آیا واقعا می‌توان با دراز و نشست چربی شکم را آب کرد؟

کافی است مدت کوتاهی را صرف گشتن در شبکه‌های اجتماعی کنید تا با سیل عظیمی از تبلیغاتی مواجه شوید که به شما وعده‌ی چربی‌سوزی موضعی را می‌دهند. این تبلیغات با ترویج مفهومی تحت‌عنوان «لاغری موضعی» ادعا می‌کنند که با انجام برخی از تمرینات بدنی مثل دراز و نشست می‌توانید چربی‌های نواحی خاصی از بدن مانند شکم را هدف قرار دهید و ازبین ببرید.

همچنین تبلیغات بسیاری را مشاهده‌ می‌کنیم که رژیم‌های غذایی، قرص‌ها و مکمل‌های خاصی را تبلیغ می‌کنند که چربی‌ها را در نواحی موردنظر ازبین می‌برند. این تبلیغات که اغلب عکس‌های تاثیرگذاری از قبل و بعد از مصرف‌کنندگان را پس از چند هفته نشان می‌دهند، ممکن است باورپذیر به‌نظر برسند.

بااین‌حال، متاسفانه لاغری موضعی یکی از افسانه‌های کاهش وزن است و در حقیقت، هدف‌ قراردادن موضعی چربی‌های بدن به سادگی امکان‌پذیر نیست. در ادامه به بررسی دلایل این موضوع می‌پردازیم.

برای درک این موضوع که چرا لاغری موضعی افسانه‌ای بیش نیست، مهم است بدانید که چربی بدن ما چگونه ذخیره و استفاده می‌شود. چربی در بدن ما به شکل تری‌گلیسیرید ذخیره می‌شود که نوعی لیپید یا مولکول چربی است که می‌توانیم برای انرژی از آن استفاده کنیم. حدود ۹۵ درصد از چربی‌های رژیمی مصرف‌شده توسط ما به شکل تری‌گلیسیرید هستند و بدن ما پس از مصرف آن‌ها انرژی مصرف‌نشده را نیز به شکل تری‌گلیسیرید تبدیل می‌کند.

تری‌گلیسیریدها در سلول‌های چربی خاصی به‌نام «آدیپوسیت» ذخیره و پس از رها‌شدن در جریان خون، به بافت چربی منتقل می‌شوند. بافت چربی همان بافتی است که ما به آن چربی بدن می‌گوییم. چربی در سراسر بدن ما یافت می‌شود؛ اما در درجه‌ی اول به‌صورت چربی زیرپوستی در زیر پوست و به‌صورت چربی احشایی در اطراف اندام‌های داخلی ذخیره می‌شود.

ذخایر چربی بدن ما به‌عنوان ذخیره‌ی انرژی حیاتی عمل می‌کنند و بدن ما به‌منظور دسترسی به تری‌گلیسیریدهای ذخیره‌شده برای تامین انرژی درطول دوره‌های ورزش طولانی‌مدت بسیج می‌شود. هنگامی‌که روزه می‌گیریم یا رژیم غذایی خاصی را رعایت می‌کنیم نیز بدن ما از این ذخایر چربی استفاده می‌کند.

برخلاف تصور بسیاری از تبلیغات لاغری موضعی، ماهیچه‌های ما نمی‌توانند به‌طور مستقیم به ذخایر چربی خاصی دسترسی داشته باشند و در هنگام ورزش آن‌ها را بسوزانند. آن‌ها درعوض از فرایندی به‌نام لیپولیز برای تبدیل تری‌گلیسیرید به اسیدهای چرب آزاد و ترکیبی به‌نام گلیسرول استفاده می‌کنند که از راه جریان خون به عضلات ما می‌رسد؛ درنتیجه می‌توان گفت که ذخایر استفاده‌شده برای تامین انرژی از همه جای بدن می‌آیند؛ نه فقط مناطقی که برای کاهش چربی درنظر گرفته‌ایم.

متاآنالیزی در سال ۲۰۲۱ که متشکل از ۱۳ مطالعه و بیش از ۱۱۰۰ شرکت‌کننده بود نشان داد که تمرین عضلات موضعی هیچ تاثیری بر ذخایر چربی موضعی ندارد. این یعنی ورزش قسمت خاصی از بدن، باعث کاهش چربی آن قسمت از بدن نمی‌شود. مطالعاتی که ادعا می‌کنند مزایای لاغری موضعی را نشان می‌دهند، شامل تعداد کمی از شرکت‌کنندگان هستند و نتایجی به‌دست آورده‌اند که ازنظر بالینی معنی‌دار نیستند.

