ورم لنفاوی چیست و چگونه درمان می‌شود؟

ورم لنفاوی یا ادم لنفاوی تورمی است که وقتی اتفاق می‌افتد که عاملی روی سیستم لنفاوی تاثیر بگذارد. ورم لنفاوی اغلب بازوها و پاها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، اما ممکن است سایر قسمت‌های بدن را نیز درگیر سازد.

سیستم لنفاوی مایعات، پروتئین‌ها و سموم اضافی را از سلول‌ها و بافت‌ها جمع‌آوری می‌کند و آن‌ها را به جریان خون بازمی‌گرداند. وقتی سیستم لنفاوی به خوبی عمل نمی‌کند، مایعات در بدن تجمع پیدا می‌کنند و این امر ممکن است موجب تورم شود. ورم لنفاوی همچنین خطر ابتلا به عفونت را در محل بروز این عارضه افزایش می‌دهد.

ورم لنفاوی می‌تواند پس از برخی از جراحی‌ها یا به دلیل ابتلا به برخی از بیماری‌ها یا اختلالات ژنتیکی اتفاق افتد. در مواردی نیز ممکن است بدون هیچ دلیل شناخته‌شده‌ای دچار ورم لنفاوی شوید. ذکر این نکته ضروری است که ورم لنفاوی نوعی سرطان نیست.

علائم ورم لنفاوی ممکن است خفیف باشد و موجب تورم و ناراحتی خفیف شود. با‌این‌حال، در مواردی ورم لنفاوی ممکن است موجب تورم قابل‌توجهی شود که می‌تواند دردناک باشد و موجب مشکلات پوستی مانند عفونت و زخم شود.

اگر به ورم لنفاوی مبتلا باشید، ممکن است دست‌ها، پاها و سایر نواحی بدن شما متورم به‌نظر برسند. ورم لنفاوی می‌تواند دردناک باشد و روی توانایی شما برای مدیریت فعالیت‌های روزانه‌تان تاثیر بگذارد.

پزشکان نمی‌توانند ورم لنفاوی را به‌طور قطعی درمان کنند، اما درمان‌هایی برای کاهش تورم و ناراحتی وجود دارد. همچنین اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای محدود کردن اثر ورم لنفاوی بر کیفیت زندگی خود انجام دهید.

ورم لنفاوی می‌تواند وضعیتی جدی باشد. در صورت دچار بودن به ورم لنفاوی ممکن است درمعرض خطر ابتلا به عفونت‌هایی قرار داشته باشید که از پوست آغاز می‌شوند. این عفونت‌ها می‌توانند تهدیدکننده زندگی باشند. به‌ندرت، ورم لنفاوی ممکن است موجب لنفانژیوسارکوم شود.  لنفانژیوسارکوم  نوعی سرطان بسیار نادر پوست است.

دو نوع ورم لنفاوی وجود دارد: ورم لنفاوی اولیه و ورم لنفاوی ثانویه.

ورم لنفاوی اولیه ناشی از اختلالات نادر و ارثی است که بر نحوه رشد سیستم لنفاوی اثر می‌گذارند. ورم لنفاوی اولیه ناشی از این شرایط می‌تواند در این سنین ظاهر شود:

• دوران نوزادی: نوزادان ممکن است با بیماری میلوری که فرم ارثی از ورم لنفاوی است، متولد شوند.
• بلوغ، در دوران بارداری یا تا سن ۳۵ سالگی: بیماری میگ (ورم لنفاوی پراکوکس) ممکن است بر افرادی که در سن بلوغ یا در دوران حاملگی و تا سن ۳۵ سالگی هستند، تاثیر بگذارد.
• پس از ۳۵ سالگی: پس از ۳۵ سالگی، نوعی ورم لنفاوی با شروع دیررس می‌تواند موجب تورم محدود به پاها شود.

