سندرم قلب ورزشکار؛ وقتی ورزش شدید سلامتی را به خطر می‌اندازد

پزشکان، دانشمندان و مقامات بهداشت عمومی از مدت‌ها پیش ورزش‌کردن را به عنوان راه مهمی برای حفظ سلامتی در طول زندگی افراد به رسمیت شناخته‌اند.

ورزش تناسب اندام را بهبود می‌بخشد، به ایجاد عضلات و استخوان‌های قوی کمک می‌کند، از خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن می‌کاهد، خلق‌وخو را بهبود می‌دهد و زوال جسمی را کند می‌کند. ورزش همچنین می‌تواند خطر ابتلا به مشکلاتی مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا و چاقی را که روی سلامت قلب تاثیر منفی دارند، کاهش دهد.

اما ورزش زیاد ممکن است به قلب آسیب بزند و باعث وضعیتی به نام سندرم قلب ورزشکار شود. ویلیام کورنول، مدیر بخش کاردیولوژی ورزشی در پردیس پزشکی آنشوتز دانشگاه کلرادو در وب‌سایت کانورسیشن به این موضوع پرداخته است.

انجمن قلب آمریکا به‌طور‌ کلی ۱۵۰ دقیقه ورزش متوسط مانند پیاده‌روی سریع یا ۷۵ دقیقه ورزش شدید مانند دویدن را در هفته توصیه می‌کند. این انجمن همچنین توصیه می‌کند که حداقل دو بار در هفته به ورزش‌های تقویت‌کننده عضلات بپردازید.

وقتی افراد از دستورالعمل‌ها در خصوص مقدار ورزش تجاوز می‌کنند، ممکن است شکل و اندازه و درنتیجه عملکرد قلبشان را در معرض تغییر قرار دهند. تغییر در ساختار و عملکرد قلب در افرادی که در سطوح بالایی ورزش می‌کنند، به سندرم قلب ورزشکار معروف است. سندرم قلب ورزشکار لزوما مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما در برخی افراد می‌تواند خطر ابتلا به برخی از مشکلات قلبی را افزایش دهد.

برای درک این موضوع که ورزش چگونه بر قلب تاثیر می‌گذارد، مهم است نوع ورزش را درنظر بگیریم.

ورزش به‌طور کلی به دو دسته کلی پویا و ایستا تقسیم می‌شود. ورزش‌های پویا مانند دویدن، اسکی صحرانوردی و فوتبال به منظور حفظ فعالیت، نیاز دارند که قلب در مقایسه با حالت استراحت، خون بیشتری را به بدن پمپاژ کند. به عنوان مثال، هنگام دویدن، مقدار خونی که قلب به بدن پمپاژ می‌کند، در مقایسه با حالت استراحت سه تا پنج برابر افزایش پیدا می‌کند.

تمرینات ایستا، مانند وزنه‌برداری، ژیمناستیک یا سنگ‌نوردی، مستلزم این هستند که بدن از عضلات اسکلتی برای هل دادن یا کشیدن مقادیر سنگینی از وزن استفاده کند. درحالی‌که قلب خون بیشتری را به عضلات اسکلتی که در طول این فعالیت‌ها کار می‌کنند، پمپ می‌کند، این نوع ورزش‌ها به توانایی عضله برای حرکت‌دادن وزن بستگی دارند.

برخی از ورزش‌ها مانند روئینگ (نوعی قایقرانی) یا دوچرخه‌سواری هم بسیار پویا و هم بسیار ساکن هستند، زیرا مستلزم آن هستند که قلب مقدار زیادی خون پمپاژ کند و همزمان به قدرت عضلانی زیادی برای حفظ تلاش نیاز دارند.

تمایز بین ورزش پویا و ایستا تمایز مهم است، زیرا قلب بسته به نوع ورزشی که انجام می‌دهید، با گذشت زمان به‌طور متفاوتی سازگار می‌شود. ورزش پویا حجم خونی را که قلب پمپاژ می‌کند، افزایش می‌دهد و می‌تواند به مرور زمان موجب بزرگ شدن یا اتساع قلب شود. ورزش ایستا میزان فشار روی قلب را افزایش می‌دهد و می‌تواند موجب بزرگ شدن قلب و ضخیم شدن دیواره‌های آن شود.

ورزش‌ فراتر از حد توصیه‌شده، مانند بیش از یک ساعت ورزش در بیشتر روزهای هفته می‌تواند به ایجاد سندرم قلب ورزشکار بینجامد.

سندرم قلب ورزشکار معمولاً در ورزشکاران استقامتی رخ می‌دهد که به‌طور منظم در فعالیت‌هایی مانند ماراتن یا سایر مسابقه‌های طولانی‌مدت شرکت می‌کنند. بسیاری از آن‌ها چند ساعت در روز و بیش از ۱۲ تا ۱۵ ساعت در هفته ورزش می‌کنند.

