چرا گاهی اوقات احساس می‌کنیم تحت‌نظر هستیم؟
تنها هستید و ناگهان شک می‌کنید کسی در اتاقتان است. شاید فیلم ترسناکی تماشا کرده‌اید یا رمانی ترسناک خوانده‌اید و فکر می‌کنید ممکن است قاتلی در اتاق شما کمین کرده باشد. به اطراف نگاه می‌کنید و در کمد را باز می‌کنید، اما کسی آنجا نیست. چرا ذهن شما این احساس را در شما ایجاد می‌کند که گویی تحت‌نظر هستید؟
دلایل مختلفی ازجمله خواندن کتاب‌های ترسناک یا تماشای فیلم ها یا اخبار ترسناک موجب می‌شود فرد احساس کند تحت‌نظر است. علاوهبراین، گوش‌به‌زنگی بیش‌ازحد درمورد وقوع رویدادی استرس‌زا یا آسیب‌زا و اختلالات روانی نیز موجب بروز این احساس می‌شوند. در موارد شدیدتر، فرد ممکن است دچار بدگمانی یا پارانویا و گوش به زنگی باشد که اغلب به اختلالات سلامت روان یا بیماری فیزیکی مغز مربوط می‌شود.
انسان‌ها احتمالا به نحوی تکامل پیدا کرده‌اند که نسبت به نگاه خیره‌ی دیگران حساس باشند
گاهی هم واقعاً تحت‌نظر هستیم. انسان‌ها احتمالا به نحوی تکامل پیدا کرده‌اند که نسبت به نگاه خیره‌ی دیگران حساس باشند. گفته می‌شود مغز انسان دارای شبکه‌ای عصبی است که وظیفه‌اش پردازش نگاه خیره‌ی دیگران است. شاید توجه ما به نگاه دیگران به این دلیل به وجود آمده باشد که می‌تواند به تعاملات مشترک بین انسان‌ها کمک کند.
دیدن اینکه فرد به کجا نگاه می‌کند، نسبتا آسان است، زیرا می‌توانیم نقطه تمرکز مردمک‌های چشم‌های او را متوجه شویم و با دید محیطی خود می‌توانیم سرنخ‌هایی مانند زبان بدن را متوجه شویم که نشان می‌دهند فرد به ما نگاه می‌کند.
گاهی اوقات حتی وقتی کسی نظاره‌گر ما نیست، محرک‌های بیرونی می‌توانند موجب ترس ما شوند و ما را وادار کنند اطراف خود را نگاه کنیم تا ببینیم که آیا تحت‌نظر هستیم یا نه. این محرک‌ها می‌تواند شامل تماشا کردن فیلم یا خواندن رمانی ترسناک باشد که در آن شخصیتی ترسناک قهرمان داستان را تعقیب می‌کند. علاوهبراین اگر وقتی تنها هستیم، صدایی تصادفی را بشنویم، شاید احساس کنیم کسی در آنجا وجود دارد.
براساس مطالعه‌ای که سال ۲۰۲۳ در مجله‌ی Frontiers in Psychology منتشر شد، برای افرادی که رویدادهای آسیب‌زا را تجربه کرده‌اند، گوش به زنگی به نوعی مکانیسم دفاعی تبدیل می‌شود که هدف آن اجتناب از خطر ازطریق پرهیز از تجربه استرس در آینده است.
علائمی مانند پارانویا و اضطراب که معمولا پس از رویدادهای استرس زا ظاهر می‌شوند، می‌توانند در ناحیه مشابهی از مغز رخ دهند. آمیگدال عواطفی مانند استرس و اضطراب را پردازش می‌کند. چنانچه آمیگدال فعالیت بیش‌ازحدی داشته باشد یا به دلیل آسیب فیزیکی یا استرس مدام آسیب ببیند، ممکن است به واکنش‌های عاطفی مانند ادراک تهدید منجر شود.
- اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی ؛ علل، علائم و درمان5 آذر 99مطالعه '40
- بیش از نیمی از جمعیت زیر ۷۵ سال جهان با خطر ابتلا به اختلالات روانی مواجه‌اند18 مرداد 02مطالعه '3
غیرعادی نیست که گاهی احساس کنید تحت‌نظر هستید، اما مشکل زمانی به وجود می‌آید که به مدت طولانی احساس کنید تحت‌نظر قرار دارید. دراین‌صورت، توانایی فکر کردن به این موضوع را از دست می‌دهید که آیا احساس تحت نظر بودن فقط یک احساس است یا اینکه واقعیت دارد.
علائم اسکیزوفرنی شامل گوش به زنگی بیش از حد و پارانویا می‌شود که می‌تواند شامل این توهم باشد که کسی شما را تحت‌نظر دارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهند در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، پارانویا با سطح فعالیت غیرعادی در سیستم لیمبیک همراه است؛ بخشی از مغز که شامل آمیگدال می‌شود و واکنش‌های عاطفی و رفتاری مبتنی بر بقا مانند پاسخ جنگ یا گریز را کنترل می‌کند.
مطالعه ای در سال ۲۰۲۲ توضیح داد در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، پارانویا با افزایش جریان خون در هنگام استراحت در آمیگدال ارتباط دارد. علاوهبراین، ارتباط غیرمعمول بین آمیگدال و سایر نواحی مغز، مانند قشر بینایی، هیپوکامپ و قشر پیش‌پیشانی با پارانویا ارتباط دارد.
صرف‌نظر از علت، اگر به‌طور مداوم پارانویا را تجربه می‌کنید، بهتر است به متخصص سلامت روان مراجعه کنید؛ خصوصا اگر در شرایطی که شواهد فیزیکی مبنی بر حضور کسی در آنجا وجود نداشته باشد، همچنان احساس کنید تحت‌نظر هستید یا اضطراب تحت نظر بودن در شما تشدید شود. بنا به توصیه‌ی کارشناسان، در صورت بروز مشکل، به جای اینکه منتظر بمانید، به متخصص مراجعه کنید چرا که مداخله‌ی زودهنگام اهمیت زیادی دارد.
نظرات