اگر سیستم لنفاوی شما براثر جراحی، تروما یا پرتودرمانی آسیب‌دیده باشد، ورم لنفاوی ثانویه ممکن است رخ دهد. این وضعیت بیشتر در افرادی که تحت درمان سرطان سینه قرار گرفته‌اند، دیده می‌شود. البته همه افرادی که تحت درمان سرطان سینه قرار می‌گیرند، دچار ورم لنفاوی نمی‌شوند.

شایع‌ترین علامت ورم لنفاوی تورم است. تورم ممکن است به تدریج ایجاد شود و ممکن است در مراحل اولیه ورم لنفاوی متوجه تورم غیرعادی نشوید. تورم ناشی از ورم لنفاوی ممکن است به‌طور ناگهانی نیز ایجاد شود. سایر علائم ورم لنفاوی که ممکن است دچار آن شوید، عبارت‌اند از:

• نمی‌توانید رگ‌ها یا تاندون‌های دست و پای خود را ببینید یا آن‌ها را احساس کنید.
• به‌نظر می‌رسد اندازه دست‌ها یا پاهای شما کمی متفاوت باشند.
• به‌نظر می‌رسد مفاصل شما به طور غیرعادی سفت یا انعطاف‌ناپذیر هستند.
• پوست شما پف کرده یا قرمز به‌نظر می‌رسد.
• بازوها یا پاها یا سایر نواحی بدنتان متورم شده است.
• در دست‌ها، پاها یا سایر قسمت‌های بدنتان احساس سنگینی با پرشدگی می‌کنید.
• لباس‌ها یا جواهراتان تنگ‌تر از حالت عادی می‌شوند.
• احساس سوزش یا خارش دارید.
• پوست شما به‌طور قابل‌توجهی ضخیم‌تر می‌شود.

عواملی مانند آنچه در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم، می‌توانند موجب ورم لنفاوی شوند:

جراحی سرطان سینه: گاهی اوقات جراحی سرطان سینه شامل حذف غدد لنفاوی زیر بازو و آسیب به عروق لنفاوی مجاور می‌شود.

جراحی لگن: جراحی به منظور برداشتن گره‌های لنفاوی لگن ممکن است موجب ورم لنفاوی شود.

پرتودرمانی: پرتودرمانی ممکن است موجب ایجاد جای زخم و آسیب به سیستم لنفاوی شود، پوست را ملتهب سازد و سیستم لنفاوی را تحت فشار قرار دهد.

ضربه: سیستم لنفاوی شبکه‌ای از عروق است که هم در نزدیکی سطح پوست و هم در لایه‌های عمیق بدن قرار دارد. گاهی اوقات وارد آمدن ضربه به ناحیه‌ای از بدن ممکن است به عروق لنفاوی زیر پوست شما آسیب بزند و موجب ورم لنفاوی شود.

عفونت: عفونت ممکن است آسیب به سیستم لنفاوی را افزایش دهد.

ابتلا به چاقی: افراد چاق ممکن است بافت چربی اضافی داشته باشند که بر عروق و گره‌های لنفاوی آن‌ها فشار وارد کند. این فشار اضافی ممکن است بر تخلیه لنف تاثیر بگذارد.

عدم فعالیت: عضلات پا به گردش لنف کمک می‌کنند. اگر بی‌تحرک باشید، ممکن است پاهایتان تورم داشته باشد.

تومور: تومورها ممکن است مانع از تخلیه لنف شوند.

بیماری‌های قلبی: افرادی که دچار مشکلات لنفاوی خصوصا نارسایی احتقانی قلب هستند، ممکن است دچار ورم لنفاوی شوند. مجاری لنفاوی لنف را به قلب برمی‌گردانند. اگر قلب شما آن‌طور که باید کار نکند، ممکن است متوجه اضافه وزن یا تورم پاهای خود شوید.

مشکلات عروق خونی: عروق خونی شما حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از مایعات را در سراسر بدن حمل می‌کنند. وقتی عاملی روی عروق خونی شما تاثیر می‌گذارند (سیستم عروقی)، ممکن است دچار مشکلات مزمن مرتبط با عروق خونی شوید. مشکلات مزمن عروق خونی می‌توانند موجب ورم لنفاوی شوند.

