اندام‌های شما ممکن است با سرعت‌های متفاوتی پیر شوند

به‌نظر می‌رسد سن تقویمی یا همان تعداد تولدهایی که تاکنون داشته‌اید، در ارزیابی سلامتی شما کمتر از همیشه مهم است. مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که اندام‌های بدن با سرعت‌های بسیار متفاوتی پیر می‌شوند و سن بیولوژیکی هر یک از این اندام‌ها می‌توانند با سن فرد روی کاغذ در تضاد باشد.

مطالعه‌ی جدید که به‌تازگی در نشریه نیچر منتشر شده است، از هر ۵ فرد بالغ و سالم بالای ۵۰ سال، یک نفر را به‌عنوان «سالخورده‌ی شدید» شناسایی کرده است؛ یعنی فردی که حداقل یکی از عضوهای بدن او در مقایسه با گروهی از هم‌سالانش با سرعتی بسیار بالاتر پیر می‌شود. از هر ۶۰ بزرگسال حاضر در پژوهش یک نفر دارای دو یا چند عضو بود که به‌سرعت درحال پیرشدن بودند.

تیم مطالعه پروتئین‌های مربوط به اندام‌هایی مانند مغز، قلب، بافت ایمنی و کلیه‌ها را اندازه‌گیری کردند. محققان امیدوار هستند که یافته‌هایشان به ابداع آزمایش خونی در آینده منجر شود که بتواند اندام‌های به سرعت پیرشونده را شناسایی کند و به پزشکان امکان دهد تا قبل از شروع علائم بیماری، آن‌ها را برای درمان هدف قرار دهند.

محققان در مرحله‌ی بعد غلظت هزاران پروتئین را در یک قطره خون اندازه‌گیری کردند و دریافتند که تقریبا ۹۰۰ مورد از آن‌ها (حدود ۱۸ درصد از پروتئن‌های اندازه‌گیری‌شده) به یک اندام واحد اختصاص دارند. زمانی که این پروتئین‌ها با غلظت موردانتظار برای یک سن تقویمی خاص تفاوت داشتند، این موضوع نشان‌دهنده‌ی پیری سریع در اندام مربوطه بود.

تونی ویس‌کورای استاد نورولوژی دانشگاه استنفورد و یکی از نویسندگان مطالعه می‌گوید: «می‌توانیم با اطمینان معقولی بگوییم که [یک پروتئین خاص] احتمالا از مغز می‌آید و به‌نوعی سر از خون درمی‌آورد. اگر غلظت پروتئین در خون تغییر کند، به احتمال زیاد باید در مغز نیز تغییر کند و این موضوع نکته‌ای در مورد چگونگی پیری مغز به ما می‌گوید.»

محققان با مقایسه‌ی پروتئین‌های خاص اعضای شرکت‌کنندگان در مطالعه توانستند فاصله‌ی سنی آن‌ها (تفاوت بین سن بیولوژیکی اندام و سن تقویمی) را تخمین بزنند. شرکت‌کنندگان بسته به اندام درگیر خود در پیری تسریع‌شده دریافتند که حداقل یکی از این اندام‌ها درطول ۱۵ سال آینده با خطر بیماری و مرگ‌ومیر بالاتری مواجه بوده است؛ به‌عنوان مثال افرادی که قلب آن‌ها پیرتر از حد معمول بود بیش از ۲ برابر بیشتر از افرادی با قلب پیر معمولی در معرض خطر نارسایی قلبی قرار داشتند. پیری قلب معیار تعیین‌کننده‌ای مهم حمله‌ی قلبی نیز به‌شمار می‌رود.

به‌طور مشابه افرادی که مغزشان به‌سرعت پیر می‌شود، با احتمال بیشتری زوال شناختی را تجربه خواهند کرد. پیری سریع در مغز و سیستم عروقی قادر است پیشرفت بیماری آلزایمر را درست با همان قدرتی پیش‌بینی کند که نشانگر زیستی بالینی خون (plasma pTau-181) برای این بیماران پیش‌بینی می‌کند. پیری شدید در کلیه‌ها نیز پیش‌بینی‌کننده‌ی قوی فشارخون بالا و دیابت بود.

