eSIM چیست و چه مزایایی و معایبی دارد؟

مقاله پیش‌ رو در ۲۰ شهریور ۱۴۰۱ با اطلاعاتی در مورد خانواده آیفون ۱۴ به‌روز شد.

سیم‌کارت تعبیه‌شده یا eSIM نسخه‌ای بسیار کوچک‌تر از سیم‌کارت‌‌های معمولی است که به‌صورت داخلی در گوشی‌ها قرار داده می‌شود. امروزه جدیدترین گجت‌های هوشمند دنیای فناوری از eSIM پشتیبانی می‌کنند و رفته‌رفته نیز تعداد آن‌ها افزایش می‌یابد. بسیاری از افراد eSIM را با عنوان سیم‌کارت الکترونیکی (ٍElectornic SIM Card) معرفی می‌کنند، اما در اصل حرف e در این اصطلاح به کلمه‌ی Embedded اشاره دارد که نشان‌دهنده‌ی تراشه‌ای جاساز شده (یا تعبیه‌شده) داخل گوشی یا گجت‌ است که می‌توان اطلاعات مربوط به شماره‌تلفن فرد را در آن ذخیره کرد. این تراشه، سخت‌افزاری ثابت روی مادربرد گوشی بوده و نمی‌توان آن را از دستگاه خارج کرد.

در تعریف ساده، eSIM نوعی سیم‌کارت داخلی و جاساز شده (Embedded) در گجت‌های هوشمند است. این نوع سیم‌کارت را می‌توان جایگزینی برای سیم‌کارت‌های فیزیکی دانست که همان وظایف سیم‌کارت‌های معمولی را انجام می‌دهد و گوشی‌های هوشمند را به شبکه‌های مخابراتی متصل می‌کند.

eSIM ابعادی بسیار کوچک‌تر از سیم‌کارت معمولی دارد و برخلاف سیم‌کارت فیزیکی، روی مادربرد گوشی‌ها یا هر دستگاه دیگر به صورتی ثابت قرار داده می‌شود؛ به این معنا که کاربر نمی‌تواند آن را نصب یا باز کند و تنها امکان تغییر شماره‌ی تلفن یا اپراتور برای او فراهم است؛ درواقع اطلاعات موجود روی eSIM بازنویسی‌شدنی هستند.

تغییر شماره‌‌تلفن یا اپراتور با eSIM ساده و سریع‌تر از فرایند تغییر شماره با سیم‌کارت فیزیکی است. کاربران برای تغییر شماره‌ی همراه خود نیازی به ثبت‌نام سیم‌کارت فیزیکی و منتظر ماندن برای دریافت آن ندارند. تنها تماسی تلفنی کافی است تا به‌راحتی اطلاعات لازم برای استفاده از شمار‌ه‌‌‌ی تلفن جدید را دریافت کنید. سیم‌کارت جاساز شده، تمامی قابلیت‌های سیم‌کارت فیزیکی را ارئه می‌دهد و می‌تواند به همان شبکه‌‌ها متصل شود. در تعریفی خلاصه، می‌توان گفت استفاده از eSIM هیچ تداخلی با ارتباطات مخابراتی قبلی کاربر ندارد.

کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند در آینده‌ی نه‌چندان دور، همه‌ی گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها از eSIM پشتیبانی کنند. ابعاد بسیار کوچک این سیم‌کارت، استفاده از آن در دستگاه‌های اکوسیستم اینترنت اشیاء را هم امکان‌پذیر می‌کند. البته فناوری جدیدتری هم در این حوزه به‌نام iSIM وجود دارد که شاید بتوان آن را انقلاب بعدی در حوزه‌ی سیم‌کارت‌ها دانست. iSIM یا integrated SIM یا همان سیم‌کارت یکپارچه، بسیار کوچک هستند و امنیت بیشتری نسبت به سیم‌کارت‌های فیزیکی یا سیم‌کارت‌های تعبیه شده (eSIM) ارائه می‌دهند.

