نگاهی به کاربردهای رایانش ابری در پنج حوزه‌ حیاتی

پیش از این، به معرفی رایانش ابری و شرکت‌های برتر در این زمینه پرداختیم. 

تجارت و کسب و کار

انسان‌ها برای کسب درآمد و برآورده‌سازی نیازهای خود، به زمینه‌های شغلی مختلفی روی می‌آورند و در این مسیر از ابزارهای مختلفی برای بهینه‌سازی و افزایش بهره‌وری در کسب و کار خود سود می‌برند. بدیهی است که رایانش ابری نیز از این مسئله مستثنی نیست و اغلب اهالی دنیای کسب و کار، پتانسیل‌های این فناوری در زمینه‌ی تجارت را دریافته‌اند. در مطالعه‌ای که با همکاری نشریه‌ی اکونومیست و شرکت آی‌بی‌ام انجام شده، از میان ۵۷۲ کسب و کار مورد بررسی، نزدیک به سه‌چهارم آن‌ها در حال استفاده از رایانش ابری یا آزمایش این تکنولوژی هستند. علاوه‌بر این، احتمال می‌رود ۹۰ درصد از این کسب و کارها در سه سال آینده به مشتریان رایانش ابری تبدیل شوند.

با وجود استقبال کنونی از رایانش ابری در حوزه‌ی کسب و کار، باید به‌خاطر داشت که اغلب این کسب‌و‌کارها صرفا از رایانش ابری به‌منظور جایگزینی برای رویه‌های اداری قدیمی خود استفاده می‌کنند و تنها ۱۶ درصد از آن‌ها از رایانش ابری به منظور ایجاد نوآوری در کسب و کار خود بهره می‌برند.

دلیل استقبال عمده‌ی کسب و کارها از رایانش ابری، مزایایی است که این فناوری با خود به‌همراه دارد. یکی از این مزایا انعطاف‌پذیری رایانش ابری است که به کاربران اجازه می‌دهد در هر زمان به تناسب نیاز خود منابعی را خریداری کنند؛ همین مسئله به کاربران کمک می‌کند تا از هزینه‌های اضافی برای منابعی که نیاز چندانی به آن‌ها ندارند خلاص شوند. یکی از مثال‌های قابل توجه در این زمینه‌، سرویس استریم ویدئوی نتفلیکس است؛ این شرکت از سرویس‌های ابری آمازون استفاده می‌کند. نتفلیکس در ساعات اوج استفاده‌ی تماشاگران از سرویس خود، منابع ابری بیشتری را مورد استفاده قرار می‌دهد و در ساعات دیگر از منابع کمتری بهره‌برداری می‌کند.

علاوه‌بر انعطاف‌پذیری، ارائه‌ی ابزارهای تحلیلی یکی از برتری‌های رایانش ابری است. یکی از کسب و کارهایی که با کمک رایانش ابرای بهره‌وری خود را افزایش داده، وب‌سایت Etsy است که به خرید و فروش کالاهای دست‌ساز می‌پردازد. به‌لطف فناوری ابری، Etsy می‌تواند داده‌های مربوط به خرید و فروش کالاهای خود را تحلیل و پیشنهادات متناسب را به کاربرانش ارائه کند.

رایانش ابری پیچیدگی استفاده از خدمات را نیز کاهش می‌دهد، از آنجا که کاربران تنها با محصول نهایی سر و کار دارند، نیازی به فراگرفتن دانش فنی چندانی نخواهند داشت. برای مثال سرویس Cloud print از شرکت زیراکس، به کاربران اجازه می‌دهد بدون نیاز به آشنایی با دستگاه‌های چاپ و روش‌های آماده‌سازی اسناد چاپی، بتوانند اسناد مورد نظرشان را به چاپ برسانند. به کمک سرویس‌های ابری، پیچیدگی‌های فنی از دید کاربر پنهان شده و استفاده از خدمات آسان می‌شود.

