چرا بسیاری از خواب‌هایمان را فراموش می‌کنیم؟

اگر تا به حال از رویایی واضح بیدار شده و متوجه شده‌اید که تا پایان صبحانه نمی‌توانید جزئیات آن را به یاد بیاورید، تنها نیستید. مردم بیشتر رویاهایی را که می‌بینند فراموش می‌کنند. بااین‌حال ممکن است بتوانید خود را آموزش دهید تا بخش بیشتری از آن‌ها را به خاطر بیاورید.

به نوشته‌ ساینتیفیک آمریکن، رویا دیدن اغلب اوقات درطول مرحله‌ای از خواب به نام خواب آرام یا خواب بدون حرکات سریع چشم (REM) رخ می‌دهد. در طول این مرحله، فعالیت مغز به مغز بیدار شبیه است؛ اما برخی تفاوت‌های مهم وجود دارد. برای مثال در طول خواب REM بخش‌هایی از مغز که خاطرات را به حافظه‌ی بلندمدت منتقل می‌کنند و همچنین خود مناطق حافظه‌ی بلندمدت نسبتا غیرفعال هستند. این امر ممکن است اثر جانبی نقش REM در تثبیت حافظه باشد.

نواحی حافظه‌ی کوتاه‌مدت در طول خواب REM فعال هستند اما فقط حدود ۳۰ ثانیه به خاطرات متصل می‌مانند. در نتیجه به‌طور کلی برای به خاطر آوردن رویا باید از خواب REM بیدار شوید. درعوض اگر بدون بیدارشدن وارد مرحله‌ی بعدی خواب شوید، آن رویا هرگز به حافظه‌ی بلندمدت شما وارد نخواهد شد.

خواب REM معمولا هر ۹۰ دقیقه یک بار رخ می‌دهد. اولین چرخه‌ی خواب REM شبانه معمولا چند دقیقه به طول می‌انجامد اما تا انتهای خواب هشت ساعته‌ی شبانه، یک شخص معمولا به مدت ۲۰ دقیقه در این مرحله از خواب می‌ماند. به همین دلیل است که قوی‌ترین همبستگی بین شرایط زندگی و حافظه‌ی خواب به تعداد ساعت‌های خواب بستگی دارد. اگر تنها شش ساعت بخوابید، کمتر از نیمی از زمان رویابینی هشت ساعته را خواهید داشت. ساعت‌های پایانی خواب از مهم‌ترین ساعت‌ها برای رویا‌بینی هستند. معمولا افراد آخرین رویای شب یا رویای پیش از بیدار شدن را به خاطر می‌آورند.

معیارهای دیگری هم بر یادآوری ماجراجویی‌های شبانه‌ی شما تأثیر می‌گذارند. بر اساس فراتحلیلی در سال ۲۰۰۸، زن‌ها به طور میانگین، رویاهای کمتری را به یاد می‌آورند. همچنین افراد جوان رویاهای بیشتری را نسبت به افراد مسن به یاد می‌آورند. حافظه‌ی رویاها در کودکان از زمانی افزایش می‌یابد که بتوانند درباره‌ی خواب‌هایشان صحبت کنند و از اوایل نوجوانی تا اوایل ۲۰ سالگی یکنواخت می‌شود؛ سپس به‌تدریج تا زمان بزرگسالی کاهش می‌یابد.

همچنین نقش تفاوت‌های فردی را نباید نادیده گرفت. برخی افراد تقریبا هرگز خواب‌ خود را به یاد نمی‌آورند، اما برخی دیگر هر شب چندین مرتبه خوابشان را به خاطر می‌آورند. افراد درون‌گرا معمولا بیشتر خواب‌هایشان را به یاد می‌آورند در حالی که افراد برونگرا و عملگرا خواب‌های کمتری را به خاطر می‌آورند. تخیل و استعداد هیپنوتیزم هم بر یادآوری رویا تأثیر می‌گذارند. خلاقیت هم نقش تأثیرگذاری در یادآوری خواب دارد با این‌حال ارزیابی آن دشوار است. به‌طورکلی، افرادی نسبت به تجربه‌‌ی کارهای جدید و کاوش در ایده‌های عجیب تمایل بیشتری دارند، بیشتر خواب‌هایشان را به خاطر می‌آورند.

تعداد کمی از پژوهش‌ها با موضوع رویای شفاف، نشان داده‌اند بخش‌هایی از مغز که به توجه ربط دارند در افرادی که رویاهای بیشتری را به یاد می‌آورند، فعال‌ترند. رویاهای شفاف خواب‌های واضحی هستند که معمولا رویابین‌ها به خوبی به یاد می‌آورند. این نتیجه به تفاوت‌های عصبی و تأثیر آن بر رویا دیدن اشاره دارد.

البته بسیاری از افراد اهمیت زیادی برای خواب‌هایشان قائل نیستند. با این‌حال می‌توانید مغز خود را به گونه‌ای آموزش بدهید که خواب‌های بیشتری را به خاطر بیاورید. لسلی الیس، مشاور بالینی دانشگاه بریتیش کلمبیا، به مراجعین خود توصیه می‌کند بلافاصله پس از بیدار شدن و قبل از تکان دادن بدن خود، به خوابی که دیده بودند تا جایی که می‌توانند فکر کنند. به این ترتیب رویا از حافظه‌ی کوتاه‌مدت وارد حافظه‌ی بلندمدت می‌شود. او حتی نوشتن رویاها را توصیه می‌کند.

اغلب اوقات رویاها در فرهنگ غرب بی‌معنا پنداشته می‌شوند. شاید داستان‌ خواب‌ها چندان معنادار نباشند، بااین‌حال به احساسات زمان بیداری اشاره دارند. به عقیده‌ی الیس، ما معمولا خواب چیزهایی را می‌بینیم که در زندگی واقعی نمی‌خواهیم ببینیم. در طول روز بسیاری از این افکار را سرکوب می‌کنیم، اما رویاهایمان آن‌ها را برملا می‌کنند.

حتی فکر کردن منظم درباره‌ی رویاها می‌تواند باعث یادآوری و پررنگ‌ شدن آن‌ها در زمان بیداری شود. شرکت در کلاس‌های رویابینی، خواندن کتاب درباره‌ی رویابینی یا حتی فکر کردن درباره‌ی رویابینی آثار کوتاه‌مدتی بر یادآوری رویاها دارند.

تلاش برای به یادآوردن رویاها یا حتی ارتباط با ارجاع‌هایی به رویاها، به صورت موقتی قابلیت یادآوری رویا را افزایش می‌دهد. حتی می‌توانید این کار را به‌صورت عمدی انجام دهید. گاهی هم در حین صحبت با شخصی دیگر ممکن است خوابتان را به خاطر بیاورید.