چرا انسان‌ها دندان عقل دارند؟

دندان‌های عقل سومین دسته از دندان‌های آسیای بزرگ هستند که ته دهان قرار دارند. آن‌ها شبیه دندان‌های آسیای اول و دوم، اما گاهی کمی کوچک‌تر هستند. این دندان‌ها را معمولا دندان عقل می‌مانند، زیرا آخرین اعضای ۳۲ دندان دائمی هستند که رشد می‌کنند. دندان‌های عقل بین ۱۷ تا ۲۵ سالگی یعنی زمانی که بزرگتر و عاقل‌تر هستید، می‌رویند.

شاید این موضوع را بدانید که همه چهار دندان عقل درنمی‌آورند. همچنین ممکن است بدانید که بسیاری از افراد دندان‌های عقل خود را می‌کشند. بنابراین، منصفانه است که از خود بپرسیم پس چرا انسان‌ها اصلا این دندان‌ها را دارند؟ پژوهشگرانی که در رابطه با دندان‌ها مطالعه می‌کنند، می‌گویند پاسخ به گذشته‌های دور و کمی هم به امروز برمی‌گردد.

درست مانند بسیاری از ویژگی‌هایی که بین انسان‌ها مشترک است، انسان‌ها ویژگی‌های مشابهی با خانواده بزرگ‌تر خود یعنی نخستی‌سان‌ها دارند. میمون‌ها، گوریل‌ها و شامپانزه‌ها نیز دندان عقل دارند.

چند میلیون سال پیش اجداد اولیه انسان آرواره‌ها و دندان‌های بزرگتری نسبت به انسان‌های امروزی داشتند. برای مثال گونه‌ای به نام جنوبی‌کپی عفاری (گونه لوسی) حدود ۳ تا ۴ میلیون سال پیش زندگی می‌کرد. فک و دندان‌های جنوبی‌کپی عفاری کمی از فک و دندان‌های انسان‌های امروزی بزرگ‌تر و ضخیم‌تر بود. آن‌ها سه دندان آسیای بزرگ داشتند که مینای ضخیمی روی آن‌ها قرار داشت. جمجمه فسیل‌شده برخی از این انسان‌های اولیه همچنین شواهدی از عضلات قدرتمند مخصوص جویدن را آشکار می‌کند.

از آن‌جا که جویدن غذاهای اجداد اولیه انسان مانند گیاهان و گوشت خام نسبت به جویدن غذاهای امروزی بسیار دشوار بود، آن‌ها به آرواره‌ها و دندان‌های قوی‌تری نیاز داشتند.

پژوهشگران آثار و الگوهای ساییدگی میکروسکوپی روی دندان‌های فسیل‌شده را بررسی می‌کنند تا متوجه شوند غذای اجداد منقرض‌شده انسان چه چیزی ممکن است بوده باشد. غذاهای امروزی به دلایل فراوانی ازجمله کشاورزی، پخت‌وپز و نگهداری، بسیار نرم‌تر از غذاهای گذشته هستند. غذاهای نرم‌تری که جویدن آن‌ها آسان‌تر است، به این معنا است که کار دندان‌ها راحت‌تر است.

آرواره‌های انسان‌های امروزی به شکلی تکامل پیدا کرده است که کوچک‌تر و صورت آن‌ها صاف‌تر از اجداد منقرض‌شده ما باشد، زیرا وعده‌های غذایی ما به دندان‌هایی به بزرگی و تیزی دندان‌های انسان‌های اولیه نیاز ندارد. ازآنجا که این تغییرات به کندی و در طول میلیون‌ها سال رخ داد، دندان‌های آسیای سوم (دندان عقل) ممکن است دیگر به اندازه گذشته اهمیت نداشته باشد.

حدود ۲۵ درصد از مردم حداقل یک دندان عقل خود را به‌طور کامل از دست داده‌اند، به این معنا که این دندان هرگز تشکیل نشده است. هرچند در برخی افراد ممکن است گاهی دندان‌های دیگر رشد نکنند، درنیامدن دندان عقل بسیار متداول‌تر است.

دانشمندان درباره علت این مساله اطمینان ندارند که چرا برخی دندان عقل ندارند، اما درنیامدن این دندان‌ها ممکن است به ژن‌هایی ارتباط داشته باشد که از والدین خود به ارث برده‌اید. برخی از دانشمندان استدلال کرده‌اند فقدان دندان عقل برای انسان‌های امروزی که فک کوچک‌تری دارند، مزیت است، چراکه در این صورت، جا گرفتن دندان‌ها در فک کوچک‌تر راحت‌تر است.

گاهی اوقات به دلیل کمبود فضا، دندان‌های عقل ممکن است درون استخوان آرواره گیر کنند و هرگز به‌طور کامل خارج نشوند یا فقط تا حدی بیرون آیند.

دندان عقل نهفته بیشتر در فک پایین اتفاق می‌افتد. در موادی که دندان عقل به خوبی خارج نشده است، فرد ممکن است دچار درد، پوسیدگی دندان یا التهاب لثه شود، به همین دلیل دندانپزشک باید آن را خارج کند. اما اگر دندان‌های عقل به‌طور کامل بیرون آمده باشند، سالم باشند و موقعیت مناسبی داشته باشند، معمولا نیازی به کشیدن آن‌ها نیست.

دندانپزشک با بررسی دهان شما متوجه می‌شود که آیا دندان عقل شما درآمده است یا نه. اگر دندان‌های عقل شما درنیامده و فکر می‌کنید ممکن است نهفته باشند، تصویر اشعه ایکس فک شما می‌تواند وضعیت آن‌ها را اشکار کند. همچنین دندانپزشک می‌تواند توصیه کند که آیا نیاز به درمان یا کشیدن دندان عقل وجود دارد یا نه. در همین حین، مسواک زدن حداقل دو بار در روز و استفاده منظم از نخ دندان، به حفظ سلامتی تمام دندان‌های شما کمک خواهد کرد.