دستیارهای هوشمندی نظیر الکسا و سیری نیز به سرویس‌های ابری وابسته‌اند؛ این دستیارهای هوشمند می‌توانند مسئولیت‌هایی نظیر ارسال پیام، برقراری تماس و برنامه‌ریزی جلسات را انجام دهند. چنین امکاناتی می‌توانند باعث افزایش بهره‌وری در محیط‌های تجاری شوند. در نهایت باید گفت، استفاده از انواع مختلف خدمات ابری و ترکیب‌ کردن آن‌ها، نه‌تنها کسب و کار را آسان‌ می‌کند، بلکه همچنین ارائه‌ی مدل‌های تجاری جدید را برای اهالی دنیای کسب و کار ممکن می‌سازد.

پزشکی

در سال‌های اخیر، رایانش ابری با سرعت قابل توجهی به حوزه‌ی پزشکی نیز وارد شده‌ است. منابع نامحدود ارائه شده توسط رایانش ابری و انعطاف‌پذیری ذاتی این فناوری، موجب شده تا از این فناوری برای توسعه و ارائه‌ی خدمات درمانی استفاده شود. علاوه‌بر این، از قدرت پردازش ابری در مطالعات پزشکی در زمینه‌هایی نظیر ژنتیک و پزشکی مولکولی نیز استفاده می‌شود.

از جمله خدماتی که به کمک رایانش ابری توسعه‌ی بیشتری پیدا کرده است، می‌توان به درمان از راه دور اشاره کرد. همچنین به‌لطف رایانش ابری، امکان برگزاری کنفرانس‌های تصویری و اشتراک گذاری اطلاعات پزشکی بیماران از گذشته نیز ساده‌تر شده‌است. در زمینه‌ی تحقیقات بالینی نیز، با کمک رایانش ابری، امکان دریافت و ذخیره‌سازی منظم اطلاعات بیماران فراهم شده و پژوهشگران می‌توانند با دسترسی به داده‌هایی که از نقاط مختلف در فضای ابری ذخیره شده، تحقیقات خود را به انجام برسانند.

ذخیره‌سازی اطلاعات بیماران به‌طور محلی، چه به‌صورت آرشیوهای فیزیکی قدیمی و چه به‌صورت الکترونیکی و در سرورهای داخلی، نه‌تنها هزینه‌بر است، بلکه پیچیدگی‌های خاصی را نیز برای مراکز پزشکی به‌همراه می‌آورد. به‌همین دلیل بیمارستان‌ها و مراکز پزشکی نیز در حال روی آوردن به ذخیره‌سازی ابری اطلاعات بیماران هستند، این مسئله باعث می‌شود پزشکان و بیماران بتوانند در هر لحظه و بدون مراجعه به مراکز پزشکی، به اطلاعات مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند.

آسان‌سازی انجام کارهای گروهی نیز یکی از مزایای رایانش ابری در حوزه‌ی پزشکی است. فرض کنید قرار است در مورد وضعیت یک بیمار تصمیمی حیاتی گرفته شود؛ در حالت سنتی، انجام هماهنگی برای برگزاری جلسات تیم‌های پزشکی و به اشتراک گذاشتن اطلاعات بیمار در میان اعضای تیم، کاری وقت‌گیر است. به‌لطف رایانش ابری، نه تنها اشتراک گذاری اطلاعات بیماران فوق‌العاده آسان خواهد شد، بلکه نیاز به برگزاری جلسات رو در رو نیز از بین خواهد رفت.

با این وجود، تحقیقات انجام شده توسط مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی ایالات متحده نشان می‌دهد، فعالان حوزه‌ی پزشکی هنوز از آشنایی کافی با رایانش ابری برخوردار نیستند و در بسیاری موارد، رایانش ابری را با ارائه‌ی خدمات آنلاین یکسان می‌دانند. علاوه‌بر این، به‌واسطه‌ی حساسیت اطلاعات پزشکی بیماران، بخشی از جامعه‌ی پزشکی درباره‌ی امنیت اطلاعات بیماران نگرانی‌هایی را مطرح می‌کنند. با این وجود، نباید فراموش کرد که به‌لطف رایانش ابری، پرونده‌های کاغذی قطور، عکس‌های رادیولوژی و نسخه‌های پزشکی که اغلب با دست نوشته می‌شوند، به اسناد الکترونیکی تبدیل خواهند شد که می‌توان در هر زمان و مکان به آن‌ها دسترسی داشت.