در دوندگان، قلب خود را در پاسخ به نیاز به پمپاژ حجم بالایی از خون تغییر می‌دهد. در نتیجه‌ی این امر حفره‌های قلب بزرگ می‌شوند تا خون بیشتری را نگهدارند و پمپاژ کنند. در وزنه‌برداران، قلب با ضخیم شدن در پاسخ به افزایش فشار وارده تغییر می‌کند.

سندرم قلب ورزشکار ممکن است مشکلاتی را در پی داشته باشد. اول اینکه ورزشکارانی که قلب آن‌ها به‌طور قابل‌توجهی بزرگ شده است، ممکن است درمعرض خطر دچار شدن به فیبریلاسیون دهلیزی قرار داشته باشند. فیبریلاسیون دهلیزی ریتم غیرطبیعی قلب است که معمولا در افراد مسن یا کسانی که فشار خون بالا دارند یا دچار نارسایی قلبی هستند، رخ می‌دهد. ریتم غیرطبیعی قلب نگران‌کننده است، زیرا ممکن است به سکته منجر شود.

دلایل بالقوه زیادی برای بروز فیبریلاسیون دهلیزی در ورزشکاران وجود دارد. دهلیز اتساع‌یافته (محفظه بالایی قلب) ممکن است ملتهب شود و بافت زخم ایجاد کند و خطر ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی را افزایش دهد. استرس و عوامل محیطی نیز ممکن است دست به دست هم داده و خطر آریتمی را افزایش دهند.

کلسیفیکاسیون عروق کرونر یکی دیگر از نگرانی‌ها در میان ورزشکاران برتر است. این وضعیت که معمولا در افراد مسن یا افراد دارای عوامل خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر رخ می‌دهد خطر حمله قلبی یا سکته را افزایش می‌دهد.

در سال‌های اخیر، پزشکان از آزمایش‌های تصویربرداری برای نظارت بر تجمع کلسیم در شریان‌های بیماران خود استفاده می‌کنند تا خطر حمله قلبی یا سکته را در آن‌ها را در طول زمان مشخص کنند.

مشخص نیست چرا ورزشکاران ممتاز دچار کلسیفیکاسیون عروق کرونر می‌شوند. خوشبختانه به‌نظر نمی‌رسد خطر حمله قلبی در ورزشکاران حتی در میان کسانی که دچار سطوح بالایی از کلسیفیکاسیون عروق کرونر هستند، بیشتر باشد. به عنوان مثال، مطالعه‌ای روی حدود ۲۲ هزار شرکت‌کننده نشان داد خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی‌عروقی حتی در ورزشکارانی که زیاد ورزش می‌کردند و دارای سطح بالای کلسیفیکاسیون بودند، بالاتر نبود.

برخی از ورزشکاران که نگران تجمع کلسیم در شریان‌های قلب خود هستند، ممکن است این سوال را مطرح کند که آیا باید داروهایی مانند آسپرین یا استاتین‌ها را مصرف کنند. اما خطرات از فرد به فرد دیگر متفاوت است، بنابراین این افراد باید با پزشک مشورت کنند.

هرچند خطر ابتلا به سندرم قلب ورزشکار در ورزشکاران نخبه می‌تواند بیشتر باشد، بدون شک ورزش یکی از بهترین روش‌ها برای حفظ سبک زندگی سالم است. به عنوان مثال، اگر فرد به‌طور منظم ورزش نکند، قلبش سفت می‌شود و مانند قبل خون را پمپاژ نمی‌کند.

ورزش‌های معمول به ویژه ورزش‌های پویا به حفظ قلب سازگار و جلوگیری از سفت‌شدن آن کمک می‌کنند. قلب سازگار وقتی پر از خون می‌شود، بیشتر اتساع پیدا می‌کند و با هر ضربان خون بیشتری را به بیرون می‌فرستد. پر شدن از خون برای قلب سفت سخت است و در پمپاژ خون به بدن به مشکل برمی‌خورد.

مطالعه‌ای از سال ۲۰۱۸ روی ۵۳ فرد کم‌تحرک که عمدتا در اوایل دهه ششم زندگی خود بودند، نشان داد افرادی که در برنامه ورزشی دو ساله متشکل از ترکیبی از دویدن، دوچرخه‌سواری و ورزش الپتیکال شرکت کردند، دارای قلب‌های سازگارتری نسبت به کسانی بودند که ورزش نمی‌کردند.

برای ورزش کردن هیچ‌وقت دیر نیست. دنبال کردن دستورالعمل‌های کارشناسان در خصوص ورزش می‌تواند به ارتقای سلامت جسمی و روانی و همچنین جوان ماندن قلب کمک کند.