پهنای باند چیست؟
اکثر کاربران به‌اشتباه پهنای باند را مترادف با سرعت اینترنت می‌دانند. هرچه پهنای باند بیشتر باشد، اینترنت سریع‌تر است. درست است که سرعت اینترنت با پهنای باند ارتباط دارد؛ ولی شما باید با مفهوم سرعت درهنگام ارسال و دریافت اطلاعات به‌صورت آنلاین یا روند send & recieve بیشتر آشنا شوید.
وقتی درمورد سرعت ماشین صحبت می‌کنیم، منظور سرعت آن برحسب مایل یا کیلومتر بر ساعت است. درمورد پهنای باند هم همین‌گونه است؛ با این تفاوت که واحدهای آن با واحدهای سرعت خودرو متفاوت است. پهنای باند مقدار اطلاعاتی است که در یک ثانیه ارسال یا دریافت میشود.
اطلاعات دیجیتال به‌صورت بیت ذخیره و منتقل میشود و پهنای باند هم در قالب مگابیت برثانیه سنجیده میشود. مثلا، ۶۰ مگابیت بر ثانیه که معادل ۶۰ میلیون بیت است. مگابیت واحد استاندارد اندازهگیری پهنای باند برای شبکه‌های پهن‌باند است؛ اما شبکه‌های اترنت می‌توانند سرعت بیشتری داشته باشند از‌این رو واحد استاندارد پهنای باند آن‌ها گیگابیت بر ثانیه است.
همچنین، برخی از شبکه‌های پهن‌باند (برودباند) مخصوصا آن‌هایی که از کابل‌های فیبر نوری استفاده میکنند، می‌توانند از سرعت‌هایی در مقیاس گیگابیت بر ثانیه پشتیبانی کنند. البته روش‌های افزایش سرعت اینترنت نیز وجود دارند که درواقع مرتبط با مدیریت و بهینه‌سازی استفاده از اینترنت توسط برنامه‌های دیگر است و به‌معنی افزایش پهنای باند نیست.
اینترنت کند در برابر اینترنت سریع
کند یا سریع بودن اتصالات اینترنت با سرعت آن‌ها مشخص میشود؛ مثلا اینترنت ۴ مگابیت بر ثانیه از اینترنت ۲۰ مگابیت بر ثانیه کندتر است. اعداد به‌راحتی می‌توانند نمایان‌گر کندی یا سریع‌بودن اینترنت باشند؛ اما از نظر فنی وقتی شما دارای اینترنت سریع باشید چه اتفاقی می‌افتد؟
بیایید دوباره سراغ مثال سرعت خودرو برویم. فرض کنید جاده‌ای یک‌طرفه با دو لاین سرعت داریم. ترافیک می‌تواند به‌طور همزمان در هر دو لاین وجود داشته باشد. اگر جاده گسترش پیدا کند و دو لاین دیگر اضافه شود، سرعت حرکت ترافیک ۲ برابر سریع‌تر خواهد شد(بافرض اینکه تمامی ماشین‌ها با سرعت یکسانی درحرکت باشند). پهنای باند هم همین‌گونه است. وقتی پهنای باند شما ۴ مگابیت برثانیه باشد، ۱۲۰ میلیون بیت متحرک در ثانیه دارید و وقتی پهنای باند ۲۰ مگابیت بر ثانیه باشد، ۱۲۰۰ میلیون بیت متحرک در ثانیه خواهید داشت.
مثال دیگر برای توضیح پهنای باند، شیر آب است. اگر شیر آب را تا نیمه باز کنید، سرعت بیرون آمدن آب نصف خواهد بود(اینترنت کند) و اگر شیر را تماما باز کنید، سرعت بیرون آمدن آب سریع‌تر خواهد شد(اینترنت سریع).
سرعت اینترنت بر نحوه‌ی استفاده‌ی آن نیز تأثیر می‌گذارد. مثلا اگر تنها دو دستگاه به یک اینترنت وصل شوند، پهنای باند کم هم می‌تواند پاسخگوی تمامی نیازهای آن‌ها باشد؛ ولی اگر تعداد دستگاه‌های متصل زیاد شد و هدفتان وصل شدن به نت‌فلیکس یا انجام بازی به‌صورت آنلاین باشد، به مشکل بر‌خواهید خورد و به اینترنت سریع‌تر نیاز خواهید داشت.
پهنای باند و ظرفیت داده‌ها
ظرفیت دادهی پهنای باند شما همیشه از طرف رساننده‌های خدمات اینترنتی (ISP) و شبکه‌ی دادهی شما مشخص میشود. ظرفیت داده، مقدار اطلاعات ارسالی در طول یک مدت‌زمان مشخص را محدود می‌کند. این دوره‌ی زمانی که معمولا یک ماه است، با توجه به نرخ صورت حساب شما تعیین میشود و میزان اطلاعات ارسالی و دریافتی شما را مشخص می‌کند.
به‌خاطر داشته باشید که پهنای باند ضرورتاً انتقال اطلاعات در سرعتی مشخص است. ISP-ها و شبکه‌های داده به سه دلیل داده‌ها را ظرفیت‌بندی میکنند:
- برای جلوگیری از تراکم شبکه
- برای جلوگیری از استفاده‌ی نامناسب یا غیر اخلاقی از شبکه
- برای کسب درآمد بیشتر با بالا بردن قیمت طرح‌های داده با ظرفیت بالاتر
درمورد ظرفیت داده‌ها همیشه پای کسب‌وکار و پول درمیان است؛ ولی اگر ظرفیت‌ها معقول باشند پولی بودن آن‌ها اشکالی ندارد. ISP-ها و شبکه‌های داده، اجاز‌ه‌ی استفاده از ظرفیت باقی‌مانده در دوره‌ی بعدی را به شما می‌دهند.