بیماری کلیوی: کلیه‌های شما در جهت حذف مایعات اضافی و مواد زائد از بدن کار می‌کنند. اگر کلیه‌ها آن‌طور که باید کار نکنند، بدن شما ممکن است در دفع مایعات دچار مشکل شود. مایعات اضافی ممکن است موجب تورمی شوند که ادم لنفاوی را در پی دارد.

اگر دچار تورمی باشید که ممکن است دراثر ورم لنفاوی باشد، پزشک می‌تواند چندین آزمایش برای تعیین این موضوع انجام دهد که آیا ورم لنفاوی موجب تورم شده است یا خیر. این آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

سونوگرافی داپلر: این آزمایش جریان خون را بررسی می‌کند. در این روش، امواج صوتی با فرکانس بالا (اولتراسوند) به سلول‌های قرمز خون برخورد می‌کنند و بازتاب می‌شوند. این آزمایش می‌تواند به شناسایی موانع در خون‌رسانی کمک کند و دلایل دیگر تورم مانند لخته‌های خون را رد کند.

تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI): در این آزمایش از آهنربا، امواج رادیویی و کامپیوتر برای ایجاد تصاویر دقیق و سه‌بعدی از داخل بدن شما استفاده می‌شود. ارائه‌دهندگان خدمات درمانی ممکن است از این آزمایش برای بررسی این‌ موضوع استفاده کنند که آیا عاملی مانند تومور سیستم لنفاوی فرد را تحت فشار قرار داده است یا خیر.

توموگرافی رایانه‌ای (سی‌تی‌اسکن): در این آزمایش از اشعه ایکس برای نشان‌دادن تصاویری دقیق و لایه لایه از ساختارهای بدن استفاده می‌شود. مانند ام‌آر‌آی، ارائه‌دهندگان خدمات درمانی ممکن است از این آزمایش برای بررسی علائمی که نشانگر فشار احتمالی بر سیستم لنفاوی است، استفاده کنند.

ورم لنفاوی چند مرحله دارد. پزشکان از سیستم مرحله‌بندی زیر برای این امر استفاده می‌کنند:

مرحله صفر: ناحیه آسیب‌دیده ممکن است احساس سفتی، تورم و سنگینی داشته باشد، اما در ظاهر علائم بیرونی تورم به چشم نخورد.

مرحله یک: در این مرحله ممکن است گهگاه تورم وجود داشته باشد و این تورم با بالا بردن ناحیه آسیب‌دیده از بین می‌رود.

مرحله دوم: ناحیه آسیب‌دیده تقریبا همیشه متورم است و ممکن است پوست این ناحیه سفت از قسمت‌های اطراف احساس شود.

مرحله سوم: ناحیه آسیب‌دیده دارای تورم قابل‌توجهی است و تغییراتی مانند تغییر در رنگ و بافت در پوست مشاهده می‌شود.

درمان قطعی برای ورم لنفاوی وجود ندارد. اما راه‌هایی برای کاهش علائم آن وجود دارد، به‌طوری‌که بر کیفیت زندگی فرد مبتلا تاثیری نداشته باشد.

درمان‌های ورم لنفاوی بسته به علت و مرحله بیماری متفاوت است. درمان‌ها ممکن است شامل فیزیوتراپی یا سایر درمان‌ها برای حفظ حرکت مایع لنفاوی و کاهش تورم و درد باشد. پزشک همچنین ممکن است آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت و همچنین مسکن تجویز کند.

درمان‌های ورم لنفاوی معمولاً شامل ترکیبی از فیزیوتراپی و استفاده از لباس‌ها یا باندپیچی‌هایی است که مایعات را از نواحی آسیب‌دیده حرکت می‌دهند.

