کهیر زمانی ایجاد میشود که بدن به آلرژن خاصی واکنش نشان میدهد و دربرابر آن هیستامین‌ها و سایر مواد شیمیایی را آزاد میکند. این مواد شیمیایی موجب التهاب و تجمع مایعات زیر پوست شده و ایجاد کهیر را در پی دارند. برخی از مواردی که به‌عنوان محرک واکنش آلرژیک که موجب کهیر میشود، شناخته شده‌اند، عبارت‌اند از:
- غذاهایی مانند بادام زمینی، تخم مرغ، صدف، توت‌فرنگی، مغزهای گیاهی، محصولات گندم و برخی از افزودنی‌های مواد غذایی
- داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، آسپرین و ایبوپروفن
- نیش و گزش حشرات
- لاتکس
- گرده
- عفونتهای ویروسی مانند سرماخوردگی و هپاتیت
- تحریک فیزیکی پوست مانند فشار، گرما، سرما، قرار گرفتن در معرض آفتاب و ورزش
- انتقال خون
- شوره حیوانات خانگی
- مایت
- برخی از گیاهان مانند گزنه و پیچک سمی
- بیماری‌های مزمنی مانند بیماری تیروئید یا لوپوس
- خاراندن یا مالش پوست
انواع کهیر
کهیر انواع مختلفی دارد. کهیر می‌توانند حاد یا مزمن باشد. گاهی علت کهیر مشخص است و در برخی از موارد تعیین علت کهیر دشوار است. انواع کهیر عبارت‌اند از:
کهیر حاد
شایعترین نوع کهیر، کهیر حاد است که علائم آن کمتر از شش هفته طول می‌کشد و میتواند ناشی از نیش حشرات، داروها، عفونت‌ها، برخی از بیماری‌های داخلی یا مصرف غذاهایی مانند مغزهای گیاهی، شکلات، ماهی، گوجه‌فرنگی، تخم مرغ، انواع توت‌ها یا شیر باشد. حتی داروهایی مانند آسپرین، ایبوپروفن یا برخی مسکن‌ها هم می‌توانند باعث کهیر حاد شوند. کهیر معمولاً صورت، انگشتان پا و دست، گردن و گاهی حتی اندام تناسلی مردان را تحت‌تأثیر قرار میدهد.
کهیر مزمن
کهیر مزمن بیش از شش هفته طول طول می‌کشد. شناسایی علت کهیر مزمن دشوار و اغلب غیرممکن است. اگرچه در برخی موارد کهیر مزمن میتواند با سیستم ایمنی یا بیماری‌هایی مانند بیماری تیروئید، هپاتیت یا حتی سرطان ارتباط داشته باشد.
کهیر فیزیکی
در کهیر فیزیکی، کهیرهای روی پوست به دلایل فیزیکی اتفاق می‌افتد. کهیر فیزیکی علتهای مختلفی دارد:
کهیر پاپولار: کهیر پاپولار نوعی واکنش آلرژیک به نیش حشراتی مانند پشه، کک، مایت، سوسک فرش یا ساس است. این نوع کهیر در کودکان ۲ تا ۱۰ ساله بسیار شایع است.
کهیر سرد: کهیر سرد زمانی رخ میدهد که بدن درمعرض سرما قرار می‌گیرد. این نوع کهیر میتواند در عرض چند دقیقه پس از مواجهه با دمای سرد بروز کند و علائم آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است و میتواند خفیف، متوسط و گاهی شدید و حتی تهدیدکننده زندگی باشد.
کهیر کولینرژیک: این شکل از کهیر نوعی واکنش آلرژیک ناشی از افزایش دمای بدن است که به دلایل مختلفی مانند اضطراب، دوش آب گرم، تعریق و موارد دیگر بروز میکند.
کهیر خورشیدی: در برخی افراد قرار گرفتن در معرض نور خورشید میتواند موجب کهیر خورشیدی شود. علائم کهیر خورشیدی میتواند در عرض چند دقیقه پس از قرار گرفتن در معرض خورشید ظاهر شود.
کهیر درموگرافیک: درموگرافیسم شکل رایجی از کهیر فیزیکی است که براثر مالش یا خاراندن پوست ایجاد میشود. علائم این نوع کهیر معمولاً در عرض چند دقیقه ظاهر میشود و غالباً کمتر از یک ساعت طول می‌کشد.
کهیر مزمن خودبهخودی چیست؟
کهیرهای مزمن بارها ظاهر می‌شوند و وقتی که عود می‌کنند، معمولاً برای مدتی می‌مانند. برجستگی‌ها در بیشتر روزهای هفته ظاهر می‌شوند. شعله‌ور شدن ممکن است به مدت ۶ هفته یا بیشتر طول بکشد اما برخی از افراد ماه‌ها یا سال‌ها دچار کهیر هستند. این امر میتواند بر احساسات، کیفیت زندگی و تصویر فرد از خود اثر منفی داشته باشد.
علت دقیق کهیر مزمن خودبهخودی مشخص نیست. درمان کهیر مزمن شامل داروهایی مانند آنتی‌هیستامین‌های غیرخواب‌آور، تعدیل‌کننده‌های سیستم ایمنی یا استروئیدها و همچنین نوردرمانی (درمان مشکلات پوستی به کمک اشعه فرابنفش) است.
برخی از علل احتمالی کهیر که پزشک هنگام بررسی وضعیت بیمار درنظر می‌گیرد، عبارت‌اند از:
داروهایی که بیمار مصرف میکند: داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن، آسپرین و ایزونیازید/داکسی‌سایکلین میتواند در تجزیه هیستامین‌های موجود در غذا توسط بدن اختلال ایجاد کند. اگر این داروها را مصرف می‌کنید، غذاهایی که می‌خورید، ممکن است هیستامین بیشتری آزاد کنند و موجب کهیر شوند.
سطوح پایین ویتامین D: شواهدی وجود دارد که نشان میدهد کهیر خودبهخودی مزمن شاید با سطوح پایین ویتامین D ارتباط داشته باشد. ویتامین D ممکن است هم در آلرژی و هم در بیماری‌های خودایمنی پوست و در مهار آزاد کردن هیستامین‌ها از ماستسلها نقش داشته باشد.
بیماری سلیاک: برخی از افراد مبتلا به بیماری سلیاک (نوعی بیماری خودایمنی)، پس از خوردن گلوتن موجود در غذاهایی مانند گندم، جو یا چاوددار دچار کهیر می‌شوند. فرد مبتلا به سلیاک نمی‌تواند گلوتن را هضم کند.
ارتباط میان کهیر و هیستامین
کهیر زمانی اتفاق می‌افتد که ماستسلها (نوعی از سلولهای سفید خون) در پوست به دلایلی فعال می‌شوند. آن‌ها ماده شیمیایی هیستامین را آزاد می‌کنند که در بافت پوست منتشر میشود و اعصاب را تحریک میکند. به همین علت، پوست به شدت می‌خارد.
هیستامین همچنین موجب گشاد شدن عروق بسیار کوچک موجود در پوست و نشت خون میشود. به همین دلیل است که کهیرهای روی پوست قرمز، لکه‌مانند و متورم به‌نظر میرسند.
وقتی بدن احساس میکند مشکلی وجود دارد، ممکن است سیگنالی را به ماست‌سل‌های پوست ارسال کند تا هیستامین آزاد کنند. برای برخی افراد خوردن غذاهای غنی از هیستامین ممکن است موجب آزاد شدن این ماده شیمیایی شود. برخی افراد ممکن است نتوانند هیستامین موجود در غذاها را تجزیه کنند و این امر موجب کهیر شود.
- آلرژی: علائم، علل و درمان22 آبان 97مطالعه '27
- بهترین روش‌های خانگی برای تسکین عوارض اگزما17 بهمن 99مطالعه '12
- علت چرب شدن پوست صورت و روش‌های کنترل آن13 اردیبهشت 02مطالعه '5
- سرطان پوست: علایم، پیشگیری و درمان26 آبان 97مطالعه '21
به‌نوشته‌ی وب‌سایت وب ام‌دی، حدود یک درصد از افراد اغلب در میانسالی واکنش‌های فیزیکی شدیدی به هیستامین موجود در غذاها نشان می‌دهند. آن‌ها نه تنها کهیر می‌زنند، بلکه ممکن است علائم شدید دیگری مانند موارد زیر را نیز تجربه کنند:
- شکم درد، اسهال، یا نفخ
- آسم
- سردرد
- عطسه
- آبریزش چشم
- ضربان قلب تند
- فشار خون پایین
آیا رژیم غذایی کم‌هیستامین کهیر را از بین می‌برد؟
با توجه به ارتباط میان هیستامین و کهیر، آیا خوردن غذاهای کم‌هیستامین و اجتناب از غذاهای غنی از هیستامین به پیشگیری یا درمان کهیر کمک میکند؟ شواهدی وجود دارد که نشان میدهد این رویکرد در کاهش کهیر مؤثر است.
