نداشتن خواب کافی می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهد؟

نداشتن خواب کافی یکی از مصائب رایج عصر مدرن است. اگر همیشه به اندازه‌ای که دوست دارید نمی‌توانید بخوابید، شاید اخبار مربوط به مطالعه‌ای جدید کمی شما را نگران کند. براساس یافته‌های این مطالعه، افرادی که کمتر از ۶ ساعت در شب می‌خوابند، در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دارند. اکنون این سؤال مطرح می‌شود که چه نتیجه‌ای می‌توانیم از یافته‌های جدید بگیریم؟ به‌نظر می‌رسد رابطه‌ی بین خواب و دیابت پیچیده است.

محققان به‌تازگی داده‌های بیوبانک بریتانیا را که یک پایگاه داده‌ی بزرگ زیست‌پزشکی و منبعی جهانی برای تحقیقات بهداشتی و پزشکی است، تجزیه‌وتحلیل کردند. آن‌ها اطلاعات ۲۴۷٬۶۸۷ بزرگسالی را که وضعیت سلامتشان برای بیش از یک دهه دنبال شده بود، بررسی کردند.

محققان قصد داشتند تا علاوه‌بر درک ارتباط موجود بین مدت‌ زمان خواب و دیابت نوع ۲، به این سؤال نیز پاسخ دهند که آیا رژیم غذایی سالم، اثرات کمبود خواب بر خطر ابتلا به دیابت را کاهش می‌دهد یا خیر.

در پژوهش اخیر ابتدا از شرکت‌کنندگان پرسیده شد که چقدر در ۲۴ ساعت می‌خوابند. خواب بین ۷ تا ۸ ساعت به‌عنوان متوسط و معمولی درنظر گرفته شد. محققان مدت‌ خواب کوتاه را به سه دسته تقسیم کردند: خفیف (۶ ساعت)، متوسط (پنج ساعت) و شدید (بین سه تا چهار ساعت). آن‌ها به تجزیه‌وتحلیل داده‌های مربوط به خواب در کنار اطلاعات مربوط به رژیم غذایی افراد پرداختند.

حدود ۲٫۳ درصد از شرکت‌کنندگان در طول دوره‌ی پیگیری مبتلا به دیابت نوع ۲ تشخیص داده شدند. با وجود مرتبط‌بودن داشتن عادات تغذیه‌ای مناسب و کاهش خطر ابتلا به دیابت، افرادی که تغذیه‌ی سالمی داشتند، اما کمتر از ۶ ساعت در روز می‌خوابیدند، بیشتر از افرادی که در طبقه‌بندی خواب طبیعی بودند، درمعرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار داشتند.

یکی از محدودیت‌های مطالعه این است که در آن رژیم غذایی سالم براساس تعداد وعده‌های میوه، سبزیجات، ماهی و گوشت قرمزی که فرد در طول روز یا در طول هفته مصرف می‌کند، تعریف شده است. از سوی دیگر در تعریف مذکور به این موضوع توجه نشده که چگونه الگوهای غذایی مانند غذاخوردن با محدودیت زمانی یا رژیم غذایی مدیترانه‌ای ممکن است خطر ابتلا به دیابت را در بین کسانی که کمتر می‌خوابند تغییر دهد.

از سوی دیگر اطلاعات مربوط به میزان خواب و رژیم غذایی شرکت‌کنندگان در مطالعه تنها در زمان گزینش آن‌ها جمع‌آوری شد؛ درصورتی‌که امکان دارد این داده‌ها در طول مطالعه تغییر کرده باشند. نویسندگان خود به وجود چنین محدودیت‌هایی اذعان می‌کنند.

در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، بدن در برابر اثرات هورمونی به‌نام انسولین مقاوم می‌شود و به‌آرامی ظرفیت تولید مقدار کافی از آن را در لوز‌المعده ازدست می‌دهد. انسولین هورمون بسیار مهمی است؛ زیرا با کمک به انتقال گلوکز (قند) به سلول‌های موجود در سراسر بدن، میزان آن را تنظیم می‌کند.