اگر برای درمان ورم لنفاوی تحت فیزیوتراپی قرار داشته باشید، استفاده از بانداژ یا لباس مخصوص پس از درمان برای حفظ اثر درمان بسیار مهم است. درمان‌های فیزیکی برای ورم لنفاوی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

لباس‌های فشرده‌کننده: لباس‌های فشرده‌کننده شامل جوراب، آستین یا باندهایی هستند که برای حرکت مایعات از بافت‌ها به گردش خون، فشار وارد می‌کنند. این کار موجب کاهش تورم و خطر عوارض ورم لنفاوی می‌شود.

فیزیوتراپی: فیزیوتراپیست‌هایی که در درمان ورم لنفاوی تخصص دارند، نوعی ماساژ ملایم انجام می‌دهند تا به بهبود جریان مایعات بدن کمک کنند. این روش را تخلیه دستی لنف می‌نامند. فیزیوتراپیست‌ها ممکن است به شما نحوه انجام این ماساژ را آموزش دهند.

بانداژ فشاری چندلایه: بعد از درمان تخلیه دستی لنف، فیزیوتراپیست ممکن است باندهای فشاری چندلایه را روی نواحی متورم بدن شما باندپیچی کند (اگر تاکنون مچ پایتان خود را پیچ خورده باشد، احتمالاً از باند کشی برای جلوگیری از تورم استفاده کرده‌اید. باندپیچی فشاری چندلایه نیز به همین شکل برای کاهش تورم ورم لنفاوی عمل می‌کند).

فیزیوتراپیست‌ها باندها را به صورت لایه‌به‌لایه روی نواحی متورم بدن شما می‌پیچند تا فشارهای مختلفی ایجاد کنند. این باندها به بافت‌های بدن فشار وارد می‌کنند و باعث می‌شوند مایعات به جریان خون برگردند.

دستگاه‌های فشاری: این دستگاه‌ها با استفاده از فشار هوای متناوب کمک می‌کنند تا مایعات در رگ‌های لنفاوی و سیاهرگ‌ها حرکت کنند. این کار از تجمع مایعات در دست‌ها، پاها و دیگر قسمت‌های بدن جلوگیری می‌کند. این دستگاه‌ها به‌وسیله اتصال پمپ به آستینی که دور قسمت‌های آسیب‌دیده بدن شما پیچیده می‌شود، کار می‌کنند. پمپ فشاری ایجاد می‌کند که باعث باد شدن و سپس خالی شدن آستین می‌شود. این کار به حرکت مایعات در بدن کمک می‌کند. پمپ‌های فشاری ممکن است از بروز عوارض بیشتر در ورم لنفاوی جلوگیری کنند.

ارتفاع: جاذبه در علائم ورم لنفاوی نقش دارد. باید سعی کنید تا جایی که ممکن است ناحیه آسیب‌دیده بدن خود را بالا نگه دارید.

ورزش: ورزش برای تحریک تخلیه لنف مهم است.

در صورتی که درمان‌های غیرجراحی در تسکین علائم اثری نداشته باشند، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند.

جراحی برای درمان ورم لنفاوی معمولا فقط زمانی انجام می‌شود که ورم لنفاوی شدید باشد. جراحی نیز درمان قطعی نیست و همه‌ی بیماران واجد شرایط جراحی نیستند. جراحی‌های درمان ورم لنفاوی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

عمل بای‌پس عروق لنفاوی: این جراحی شامل اتصال و تغییر مسیر رگ‌های لنفاوی و وریدها است تا از موانع عبور کنند و اجازه دهند لنف به سیستم وریدی بدن تخلیه شود.

انتقال غدد لنفاوی: در این جراحی، جراحان غدد لنفاوی آسیب‌دیده را با غدد سالم از بخش‌های دیگر بدن شما عوض می‌کنند تا سیستم لنفاوی جدیدی برای ناحیه مبتلا به ورم لنفاوی ایجاد کنند.

حجم‌زدایی: این نوع جراحی برای درمان اشکال بسیار شدید ورم لنفاوی به کار می‌رود. در این روش، جراح تمام پوست، چربی و بافت‌های آسیب‌دیده در ناحیه مبتلا را برداشته و سپس پوست سالمی را روی آن پیوند می‌زنند.