ظرفیت دادهی ۸۰ گیگابایت به ازای هر ماه، به این معنا است که شما می‌توانید هر ماه در مجموع ۸۰ گیگابایت داده دانلود و آپلود کنید. اگر شما از ۸۰ گیگابایت بیشتر دانلود کنید، باید هزینه‌ی دانلود اضافه را بپردازید.
بنابراین، سرعت پهنای باند و ظرفیت داده تنها منحصر به دانلود نیست و آپلود را نیز شامل میشود. سرعت آپلود برای کاربران خانگی اهمیت زیادی ندارد؛ ولی برای کسب‌وکارهایی که مقدار زیادی داده آپلود میکنند مهم است؛ مثلا کسب‌وکارهایی که از داده‌های زیادی بک‌آپ می‌گیرند. به‌همین خاطر طرح‌های اینترنتی کاربران خانگی با کاربران شرکتی متفاوت است.
پهنای باند و بی‌طرفی شبکه
در حال حاضر بی‌طرفی شبکه موضوع داغی است و شاید برای شما سؤال پیش بیاید که این مقوله چه ارتباطی با پهنای باند دارد. فعلا دسترسی به تمامی اینترنت، یعنی تمامی مواردی که دانلود یا آپلود می‌کنید یکسان است؛ بدین معنا که سرعت دانلود یک فایل ضمیمه‌ی ایمیل یا تماشای ویدیویی در نت‌فلیکس یکسان است.
درواقع، ISP-های شما نباید هیچ واکنشی نسبت به محتوا نشان دهند و سرعت دریافت یا انتقال تمامی داده‌ها برای شما یکسان می‌ماند. این ساده‌ترین تعریف از بی‌طرفی شبکه است.
وقتی بی‌طرفی شبکه محدود شود، ISP-ها با توجه به محتوای مصرفی کاربر، پهنای باند را کنترل میکنند. یعنی اگر سرعت ۲۰ مگابیت برثانیه باشد، می‌توانید از همین سرعت برای باز کردن یا دانلود ضمیمه‌ی ایمیلتان استفاده کنید؛ ولی وقتی بخواهید ویدیویی در نت‌فلیکس تماشا کنید، شرکت خدمات‌دهنده‌ی اینترنت سرعت شما را کاهش می‌دهد؛ چراکه در حال دانلود از آن سایت هستید. برای استریم یک رسانه باید پول بیشتری بپردازید یا به‌عبارت دیگر، طرح دادهی متفاوت یا جداگانه‌ای بخرید.
حداقل پهنای باند ضروری
میزان پهنای باند می‌تواند با توجه به نیاز و نوع استفاده هرکسی متفاوت باشد؛ اما به‌طور تقریبی میتوان براساس محاسبات تخمینی گفت، یک سرویس گفتگوی سریع غالباً نیاز به ۱٬۰۰۰ بیت یا یک کیلوبیت برثانیه پهنای باند دارد. از سویی دیگر، سرویس تماس صوتی در اینترنت VoIP معمولاً بین یک تا سه مگابیت برثانیه پهنای باند لازم دارد.
با این تفاسیر، اگر می‌خواهید برای خرید سرویسی اینترنتی اقدام کنید که بیشتر با آن به پخش ویدئو و استریم بپردازید باید بدانید که پخش ویدئوهای SD با پهنای باند یک مگابیت‌برثانیه انجام میشود، درحالی که برای پخش ویدئو با کیفیت 4K حداقل باید پهنای باند ۱۵ مگابیتی تهیه کنید.
برای پخش بدون اختلال ویدئو با کیفیت 8K نیز بهتر است فکر تهیه پهنای باند ۱۰۰ مگابیت‌برثانیه‌ای باشید. شاید جالب باشد بدانید براساس گزارش Sandvine's Global Internet Phenomena در سال ۲۰۲۲ میلادی، پخش ویدئو بیشتر از ۵۳ درصد حجم ترافیک پهنای باند اینترنت در سراسر جهان را به‌خود اختصاص داده است.
به‌طور کلی برای انتخاب بهترین پهنای باند میتوان فرمول زیر را درنظر گرفت؛ البته، فراموش نکنید که این فرمول مناسب شرایط عادی اینترنت در حالت بدون اختلال است.
۱- برنامه‌هایی را که بیشتر استفاده می‌کنید مشخص کنید.
۲- پهنای باند مورد نیاز هر برنامه را به‌دست آورید.
۳- تعداد کاربرانی که همزمان از برنامه استفاده میکنند را در پهنای باند مورد نیاز برنامه ضرب کنید.
۴- پهنای باند تمام برنامهها را باهم جمع کنید.
انجام این محاسبات می‌تواند در انتخاب طرح اینترنتی که از ISP خریداری می‌کنید، کمک کننده باشد.
سوالات متداول
پهنای باند شبکه چیست؟
به حداکثر ظرفیت اتصال باسیم یا بیسیم در شبکه برای نقلو انتقال داده در زمان مشخص، پهنای باند گفته میشود. معمولاً پهنای باند را با بیت، کیلوبیت، مگابیت و گیگابیت در ثانیه اندازهگیری میکنند.
آیا میتوان پهنای باند اینترنت را افزایش داد؟
افزایش یا کاهش پهنای باند ازطریق مدیر شبکه یا ارائهدهنده خدمات اینترنت انجام میشود و کاربر نمیتواند به پهنای باند اینترنت خود را افزایش دهد. البته، با تنظیم مودم میتوان پهنای باند برخی دستگاهها یا برنامهها را کاهش داد یا حتی مسدود کرد.