نورون‌ها تنها سلول‌هایی نیستند که در تشکیل خاطرات نقش دارند

نورون‌ها (سلول‌های مغزی که مسئول انتقال پیام‌های الکتریکی و شیمیایی هستند)، از مدت‌ها پیش به‌عنوان بازیگران کلیدی در تشکیل حافظه درنظر گرفته می‌شوند، اما پژوهش جدیدی روی جوندگان نشان می‌دهد این سلول‌ها ممکن است همکار مهمی داشته باشند.

سلول‌های همکار نورون‌ها «پری‌سیت» نامیده می‌شوند و در دیواره مویرگ‌های خونی مغز وجود دارند. پری‌سیت‌ها برای تنظیم جریان خون در مغز، تشکیل عروق خونی، کنترل ورود سلول‌های ایمنی به سیستم عصبی مرکزی و تشکیل و حفظ سد خونی‌مغزی بسیار مهم هستند. سد خونی‌مغزی لایه سلولی نازکی است که فقط به مولکول‌های انتخابی اجازه حرکت بین مغز و خون را می‌دهد.

براساس مطالعه‌ای که در مجله‌ی Neuron منتشر شده است، پری‌سیت‌ها علاوه بر وظایف یادشده با نورون‌ها نیز در راستای تشکیل و ذخیره خاطرات طولانی‌مدت همکاری می‌کنند. کریستینا آلبرینی، نویسنده ارشد مطالعه گفت: «اکنون درک محکم‌تری از مکانیسم‌های سلولی داریم که به تشکیل و ذخیره خاطرات کمک می‌کنند. درک همکاری میان انواع مختلف سلول‌ها به ما در توسعه درمان‌هایی برای بیماری‌های مرتبط با حافظه کمک می‌کند.»

در مطالعه جدید، پژوهشگران پروتئینی به نام IGF2 یا فاکتور رشد شبه انسولین ۲ را بررسی کردند که تولید آن پس از یادگیری در هیپوکامپ افزایش پیدا می‌کند (هیپوکامپ ناحیه کلیدی مغز برای ایجاد حافظه طولانی‌مدت است). برای مثال، پس از اینکه حیوان یاد می‌گیرد از سناریوهایی بترسد که با شوک الکتریکی خفیف به پای او همراه است، میزان IGF2 افزایش پیدا می‌کند.

پژوهشگران دریافتند که در موش‌ها، پری‌سیت‌ها بیشتر IGF2 را در هیپوکامپ تولید می‌کنند. به‌نظر می‌رسید فعالیت نورون‌های اطراف موجب تحریک تولید IGF2 توسط پری‌سیت‌ها می‌شد. هنوز مطمئن نیستیم که پری‌سیت‌های مجاور چگونه فعال می‌شوند، اما به‌نظر می‌رسد نورون‌ها موجب آغاز فرایند تشکیل حافظه می‌شوند.

در آزمایش‌های دیگر، پژوهشگران از تولید IGF2 توسط پری‌سیت‌ها ممانعت کردند. این امر نه‌تنها از ایجاد خاطرات طولانی‌مدت در جوندگان ممانعت کرد، بلکه مانع از عمل ژن‌هایی شد که به‌طور معمول در جریان تشکیل حافظه در نورون‌ها فعال می‌شوند.

روی‌هم‌رفته، آزمایش‌ها نشان می‌دهد برای اینکه نورون‌ها حافظه درازمدت تشکیل دهند، نیاز است پری‌سیت‌ها IGF2 تولید کنند.

نویسندگان قصد دارند در آینده به بررسی این موضوع بپردازند که آیا IGF2 با سایر انواع سلول‌ها در مغز تعامل دارد و اینکه آیا همکاری‌های مشابهی بین نورون‌ها و پری‌سیت‌ها در نواحی دیگر مغز اتفاق می‌افتد.