در حال حاضر، برخی از دانشمندان در اندیشه‌ی ایجاد پلتفرم‌های ابری پزشکی در مقیاس جهانی هستند که امکان همکاری پزشکان و مراکز پزشکی از سراسر جهان را فراهم می‌آورند. در صورت ارائه‌ی چنین پلتفرم‌هایی، بیماران ساکن در مناطق فاقد دسترسی به امکانات پزشکی، می‌توانند از خدمات پزشکی راه دور استفاده کنند. چنین سیستمی، اشتراک گذاری یافته‌های جدید پزشکی و همکاری پزشکان از سراسر جهان را نیز ساده‌تر می‌کند.

آموزش

حوزه‌ی آموزش نیز همچون دیگر حوزه‌ها از مزایای رایانش ابری بی‌بهره نمانده است. رایانش ابری انتخابی مناسب برای آن‌دسته از موسسات آموزشی است که فاقد توان مالی کافی برای تهیه و نگه‌داری زیرساخت‌های اطلاعاتی هستند. علاوه‌بر این، به‌کمک رایانش ابری، دسترسی به خدمات آموزشی به‌صورت راه‌دور نیز آسان‌تر از گذشته شده‌است.

از جمله مزایای رایانش ابری در حوزه‌ی آموزش، می‌توان به جایگزینی کتاب‌های چاپی با نسخه‌های الکترونیکی اشاره کرد. بر کسی پوشیده نیست که هزینه‌ی کتب درسی بسیار بالا است و در اکثر موارد بخش زیادی از هزینه‌های آموزشی به هزینه‌ی کتب درسی مربوط می‌شود؛ تا جایی که در برخی موارد هزینه‌ی کتب درسی مورد نیاز دانشجویان از شهریه‌ آن‌ها نیز بیشتر است. در چنین شرایطی، ارائه‌ی محتوی آموزشی دیجیتال که به‌مراتب از کتب چاپی ارزان‌تر است، کار را برای دانشجویان ساده‌تر از گذشته کرده‌ است. در حال حاضر، موسسات آموزش عالی ایالات متحده در حال آزمایش برنامه‌ای برای اشتراک دیجیتال کتب آموزشی در فضای ابری هستند؛ هم‌اکنون پنجاه ناشر با قریب به سی‌هزار کتاب در این برنامه شرکت کرده‌اند.

علاوه بر موارد فوق، رایانش ابری امکان دسترسی به امکانات آموزشی را برای افراد بیشتری فراهم می‌کند. هم‌اکنون به‌لطف رایانش ابری، امکان بهره‌مندی از امکانات آموزشی برای افرادی که به کلاس‌های درس سنتی دسترسی ندارند ساده‌تر شده است.

همچنین، به‌لطف ذخیره‌سازی ابری، نیازی به لوح‌های فشرده (CD) و فلش مموری‌ها نیز وجود نخواهد داشت. رایانش ابری امکان اشتراک گذاری برنامه‌های درسی، لیست‌های نمرات، اسلاید‌های پاورپوینت و... را به‌سادگی فراهم می‌کند. نگه‌داری اسناد و دسترسی به آن‌ها نیز به‌کمک ذخیره‌سازی ابری آسان‌تر خواهد شد؛ ناگفته نماند، از آن‌جا که برای دسترسی به اسناد و فایل‌ها در فضای ابری به اطلاعاتی نظیر نام کاربری و رمز عبور نیاز دارید، آرشیوهای ابری به‌مراتب امن‌تر از آرشیو‌های سنتی هستند. علاوه‌بر این، انجام تغییرات در اسناد و برنامه‌های آموزشی و آگاه‌سازی دانش آموزان و دیگر اعضای گروه‌های آموزشی از برنامه‌ها نیز به‌لطف ذخیره‌سازی ابری بسیار آسان خواهد بود.

در مجموع، می‌توان از افزایش بهره‌وری زمانی، کاهش هزینه‌ها و ساده‌شدن رویه‌های آموزشی به‌عنوان مزایای اصلی رایانش ابری در حوزه‌ی آموزش یاد کرد. این مزایا، به‌ویژه برای کشورهایی که با چالش‌های بودجه‌ای روبه‌رو هستند، بسیار قابل توجه خواهد بود.