در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، ۵۶ فرد مبتلا به کهیر خودبخودی مزمن به مدت سه هفته رژیم غذایی کم‌هیستامین را دنبال کردند و علائم ۷۵ درصد از آن‌ها کاهش پیدا کرد. آن‌ها همچنین گزارش کردند که کیفیت زندگی آن‌ها با پیروی از رژیم غذایی کم‌هیستامین بهبود یافته است.
در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ منتشر شد، ۲۲ فرد بزرگسال مبتلا به کهیر مزمن به مدت چهار هفته رژیم غذایی کم‌هیستامین را دنبال کردند. کهیرهای آن‌ها بهبود یافت و آن‌ها بهتر می‌خوابیدند.
البته حتی اگر رژیم غذایی کم هیستامین کهیرهای شما را کاهش دهد، ممکن است نیاز باشد برای درمان علائم دیگری مانند گرگرفتگی پوست، تهوع، یا ناراحتی معده آنتی‌هیستامین مصرف کنید.
رژیم غذایی کم هیستامین چیست؟
در رژیم غذایی کم‌هیستامین سعی می‌کنید مصرف غذاهای پر هیستامین را محدود کنید یا به‌کلی از مصرف آن‌ها پرهیز کنید. اگر قصد دارید رژیم غذایی کم‌هیستامین را دنبال کنید، به موارد زیر متوجه کنید:
- برخی از غذاها به‌طور طبیعی سرشار از هیستامین هستند، اما محتوای هیستامین برخی از غذاها پس از تخمیر، نگهداری یا فاسد شدن افزایش پیدا میکند.
- از مصرف غذاهای دودی، شور، تخمیرشده یا چاشنی‌دار اجتناب کنید.
- ماهی‌هایی مانند ماهی تن یا خال‌مخالی فاسد می‌توانند هیستامین بالایی داشته باشند. اگر از تازه بودن ماهی اطمینان ندارید، آن را مصرف نکنید.
سعی کنید از مصرف این غذاها و نوشیدنی‌های پرهیستامین خودداری کنید:
- پنیرهای کهنه
- گوشت‌های فرآوری‌شده
- غذاهای تخمیرشده مانند سس سویا، ترشی، ماست یا کیمچی
- ماهی کنسروی یا دودی خصوصا ماهی تن، ساردین، ماهی آنچوی و ماهی خال‌مخالی
- سوسیس، هات‌داگ، سالامی و ژامبون خشک یا فرآوری‌شده
- میوه و سبزیجاتی مانند گوجه فرنگی، اسفناج، آووکادو، بادمجان، توت فرنگی، گیلاس
- نوشیدنی‌های الکلی
- ادویه‌هایی مانند پودر چیلی، دارچین و میخک
- مغزهای گیاهی
- قهوه
- چای سیاه
- سس‌های تخمیرشده مانند سس کچاپ، خمیر فلفل قرمز، خمیر سویا و سس مایونز
غذاها و نوشیدنی‌های کم‌هیستامین
برای کاهش هیستامین رژیم غذایی خود موارد زیر را در نظر داشته باشید:
- در صورت امکان از غذاهای تازه کامل و فرآوری‌نشده استفاده کنید. حتی حذف پوست طبیعی میتواند محتوای هیستامین میوه یا سبزی را افزایش دهد.
- ماهی ممکن است برای چند روز در فروشگاه روی یخ نگهداری شود، بنابراین سعی کنید از تازه بودن ماهی اطمینان حاصل کنید.
- مقدار فراوانی آب شیرین یا آب گازدار بنوشید.
باکتری‌های تولید کننده هیستامین در بسیاری از غذاها وجود دارند و در صورتی که آن غذاها را در دمای مناسب نگهداری نکنید یا اگر به مدت طولانی بمانند، این باکتری‌ها می‌توانند تکثیر پیدا کنند.