امروزه برخی از گوشی‌های هوشمند موجود در بازار از آیفون ۱۱ یا گوگل پیکسل 4 گرفته تا گوشی‌های جدیدتر مانند آیفون‌های سری ۱۴ در برخی بازار‌ها بدون پشتیبانی از سیم‌کارت فیزیکی عرضه می‌شوند. این گوشی‌ها از قابلیت نسبتاً جدیدی به نام eSIM پشتیبانی می‌کنند و مزایای زیادی را دراختیار کاربران قرار می‌دهند. حذف شکاف سیم‌کارت اتفاق بسیار مهمی در دنیای گوشی‌های هوشمند به حساب می‌آید؛ اما سیم‌کارت‌های الکترونیکی یا همان eSIMها هنوز به‌صورت گسترده در سراسر دنیا استفاده نمی‌شوند. استفاده از سیم‌کارت تعبیه شده نیاز به مراجعه‌ی حضوری به دفاتر خدماتی را از بین می‌برد و برای کاربران این امکان را فراهم می‌کند تا راحت‌تر در بین اپراتورهای مختلف جابه‌جا شوند. تی-موبایل یکی از نخستین اپراتورهای موبایلی است که از فناوری سیم‌کارت تعبیه شده پشتیبانی می‌کند.

گوشی‌های موبایل معمولی با واردکردن کارت سیم‌کارت به شبکه‌ی مخابراتی متصل می‌شوند. همان‌طورکه گفته شد، eSIM هیچ‌گونه کارت فیزیکی ندارد و درنتیجه، فرایند نصب آن هم متفاوت خواهد بود. پس از خرید گوشی با قابلیت استفاده از eSIM و ثبت‌نام سرویس مذکور در اپراتور، کاربر کارت فعا‌ل‌سازی سیم‌کارت شامل یک کد QR دریافت می‌کند که باید آن را با گوشی اسکن کند. ناگفته نماند فرایند نصب در سیستم‌عامل‌های گوناگون باهم تفاوت دارد.

• در گوشی‌های آیفون باید وارد بخش Settings > Cellular > Add Cellular Plan شوید و طبق دستورالعمل‌های داده شده، کد را اسکن کنید.
• در گوشی‌های اندرویدی به مسیر Settings > Network & internet > Add بروید. دستورالعمل‌های موجود را اجرا و در منو نهایی، Use 2 Numbers را انتخاب کنید. البته شاید مراحل فعال‌سازی در نسخه‌های گوناگون اندروید باهم تفاوت داشته باشند.

گوگل برنامه‌ای به‌نام Fi برای سرویس‌های مخابراتی و سیم‌کارت تعبیه شده دارد که در برخی کشورها ارائه می‌شود. کاربران با ثبت‌نام در این سرویس، تنظیمات eSIM را به‌صورت خودکار در حساب کاربری خود دریافت می‌کنند. از نمونه‌های دیگر استفاده از eSIM می‌توان به اپل‌واچ اشاره کرد که تنظیمات سیم‌کارت آن ازطریق اپلیکیشن Apple Watch در گوشی هوشمند فعال می‌شود. برای تنظیم سیم‌کارت جاساز شده یا تعبیه‌شده در ساعت‌های هوشمندِ دیگر، مانند گلکسی‌واچ نیز اپلیکیشن‌های اختصاصی وجود دارد.

دستگاه‌های مجهز به دو سیم‌کارت برای ارائه‌ی خدمات کامل به کاربر باید قبلیت DSDS یا Dual Sim, Dual Standby داشته باشند. این قابلیت در آیفون و گوشی‌های مجهز به اندروید ۱۰ به بالا وجود دارد. DSDS امکان اتصال هم‌زمان دو سیم‌کارت به شبکه را ممکن می‌کند. پس از فعال‌سازی اولیه‌ی این قابلیت، باید یکی از سیم‌کارت‌ها به‌عنوان خط پیش‌فرض انتخاب شود.