امور دفاعی

جالب است بدانیم بسیاری از مواردی که در زندگی روزمره از آن‌ها استفاده می‌کنیم، در ابتدا با اهدافی خاص نظیر استفاده در صنایع فضایی یا دفاعی ایجاد شده‌اند. از پودرهای نوشیدنی میوه‌ای تَنگ (Tang) و غذاهای کنسرو شده گرفته تا شبکه‌ی جهانی اینترنت، همه و همه در ابتدا با هدف استفاده در صنایع فضایی و دفاعی اختراع شده‌اند.

به‌واسطه‌ی حساسیت و اهمیت امور دفاعی، شکی نیست که رایانش ابری، با تمام مزایای خود به این حوزه‌ی حساس نیز وارد شده‌است. اما اگر در حال فکر کردن به سربازان رباتیک هستید، شاید آنچه در ادامه‌ی این مطلب بیان شده برایتان ناامید‌کننده باشد. کارکردهای فعلی رایانش ابری در امور دفاعی اغلب به خودکارسازی مدیریت مالی، ارتباطات و برنامه‌ریزی محدود می‌شوند. اما با همین کارکردهای محدود نیز روی آوردن به رایانش ابری موجب کاهش بودجه‌ی مورد نیاز ارتش در امور اداری شده است.

طی سال‌های گذشته، اغلب ارتش‌های مدرن به استفاده از سیستم‌های دفاعی شبکه‌ای روی آورده‌اند؛ اما با وجود فشارهای مالی فزاینده‌ای که بر برخی از این ارتش‌ها وارد می‌شود، رایانش ابری راهی است که به آن‌ها اجازه می‌دهد ضمن حفظ شبکه‌های دفاعی، هزینه‌های خود را نیز کاهش دهند. شبکه‌های دفاعی به مراکز فرماندهی و واحدهای رزمی اجازه می‌دهند اطلاعات جمع‌آوری شده را به‌صورت آنی به اشتراک بگذارند و همین مسئله آمادگی رزمی نیروها را در میدان نبرد افزایش می‌دهد.

کاربردهای نظامی رایانش ابری شامل تحلیل داده‌های حجیم، یک‌پارچه سازی اطلاعات و پردازش و پخش اطلاعات از طریق کانال‌های ارتباطی است. مدل‌سازی‌های گسترده، انجام شبیه‌سازی‌ها و همچنین ایجاد سیستم‌های کمکی جهت تصمیم گیری‌های دفاعی از دیگر کارکردهای رایانش ابری در حوزه‌ی دفاع است.

در عین حال، یکی از نگرانی‌های موجود در ارتباط با به‌کارگیری رایانش ابری در حوزه‌ی دفاعی، احتمال حملات سایبری است. قطعا راه‌هایی برای مبارزه و پیشگیری از چنین حملاتی وجود خواهد داشت، اما نمی‌توان اطمینان حاصل کرد که چنین حملاتی تحت هیچ شرایطی به‌وقوع نخواهند پیوست. در پاسخ به این نگرانی‌ها، ارتش ایالات متحده و آی‌بی‌ام، طی قراردادی توافق کرده‌اند تا طی پنج‌سال، دیتاسنترهایی را مطابق با نیازهای ارتش و در مکان‌های مدنظر ارتش ایجاد کنند. طی این برنامه، در پنج‌ سال آینده، داده‌های پراکنده‌ی ارتش که هم اکنون در بیش از ده‌هزار دیتا سنتر مختلف نگه‌داری می‌شوند، تماما به دیتاسنترهای ابری ارتش منتقل خواهند شد. چنین اقدامی، ریسک حملات سایبری را به‌طور قابل توجهی کاهش خواهد داد.