درحالی‌که نمی‌توان تمامی خطرات احتمالی ابتلا به ورم لنفاوی را از بین برد، اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش تورم و حتی جلوگیری از آن انجام دهید. اگر قرار است تحت جراحی سرطان سینه یا درمان‌های دیگر قرار گیرید، از جراح و پزشکان خود بپرسید چه تمریناتی می‌توانند تورم را کم کنند. کارهای دیگری که می‌توانید انجام دهید، شامل موارد زیر است:

بر بدن خود نظارت داشته باشید: از پزشک خود بخواهید قسمت آسیب‌دیده بدن شما را بررسی کند تا تغییرات کوچک که ممکن است قبل از تورم، نشانه‌های ورم لنفاوی باشند، شناسایی شود. اگر تغییرات زود شناسایی شوند، می‌توانید سریع‌تر درمان را شروع کنید.

بالا نگهداشتن نواحی آسیب دیده: هر زمان می‌توانید، دست یا پای آسیب دیده خود را بالاتر از سطح قلب خود نگه دارید.

تحرک داشته باشید: در طول بهبودی، سعی کنید به آرامی حرکت کنید تا مایعات در بدن شما به خوبی جریان پیدا کنند.

از قرار گرفتن درمعرض دماهای شدید پرهیز کنید: گرمای زیاد ممکن است خطر ابتلا به ورم لنفاوی را بیشتر کند.

وقتی دست یا پای شما متورم است، ممکن است احساس راحتی نکنید. این پیشنهادها می‌توانند به شما کمک کنند:

لباس‌های راحت بپوشید: لباس‌های گشاد بپوشید که به دست‌ها و پاهای شما فشاری وارد نکند. از پوشیدن جوراب‌ها یا لباس‌هایی که تنگ هستند، خودداری کنید و کفش‌های راحت بپوشید. ممکن است نتوانید جواهرات یا ساعت‌ها را روی دست آسیب‌دیده بپوشید، اما اگر پوشیدید، مطمئن شوید به دست شما فشار نیاورد.

به درستی بنشینید: هنگام نشستن، پاهای خود را به‌طور کامل روی زمین قرار دهید و از قرار دادن پاها روی هم خودداری کنید تا مایعات در پاهای شما حرکت کند. سعی کنید هر ۳۰ دقیقه یک بار بلند شوید و کمی حرکت کنید.

ایمن سفر کنید: اگر قصد دارید به زودی سفر هوایی کنید، از پزشک خود بپرسید که آیا باید لباس‌های فشاری روی دست یا پای آسیب‌دیده خود بپوشید یا نه.

ورم لنفاوی یا ادم لنفاوی تورمی است که وقتی رخ می‌دهد که سیستم لنفاوی به درستی عمل نکند و مایعات در بدن تجمع پیدا کنند. این مشکل معمولاً بازوها و پاها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، ولی ممکن است سایر قسمت‌های بدن را نیز درگیر کند. ورم لنفاوی ممکن است ناشی از جراحی، بیماری‌ها، اختلالات ژنتیکی یا حتی بدون دلیل شناخته‌شده‌ای باشد. علائم آن شامل تورم، احساس سنگینی و تغییر در شکل و رنگ پوست است.

این بیماری دو نوع اولیه و ثانویه دارد. ورم لنفاوی اولیه ناشی از اختلالات ارثی است، در حالی که ورم لنفاوی ثانویه معمولاً به دلیل جراحی، پرتودرمانی یا تروما به سیستم لنفاوی ایجاد می‌شود. علل دیگر این مشکل شامل چاقی، عفونت، بیماری‌های قلبی و مشکلات عروقی هستند.

ورم لنفاوی در مراحل مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود، از جمله مرحله صفر که علائم ظاهری ندارد و تا مرحله سوم که تورم شدید همراه با تغییرات در پوست است. درمان‌ها شامل فیزیوتراپی، استفاده از لباس‌های فشرده‌کننده و در موارد شدید جراحی می‌باشد.