مزیت اصلی سیم‌کارت‌های تعبیه شده در ابعاد کوچک آن‌ها دیده می‌شود. سیم‌کارت‌های نانو امروز به‌عنوان کوچک‌ترین سیم‌کارت‌های فیزیکی شناخته می‌شوند که مساحتی برابر با ۱۰۸/۲۴ میلی‌مترمربع دارند. در مقام مقایسه، eSIM تقریباً ۳۰ میلی‌مترمربع مساحت دارد که حدود یک‌سوم نانوسیم است. علاوه‌بر ابعاد سیم‌کارت اصلی، استفاده از سیم‌کارت فیزیکی به‌معنای استفاده از سخت‌افزار بیشتر همچون محل قرارگیری سیم‌کارت و کارت‌خوان در دستگاه خواهد بود. چنین قطعات و فضاهایی درصورت استفاده از سیم‌کارت الکترونیکی حذف می‌شوند.

کاهش ابعاد نه‌تنها فضای گجت هوشمند را برای قطعات دیگر همچون باتری بزرگ‌تر افزایش می‌دهد؛ بلکه امکان بازطراحی و تغییر جانمایی‌ها را هم به شرکت سازنده خواهد داد. به‌عنوان مثال، هیچ الزامی برای نصب eSIM در لبه‌ی گوشی هوشمند وجود ندارد و همچنین ضد‌آب‌کردن آن نیز آسان‌تر انجام خواهد شد.

مشکل اصلی سیم‌کارت تعبیه شده در زمان جابه‌حایی گوشی تلفن‌همراه دیده می‌شود. درواقع، کاربر نمی‌تواند به‌راحتی سیم‌کارت را از دستگاهی به دستگاه دیگر انتقال دهد. به‌علاوه، آزمایش‌کردن مشکلات ارتباطی دستگاه هم دشوارتر می‌شود. کاربران اکنون درصورت بروز مشکل در گوشی می‌توانند سیم‌کارت را در دستگاه دیگر امتحان کنند. با این کار، می‌‌توان متوجه شد آیا مشکل پیش‌آمده از سمت سیم‌کارت یا گوشی بوده است؛ ولی چنین امکانی درصورت استفاده از eSIM وجود نخواهد داشت.

فناوری‌های جدید برای ورود به بدنه‌ی جامعه به زمان نیاز دارند. این مسئله برای سیم‌کارت‌های تعبیه‌شده هم وجود دارد و در سال ۱۴۰۱، هنوز پشتیبانی محدودی برای آن‌ها ارائه می‌شود.

در حال حاضر هیچ‌کدام از اپراتورهای داخلی کشور به‌طور رسمی و عمومی از فناوری eSIM پشتیبانی نمی‌کنند. ایرانسل و شاتل پیش‌تر به‌صورت آزمایشی این سرویس را در شبکه خود راه‌اندازی کرده بودند، اما این فناوری در همان مرحله‌ی آزمایشی باقی ماند و هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. همراه اول نیز برنامه‌ای برای راه‌اندازی سرویس eSIM در ایران ندارد و بنابراین نمی‌توان با قطعیت زمان مشخصی برای استفاده از فناوری eSIM در ایران تعیین کرد.

سری گوشی‌های آیفون ۱۱ به بالاتر و مدل‌های قدیمی‌تر همچون آیفون XS و آیفون XR از eSIM درکنار سیم‌کارت نانو پشتیبانی می‌کنند؛ خانواده‌ی آیفون های ۱۴ نیز در ایالات متحده تنها با پشتیبانی از سیم‌کارت تعبیه‌شده (eSIM) عرضه می‌شوند و به فضایی برای استفاده از سیم‌کارت فیزیکی مجهز نیستند.گوشی‌های گوگل هم از پیکسل 2 به‌بعد به از این فناوری پشتیبانی می‌کنند. به‌ جز این محصولات، تعداد گوشی‌های هوشمندی که از eSIM پشتیبانی می‌کنند، محدود است. به‌عنوان مثال، در حال حاضر تنها گوشی‌های پرچم‌دار سامسونگ امکان استفاده از فناوری‌ eSIM را دراختیار کاربران قرار می‌دهند. در دسته‌بندی گجت‌های هوشمند دستگاه‌هایی مانند اپل‌واچ و گلکسی‌واچ و هواوی‌واچ ۲ به بعد از مهم‌ترین‌های این محصولات بوده که به فناوری eSIM مجهز هستند.

* این مقاله در تاریخ ۶ مهر ۱۳۹۸ توسط مهدی زارع سریزدی نوشته و در تاریخ ