بیماری مرد درختی: علائم، علل و درمان

بیماری مرد درختی یا اپیدرمودیسپلازی وِروسی‌فورمیس نوعی بیماری ارثی نادر محسوب می‌شود. این بیماری که در اصطلاح عامیانه به آن بیماری درختی می‌گویند، موجب زائده‌های پوستی زگیل‌مانند شبیه پوست درخت می‌شود و با خطر بالای ابتلا به سرطان پوست همراه است.

از زمان کشف سندرم مرد درختی، فقط حدود ۲۰۰ مورد از آن شناسایی شده است. موارد معدودی از بیماری درختی در ایران نیز تشخیص داده شده و گهگاه در مجله‌های پزشکی گزارش شده است؛ گرچه مشهورترین مورد ابتلا به بیماری درختی در ایران مردی از شهرستان خاش در سیستان و بلوچستان بود که بنا به گزارش‌ها در نتیجه‌ی تشخیص دیرهنگام سختی‌های فراوانی را متحمل شد.

زائده‌های پوستی شبیه پوست درخت ناشی از بیماری درختی بسیار دردناک و بدریخت هستند. آن‌ها می‌توانند بسیار بزرگ شده و به ناتوانی چشمگیری منجر شوند. جراحی می‌تواند به حذف زائده‌ها کمک کند، اما امکان عود وجود دارد.

در ادامه به نقل از وب‌سایت وری‌ول‌هلث به علائم، علل و گزینه‌های درمانی سندرم مرد درختی اشاره می‌کنیم.

علائم اصلی بیماری مرد درختی رشد زائده‌هایی روی پوست است. این زائده‌ها به‌طور کلی روی صورت، گردن، تنه، دست‌ها و پاها ظاهر می‌شوند. آن‌ها می‌توانند تا عمق پوست گسترش پیدا کرده و در آنجا با اعمال فشار روی اعصاب موجب درد شوند.

در صورت ابتلا به بیماری درختی، امکان بروز انواع مختلفی از مشکلات پوستی ازجمله موارد زیر وجود دارد:

• نواحی صاف، پوسته پوسته، قهوه‌ای مایل به قرمز پوست
•  برآمدگی‌های کوچک سفت شبیه جوش
• زائده‌های شاخ‌مانند یا شبیه پوست و ریشه درخت که می‌تواند بسیار دردناک باشد
• سرطان پوست

برخی از موارد سندرم مرد درختی شامل زائده‌های پروتئینی بسیار بزرگ و سخت به نام کراتین می‌شود. کراتین همان ماده‌ای است که شاخ، سم، پنجه و ناخن از آن تشکیل شده است.

همه‌ی مشکلات فوق به این دلیل رخ می‌دهند که سندرم مرد درختی فرد را دربرابر ویروس‌ پاپیلومای انسانی (HPV) آسیب‌پذیر می‌کند.

بیماری درختی می‌تواند ژنتیکی یا اکتسابی باشد. انواع مختلف بیماری مرد درختی براساس علت طبقه‌بندی می‌شوند و شامل عفونت ناشی از سویه‌های خاصی از HPV به همراه جهش ژنتیکی یا داشتن نقص سیستم ایمنی است.

شکل ژنتیکی بیماری مرد درختی معمولاً قبل از ۲۰ سالگی ظاهر می‌شود، اما گاهی نیز در میانسالی خود را نشان می‌دهد.

اعتقاد بر این است که فرم ارثی بیماری مرد درختی ناشی از جهش ژنتیکی است که پاسخ سیستم ایمنی را به برخی از ویروس‌ها ازجمله سویه خاصی از HPV مختل می‌کند. این امر به ویروس اجازه انتشار می‌دهد. دانشمندان تصور می‌کنند جهش از نوع مغلوب است، یعنی باید ژن را از هر دو والد خود دریافت کنید تا بیماری را نشان دهید.

حدود ۷۵ درصد از افراد مبتلا به بیماری درختی دارای جهش‌هایی در یکی از دو ژن EVER1 و EVER2 هستند. ۲۵ درصد دیگر شامل موارد غیرژنتیکی و جهش در چندین ژن دیگر می‌شود که امکان تکثیر گسترده‌ی HPV را فراهم می‌سازند.

نوع اکتسابی بیماری مرد درختی در افراد دارای نقص سیستم ایمنی به دلیل موارد زیر رخ می‌دهد:

• ابتلا به آچ‌آی‌وی/ایدز (شایع‌ترین علت)
• ابتلا به برخی از اختلالات خونی
• مصرف داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی

اچ‌پی‌وی (HPV) از عفونت‌های شایع منتقل‌شونده ازطریق رابطه جنسی است. این ویروس همچنین می‌تواند به سرطان دهانه رحم، سرطان آلت تناسلی و سرطان مقعد منجر شود. واکسنی برای جلوگیری از  سویه‌هایی که موجب سرطان‌های مذکور می‌شوند، وجود دارد.

بیماری مرد درختی با سویه‌های متفاوتی از اچ‌پی‌وی ارتباط دارد که پوست را آلوده می‌کنند. سویه‌هایی که مشخص شده است در ابتلا به سندرم مرد درختی نقش دارند، اچ‌پی‌وی نوع ۵، ۸ و ۱۰ هستند. تاکنون واکسنی برای این سویه‌ها تولید نشده است.

در بیشتر موارد بیماری مرد درختی به‌خاطر ظاهر مشخصی که دارد، فوراً تشخیص داده می‌شود. پزشکان ممکن است تشخیص خود را با نمونه‌برداری از بافت و بررسی آن در آزمایشگاه تأیید کنند. زائده‌های بیماری مرد درختی ویژگی‌های خاصی دارند که زیر میکروسکوپ قابل مشاهده است. همچنین نوع اچ‌پی‌وی نیز به‌طورکلی قابل شناسایی است.

درحال‌حاضر درمان خاصی برای بیماری مرد درختی وجود ندارد، گرچه برخی از درمان‌ها ازجمله موارد زیر می‌توانند موثر باشند:

حذف زائده‌ها: روش‌های مورد استفاده برای حذف زائده‌ها می‌تواند شامل مواد شیمیایی، سرمادرمانی (کرایوتراپی)، جراحی الکتریکی یا از بین بردن به کمک لیزر باشد. ممکن است به دلیل رشد مجدد نیاز به تکرار درمان‌ها به‌صورت دوره‌ای باشد.

رتینوئیدها: اشکال خوراکی یا موضعی رتینوئیدها دردسترس است و یکی از نمونه‌های آن ایزوترتینوئین است.

جراحی سرطان: برداشتن تومورها و بازسازی گزینه‌هایی برای مقابله با سرطان‌های تهاجمی پوست هستند.

محافظت از خود دربرابر نور خورشید نیز مهم است، زیرا قرار گرفتن درمعرض نور خورشید می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهد. این امر شامل پرهیز از قرار گرفتن درمعرض نور مستقیم خورشید، پوشیدن لباس‌های محافظ و استفاده از ضدآفتاب می‌شود.

اگر فردی پس از دریافت عضو پیوندی دچار سندرم مرد درختی شده باشد، ممکن است لازم باشد پزشکان داروهای او را تغییر دهند.

سندرم مرد درختی امید به زندگی را کاهش نمی‌دهد، مگر اینکه فرد دچار سرطان شده باشد و تحت درمان قرار نگیرد. زمانی که بیماری خیلی زود تشخیص داده شده و تحت درمان قرار می‌گیرد، پیش‌آگهی بهتر است. هدف پیشگیری یا درمان سرطان پوست است. گرچه می‌توان زائده‌ها را حذف کرد، معمولاً پس از مدتی عود می‌کنند و بیمار باید انتظار حذف دوره‌ای و درمان مادام‌العمر را داشته باشد.

سندرم مرد درختی نوعی بیماری نادر به‌حساب می‌آید که موجب چندین نوع زائده پوستی می‌شود که مشخص‌ترین آن‌ها زائده‌های بزرگ و دردناک شبیه پوست و ریشه درخت است. عفونت‌های پوستی ناشی از اچ‌پی‌وی، جهش‌های ژنتیکی خاص یا نقص سیستم ایمنی می‌توانند موجب این بیماری شوند. پزشکان معمولاً به محض مشاهده علائم، بیماری را تشخیص داده و ممکن است برای تأیید تشخیص خود نمونه‌برداری از بافت انجام دهند. درمان شامل حذف زائده‌ها و تومورها و استفاده از رتینوئیدها می‌شود. زائده‌های شبیه پوست درخت ممکن است عود کرده و به جراحی‌های بیشتری نیاز داشته باشند. تشخیص و درمان زودهنگام به نتایج بهتری منجر خواهد شد.