبود داد؟

به‌گفته‌ی ضرب‌المثلی قدیمی با پول نمی‌توان عشق را خرید؛ اما آیا ممکن است بتوان با پول زمان را خرید؟ این دقیقا همان چیزی است که برایان جانسون (میلیاردر آمریکایی) قصد رسیدن به آن را دارد. طبق گزارش‌ها، این مرد ۴۵ ساله هرسال میلیون‌ها دلار هزینه می‌کند تا روند پیری خود را معکوس کند و بدن ۱۸ ساله‌اش را به‌دست آورد.

به‌نقل از ساینس‌آلرت، جانسون برای رسیدن به هدفش به رژیم غذایی سخت و برنامه‌ی ورزشی خود پایبند است و علاوه‌بر مصرف چندین مکمل غذایی، آزمایش‌‌های مکرری را نیز برای تجزیه‌وتحلیل عملکرد اندام‌هایش انجام می‌دهد. جانسون از روش‌های نوین هم برای جوان‌سازی بدنش استفاده کرده است؛ روشهایی مانند تزریق پلاسمای خون پسر ۱۷ ساله‌اش.

تلاش‌های جانسون علاوه‌بر جلب توجه بسیاری از افراد در دنیا، شمار زیادی از مردم را نیز کنجکاو کرده که آیا این تلاش‌ها او را به هدف خود می‌رسانند یا خیر. درحال‌حاضر عده‌ی زیادی از مردم دنیا به‌دنبال پاسخ این سوال هستند که آیا واقعا بدنمان می‌تواند جوان‌تر از سن تقویمی ما باشد؟

دو روش به‌هم پیوسته برای اندازه‌گیری سن وجود دارد. روش اول که ساده‌ترین نیز به‌شمار می‌رود، استفاده از سن تقویمی است. منظور از سن تقویمی، محاسبه‌ی مدت زمانی است که شما زنده بوده‌اید و از زمان تولد محاسبه می‌شود.

دومین روش محاسبه‌ی سن در شرایطی مانند کاوش‌های باستانی یا پزشکی قانونی که مستنداتی وجود ندارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، از تکنیک‌های متعدد برای تخمین سن تقویمی استفاده می‌شود که بهترین آن‌ها، بررسی دندان‌ها است؛ به‌ویژه خطوط ساروجی سالانه روی دندان و تغییرات عاج دندان. خطوط ساروجی درست مانند حلقه‌های داخل تنه‌ی درختان هستند؛ عاج دندان نیز زیر مینای دندان قرار دارد و از ساختار دندان پشتیبانی می‌کند.

بالارفتن سن زیستی، افزایش تصاعدی در احتمال بیماری و مرگ موجودات زنده با گذشت زمان را منعکس می‌کند. درواقع این سن، به‌معنای سرعت بدن شما در ازدست‌دادن عملکرد خود است. بیشتر گونه‌های روزی زمین، با گذشت زمان پیر می‌شوند. این درحالی است که برخی از موجودات مانند صدف ایسلندی از این قاعده مستثنی هستند. شانس مرگ این صدف به‌قدری کم است که برخی از زنده‌های امروز این گونه به اندازه‌ی کافی پیر شده‌اند که هنری هشتم، پادشاه انگلستان در قرن ۱۶ می‌توانست آن‌ها را در کاسه‌ی آبگوشت بخورد.

با وجود اینکه همه‌ی ما با گذشت زمان بزرگ‌تر می‌شویم، ظرفیت‌های عملکردی خود را با سرعت یکسانی ازدست نمی‌دهیم و سازوکار اندام‌ها در بدن‌مان با سرعت‌های مختلف کاهش می‌یابد. این یعنی سن زیستی برخی از افراد ممکن است کمتر یا بیشتر از میانگین سن تقویمی آن‌ها باشد.

روش‌های مختلفی برای تخمین سن زیستی وجود دارند که یکی از آن‌ها، توجه به چشم‌ها است. براساس تحقیقات، این روش به‌خوبیِ تکنیک‌های پیچیده برای تخمین سن افراد عمل می‌کند. مطالعه‌ی دیگری نشان داده است که افراد سیگاری، چاق و کسانی که سلامتی ضعیفی دارند، همگی مسن‌تر از سن تقویمی خود به‌نظر می‌رسند. باتوجه به اینکه عوامل فوق واقعا سن زیستی را افزایش می‌دهند، این موضوع نشان می‌دهد که تخمین سن افراد با نگاه‌کردن به آن‌ها چقدر می‌تواند دقیق باشد.

یکی دیگر از روش‌های ساده اما قدرتمند برای پیش‌بینی سن زیستی، اندازه‌گیری میزان قدرت محکم‌گرفتن اجسام توسط افراد است؛ چراکه این قدرت با افزایش سن و ازدست‌رفتن توده‌ی عضلانی، کاهش می‌یابد. عوامل دیگری مانند چاقی و بیماری هم می‌توانند روی قدرت محکم‌گرفتن اجسام در افراد تاثیرگذار باشند. کاهش این قدرت، یکی از عواملی است که نشان می‌دهد سن زیستی شما احتمالا از سن تقویمی بالاتر است.

سایر روش‌های پیچیده‌تر برای تخمین سن زیستی، آزمایش عملکرد اندام‌های مختلف و بررسی التهاب استریل را شامل می‌شوند. در بررسی التهاب استریل، تعداد مولکول‌های التهابی اندازه‌گیری می‌شود که بالابودن تعداد این مولکول‌ها به‌معنای بالابودن سن زیستی است. بررسی تغییرات اپی‌ژنتیکی در DNA هم یکی از روش‌هایی است برای تخمین سن زیستی از آن استفاده می‌شود؛ البته این دو روش معمولا فقط تخمینی تقریبی از سن زیستی ارائه می‌دهند.

اگر امیدوار هستید که زمان را به عقب برگردانید و روند پیری را معکوس کنید، بهترین نقطه برای شروع، تمرکز روی سبک زندگی‌تان است. ورزش منظم، ترک سیگار، داشتن وزن سالم و خوردن میوه و سبزی کافی، همگی کارهای ساده‌ای هستند که تفاوت زیادی در سن زیستی ایجاد می‌کنند. بین افرادی که این کارها را انجام می‌دهند و کسانی که هیچ‌یک از آن‌ها را در زندگی خود رعایت نمی‌کنند تقریبا ۱۵ سال تفاوت در امید به زندگی وجود دارد.

دانشمندان درحال کار روی درمانی‌هایی هستند که می‌توانند به‌سرعت و به میزان قابل توجهی روند پیری را در انسان‌ها نیز مانند جوندگان معکوس کند؛ به‌عنوان مثال محققان ثابت کرده‌اند که تجمع سلول‌های پیر در بافت موش‌ها یکی از دلایل پیری آن‌ها به‌شمار می‌رود. حذف این سلول‌ها از بافت موش‌ها، پیشرفت‌هایی را در سلامتی و طول عمر موش‌ها درپی داشته است.

پژوهشگران در تلاش هستند تا نتایج به‌دست آمده در موش‌ها را درمورد انسان‌ها نیز به‌دست آورند. درکنار این موضوع، تلاش‌های گسترده‌ای هم برای بهبود کیفیت سلامت افراد در اواخر عمر درحال انجام است. موفقیت در هریک از این دو زمینه، علاوه بر کاهش چشمگیر هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی، چگونگی سپری‌کردن عمرمان را در آینده متحول خواهد کرد.