پل شیلز، استاد پیری‌شناسی سلولی از دانشگاه گلاسکو معتقد است که مطالعه‌ی اخیر به‌خوبی با گروه‌های آماری قابل‌ملاحظه انجام شده است؛ اما به‌گفته‌ی او طیف سنی افرادی که در آن حضور داشتند، کمی محدود بوده است. به باور شیلز این مطالعه فقط افراد مسن‌تر را مورد بررسی قرار داده و نماینده‌ی یک دوره‌ی کامل زندگی نبوده است.

اندازه‌گیری پیری بیولوژیکی، علمی درحال تکامل به‌شمار می‌رود. «ساعت‌های اپی‌ژنتیک» رویکردی پیشرو هستند که توسط استیو هوروث از استارت‌آپ تحقیقات بیوتکنولوژی Altos Labs پیشگام شده‌اند. این ساعت‌ها با بررسی تغییرات DNA سن بافت را با دقت بیشتری نسبت به سایر تخمین‌گرهای سن بیولوژیکی موجود تعیین می‌کنند.

هنگامی‌که افراد پیر می‌شوند، بدن شروع به جمع‌آوری شناسه‌های DNA می‌کند که می‌توانند نشان دهند یک سلول یا اندام چند ساله است. این موضوع امکان تخمین سن را فراهم می‌کند؛ اما به‌گفته‌ی ویس‌کورای ساعت‌های اپی‌ژنتیک به‌جای سن خاص ارگانیسم، سن کل ارگانیسم را تخمین می‌زنند.

پژوهش قبلی مایکل اسنایدر، ژنوم‌شناس دانشگاه استنفورد، با ایجاد «تیپ‌های سنی»، پیری را در ۴ مسیر مجزا طبقه‌بندی کرده است: از طریق کلیه‌ها، کبد، سیستم ایمنی و متابولیسم کلی. پژوهش فعلی ویس‌کورای و همکارانش، این مسیرهای پیری را به اندام‌ها و سیستم‌های بدنی بیشتری بسط می‌دهد.

ویس‌کورای پیش‌بینی می‌کند که پژوهش وی می‌تواند به ابداع آزمایش خون ساده‌ای منجر شود که قادر به هدایت فرایند پیش‌آگهی است. به عبارت دیگر، آزمایشی که می‌تواند به پیش‌بینی بیماری آینده‌ی افراد کمک کند. کورای می‌گوید: «شما می‌توانید قبل از اینکه فرد به بیماری مبتلا شود مداخلات را شروع کنید. علاوه‌براین به‌طور بالقوه می‌توان این پیری پرشتاب را معکوس کرد یا از سرعت آن کاست.»

یک اندام به‌تنهایی نمی‌تواند تمام داستان پیری را بیان کند؛ چراکه فرایندهای زوال به یکدیگر مرتبط هستند و کل ارگانیسم را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. شیلز می‌گوید: «ما چیزهای زیادی درمورد فرایند پیری در سطح خرد می‌دانیم؛ اما بسیاری از عواملی که باعث اختلال عملکرد اعضای مرتبط با افزایش سن می‌شوند (مانند سبک زندگی، آلودگی، غذایی که می‌خوریم و میکروب‌های روده) محیطی هستند.

به‌عقیده‌ی ویس‌کورای هر عضو برای سلامت کلی ضروری است. او بدن انسان را به ماشین تشبیه می‌کند و می‌گوید: «اگر یک قسمت خوب کار نکند، قسمت‌های دیگر نیز شروع به لطمه‌دیدن می‌کنند. اگر از قطعات اصلی نگهداری کنید، می‌توانید طول عمر خودرو را افزایش دهید.»