عواملی خارج از کنترل ما وجود دارند که بر نواحی و ترتیب ذخیره و سوختن چربی در بدنمان تاثیر می‌گذارند. این عوامل عبارت هستند از:

همان‌طور که DNA مشخص می‌کند که قدکوتاه یا قدبلند باشیم، ژنتیک نقش مهمی در نحوه‌ی مدیریت ذخایر چربی بدن ما نیز دارد. تحقیقات نشان می‌دهند که ژن‌های ما می‌توانند ۶۰ درصد از محل توزیع چربی‌ها را در بدن ما مشخص کنند؛ بنابراین اگر مادر شما هنگام ذخیره‌ی چربی و چربی‌سوزی ابتدا تغییرات ایجادشده را درصورت خود مشاهده می‌کند، این احتمال وجود دارد که شما هم چنین چیزی را درمورد خود تجربه کنید.

فرایند پیری باعث تغییراتی در توده‌ی عضلانی، متابولیسم و سطح هورمونی بدن می‌شود که این موضوع می‌تواند بر مکان و سرعت ازدست‌رفتن چربی‌ها تاثیرگذار باشد. چربی‌ بیشتر در قسمت میانی بدن زنان یائسه و مردان میانسال ذخیره می‌شود و به‌نظر خود آنان چربی‌های این نواحی بسیار سرسخت هستند.

بیشتر تبلیغات قرص‌ها و مکمل‌های غذایی (مانند محصولاتی که مدعی هستند بهترین راه برای ازبین‌بردن چربی‌های شکمی به‌شمار می‌روند) با افتخار ادعا می‌کنند که آزمایش‌های بالینی و شواهد علمی از نتایج محصول آن‌ها پشتیبانی می‌کنند؛ اما واقعیت این است که بسیاری از مطالعات مستقل از چنین ادعاهایی پشتیبانی نمی‌کنند.

به‌تازگی دو مطالعه توسط دانشگاه سیدنی استرالیا انجام شد و در آن‌ها داده‌های بیش از ۱۲۰ کارآزمایی کنترل‌شده با دارونما از مکمل‌های گیاهی و رژیمی موردبررسی قرار گرفت. هیچ‌یک از مکمل‌های موردبررسی کاهش معنی‌داری در وزن بدن افراد دارای اضافه‌وزن یا چاق ایجاد نکرد.

لاغری موضعی یک افسانه است و ما نمی‌توانیم تعیین کنیم که کدم قسمت از بدنمان چربی ازدست بدهد؛ اما می‌توانیم با هدف قراردادن کاهش چربی کلی بدن به نتایجی که در مناطق خاص به‌دنبال آن هستیم دست یابیم. تمام فعالیت‌های بدنی به سوزاندن چربی بدن و حفظ توده‌ی عضلانی کمک می‌کنند؛ اما ممکن است هنگام ورزش در یک نقطه‌ی خاص وزن کم نکنیم. این موضوع علاوه‌بر کمک به تغییر فرم بدن درطول زمان، به شما در مدیریت طولانی‌مدت وزن‌تان نیز کمک می‌کند.

میزان متابولیسم بدن (میزان انرژی سوزانده‌شده در حالت استراحت) به مقدار ماهیچه و چربی بدن بستگی دارد. از آنجایی که عضله ازنظر متابولیسمی فعال‌تر از چربی است و انرژی بیشتری نسبت به چربی می‌سوزاند، فردی که توده‌ی عضلانی بیشتری دارد نسبت به افرادی با وزن مشابه ولی توده‌ی چربی بالاتر، سرعت سوخت‌وساز سریع‌تری دارد.

ازدست‌دادن موفقیت‌آمیز چربی در درازمدت، به کاهش وزن در بخش‌های کوچک و قابل‌کنترل منجر می‌شود. دوره‌های درازمدت شامل دوره‌های کاهش وزن به‌دنبال دوره‌های حفظ وزن تا زمان رسیدن به وزن هدف هستند. دستیابی به این هدف به تغییرات تدریجی در سبک زندگی (رژیم غذایی، ورزش و خواب) هم نیاز دارد تا از ماندگاری آن تا آخر عمر اطمینان حاصل کنید.