محققان هنوز به‌طور دقیق نمی‌دانند چرا افرادی که کمتر می‌خوابند ممکن است در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار داشته باشند؛ اما تحقیقات پیشین نشان داده‌اند که اغلب اوقات نشانگرهای التهابی و اسیدهای چرب آزاد در خون افراد کم‌خواب افزایش می‌یابد.

افزایش نشانگرهای التهابی و اسیدهای چرب آزاد در خون، حساسیت به انسولین را مختل می‌کند و به مقاومت به آن منجر می‌شود. چنین اتفاقی بدان معنا است که بدن برای استفاده‌ی صحیح از انسولین به‌منظور تنظیم سطح گلوکز خون به مشکل برمی‌خورد و درنتیجه خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ افزایش می‌یابد.

افرادی که به اندازه‌ی کافی نمی‌خوابند و افرادی مانند کارگران شیفت که الگوهای خواب نامنظمی دارند، اختلالاتی را در ریتم طبیعی بدن که با نام «ریتم شبانه‌روزی» شناخته می‌شود، تجربه می‌کنند. این موضوع می‌تواند در ترشح هورمون‌هایی مانند کورتیزول، گلوکاگون و هورمون‌های رشد اختلال ایجاد کند. این هورمون‌ها که به‌طور معمول سطح گلوکز خون را به‌خوبی متعادل نگه می‌دارند، درطول روز ترشح می‌شوند تا نیازهای درحال‌ تغییر بدن را برای انرژی برآورده کنند.

اگر هورمون‌های تامین‌کننده‌ی انرژی بدن به‌خطر بیفتند، این اتفاق ممکن است توانایی بدن برای کنترل سطح گلوکز را درطول روز کاهش دهد. احتمالا این عامل به‌همراه برخی عوامل دیگر در افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در افرادی که کمتر از ۶ ساعت در شبانه‌روز می‌خوابند نقش داشته باشند.

بررسی مطالعات متعدد نشان می‌دهد که داشتن هفت تا هشت ساعت خواب در شبانه‌روز، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را به حداقل می‌رساند. زمانی‌که افراد کمتر از ۷ ساعت یا بیشتر از ۸ ساعت بخوابند، این خطر شروع به افزایش می‌کند. دلیل وجود ارتباط بین خواب طولانی و خطر ابتلا به دیابت ممکن است به افزایش وزن افراد مرتبط باشد؛ چراکه افزایش وزن یکی از پیامدهای خواب طولانی‌مدت به‌شمار می‌رود. به‌ همین ترتیب افرادی که به اندازه‌ی کافی نمی‌خوابند نیز بیشتر در معرض اضافه‌وزن یا چاقی قرار دارند.

خواب کافی بخش مهمی از سبک زندگی سالم است و ممکن است خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را نیز کاهش دهد. براساس مطالعه‌ی اخیر و شواهد دیگر به‌نظر می‌رسد که هفت تا هشت ساعت خواب می‌تواند بازه‌ی مطلوبی محسوب شود؛ بااین‌حال عوامل دیگر مانند تفاوت‌های فردی در کیفیت خواب و سبک زندگی نیز می‌توانند بر رابطه‌ی بین مدت خواب و خطر ابتلا به دیابت تاثیر‌گذار باشند.

درحالی‌که یافته‌های مطالعه‌ی اخیر این سؤال را مطرح می‌کنند که آیا یک رژیم غذایی سالم می‌تواند اثرات کمبود خواب را بر خطر ابتلا به دیابت کاهش دهد یا خیر؛ طیف گسترده‌ای از شواهد به مزایای تغذیه‌ی سالم برای سلامت کلی افراد اشاره دارند.

نویسندگان مطالعه اذعان می‌کنند که داشتن خواب کافی همیشه برای افراد ممکن نیست. به‌گفته‌ی آن‌ها، انجام تمرینات تناوبی با شدت بالا درطول روز ممکن است برخی از اثرات بالقوه‌ی خواب کوتاه روی ابتلا به دیابت را خنثی کند. درواقع ورزش با هر شدتی می‌تواند سطح گلوکز خون را بهبود بخشد.