صنایع تولیدی و خدماتی

در ابتدا لازم است اشاره کنیم که در مقاله‌ی حاضر، مفهوم صنعت به صنایع تولیدی محدود نیست بلکه بخش‌های خدماتی نظیر صنعت بانک‌داری و بیمه را نیز شامل می‌شود. در حال حاضر، کاربردهای صنعتی رایانش ابری بیشتر به امور اداری نظیر پیام‌رسانی و برنامه‌ریزی محدود می‌شود. دلیل این مسئله نیز برخورد محتاطانه اغلب صنایع با مقوله‌ی رایانش ابری است. اغلب شرکت‌های صنعتی تلاش‌ می‌کنند تا پس از بررسی مزایای رایانش ابری در حوزه‌ی کاری خود، پیرامون استفاده از این تکنولوژی تصمیم‌گیری کنند.

در مقابل، برخی صنایع پیشرفت بیشتری در زمینه‌ی استفاده از رایانش ابری نشان داده‌اند. برای مثال، رسانه‌ها از خدمات زیرساختی و پلتفرمی رایانش ابری جهت مدیریت و پخش محتوا و همچنین تحلیل داده‌ استفاده می‌کنند. صنایع تولیدی نیز در امور مدیریتی، تحقیق و توسعه و ارائه‌ی خدمات پس از فروش به رایانش ابری روی آورده‌اند. به‌کمک رایانش ابری، انجام تحلیل‌های صنعتی ساده‌تر شده است؛ در کنار آن، ارسال سفارشات و انجام هماهنگی‌های میان تولیدکنندگان، تامین‌کنندگان قطعات و مشتریان نیز آسان‌تر و سریع‌تر از گذشته است.

جمع‌بندی

در این مقاله، کاربردهای رایانش ابری در برخی حوزه‌های مختلف را مورد بررسی قرار دادیم. آنچه در لابلای خطوط این مطلب قابل مشاهده است، این واقعیت است که در اغلب حوزه‌های مورد بررسی، به‌جای استفاده از رایانش ابری جهت خلق نوآوری‌های جدید، از این فناوری به‌منظور بهتر و آسان‌تر کردن رویه‌ها و کاربردهای قدیمی استفاده می‌شود.

آموزش از راه دور، ذخیره‌ی اطلاعات به‌صورت دیجیتالی، برگزاری جلسات پزشکی از راه دور و بسیاری از مثال‌های مطرح شده در این مقاله، پیش‌ از ظهور رایانش ابری وجود داشته‌اند. اما آنچه رایانش ابری انجام می‌دهد، بهتر و آسان‌تر کردن چنین کارهایی است. از طرفی نباید از مزیت‌های مالی و فنی رایانش ابری نیز غافل بود، با برداشتن هزینه‌ها و پیچیدگی‌های فنی از دوش شرکت‌ها و سازمان‌ها، رایانش ابری راه‌ را برای پیشرفت استارتاپ‌های کوچک ساده‌تر می‌کند. در مواردی نظیر پزشکی و آموزش نیز، رایانش ابری به جوامع کم‌ درآمد کمک خواهد کرد تا با کاهش هزینه‌های خود، فشارهای مالی را کاهش دهند.

در عین حال نمی‌توان مسئله‌ی امنیت را نادیده گرفت، در مواردی همچون امور دفاعی و پزشکی، امنیت اطلاعات از اهمیت بالایی برخوردار است. در حال حاضر، یکی از دلائل برخورد محتاطانه با رایانش ابری، نگرانی‌های امنیتی است. شبکه‌های اینترنتی همچون رگ‌های حیاتی در پیکر رایانش ابری هستند؛ کارشناسان امنیت شبکه همواره در تلاش‌اند امنیت این شبکه‌ها را افزایش دهند، اما نبرد میان خرابکاران اینترنتی و این کارشناسان نبردی پایان ناپذیر است. با این وجود، با توجه به پتانسیل بالای رایانش ابری و بلوغ نسبی این فناوری، می‌توان در مورد کاهش نگرانی‌های امنیتی در آینده امیدوار بود.

از دیدگاه شما، رایانش ابری در چه حوزه‌های دیگری سودمند خواهد بود؟ شما آینده‌ی رایانش ابری در کشورمان ایران را در مقایسه با دیگر کشورهای جهان چگونه ارزیابی می‌کنید؟

این مقاله با مشارکت همکاران سیستم تهیه شده است.