غذاهای کم‌هیستامین را در رژیم غذایی خود بگنجانید:
- محصولات لبنی مانند شیر پاستوریزه کامل، کم‌چرب یا بدون چربی، دوغ کره، خامه، خامه ترش، پنیر کشاورز و پنیر خامه‌ای
- تخم مرغ (تخم مرغ هیستامین پایینی دارد، اما برخی افراد به پروتئین‌های موجود در آن آلرژی دارند)
- گوشت تازه گاو، مرغ، گوسفند یا گوشت‌های تازه یخزده و نه گوشت‌های دودی یا منجمد
- ماهی و غذاهای دریایی که درحالی که تازه‌اند، منجمد شده‌اند
- میوه‌های تازه یا منجمد شده به جز آووکادو و توت فرنگی
- آب میوه یا سبزیجات خانگی
- سبزیجات تازه یا یخزده به جز بادمجان، گوجه فرنگی و اسفناج
- نان، برنج و غلات کامل
- پاستا
- سیب زمینی
- کره یا مارگارین
- عسل
- ذرت بوداده
آزمایش عدم تحمل هیستامین
قبل از دور ریختن غذاهای حاوی هیستامین از یخچال خود با پزشک مشورت کنید. وقتی گروه‌های زیادی از غذاها را از رژیم غذایی خود حذف می‌کنید، ممکن است مواد مغذی موردنیاز برای سلامتی خود را دریافت نکنید. این امر خصوصا برای کودکان خطرناک است که برای رشد طبیعی به رژیم غذایی غنی از مواد مغذی نیاز دارند.
آزمایش حساسیت به هیستامین: آزمایش خاصی برای تأیید حساسیت به هیستامین وجود ندارد. ممکن است فقط متوجه شوید که پس از خوردن غذاها یا نوشیدنی‌های خاص کهیر می‌زنید. آزمایش خونی برای بررسی وجود آنتی‌بادی‌هایی که در کهیر مزمن دیده می‌شوند، وجود دارد اما به‌طور گسترده در دسترس نیست.
پزشک ممکن است آزمایش‌های زیر را تجویز کند:
۱. آزمایش شمارش کامل خون (CBC) برای بررسی علائم التهاب
۲. تست پوستی پریک به‌منظور بررسی اینکه آیا به ترکیب یا غذای خاصی حساسیت دارید
۳. تست‌های عملکرد تیروئید که میتواند نشان دهد که آیا هورمون تیروئید شما پایین است. اگر تیروئید ضعیفی داشته باشید، آنتی‌هیستامین‌ها یا استروئیدهایی که برای تسکین کهیر مصرف می‌کنید، به خوبی اثر نمی‌کنند. ممکن است نیاز باشد قرص جایگزین هورمون تیروئید را مصرف کنید.
۴. اگر همراه کهیر علائم گوارشی مانند ناراحتی معده یا اسهال دارید، پزشک میتواند نمونه مدفوع شما را آزمایش کند تا احتمال وجود عفونت انگلی را بررسی کند.
براساس نتایج معاینه و آزمایش‌ها، پزشک ممکن است رژیم غذایی کم‌هیستامین را پیشنهاد کند و فهرستی از غذاها را به شما پیشنهاد کند که باید از خوردن آن‌ها اجتناب کنید.
اگر دچار کهیر مزمن هستید:
غذاهایی را که می‌خورید، یادداشت کنید. این امر به شما و پزشکتان کمک میکند غذاهایی را که موجب کهیر می‌شوند شناسایی کنید.
با متخصص تغذیه مشورت کنید. متخصص تغذیه میتواند به شما رژیم غذایی کم هیستامین را پیشنهاد کند که نیازهای تغذیه‌ای شما را فراهم کند.
سوالات متداول
چرا کهیر در شب بدتر میشود؟
در هنگام شب کهیر و خارش بدتر میشود، زیرا در این موقع مواد شیمیایی طبیعی ضدخارش بدن به پایینترین سطح خود میرسند. شواهد نشان میدهد ماستسلها یعنی سلولهای مسئول آزادسازی هیستامین نسبتبه ریتم شبانهروزی حساس هستند که ممکن است این امر را توضیح دهد. از طرف دیگر وجود مواد آلرژیزا در رختخواب یا تغییر دمای اتاق نیز میتواند در این امر نقش داشته باشد.
آیا عفونت موجب کهیر میشود؟
عفونتهای ویروسی از شایعترین علتهای کهیر است که میتواند روزها تا هفتهها طول بکشد. بدن در راستای مبارزه با عفونت برانگیخته میشود و ماستسلها را برای آزادسازی هیستامین تحریک میکند. گاهی کهیر درحالی ظاهر میشود که عفونت فعال است و گاهی مدت کوتاهی پس از عفونت شروع میشود.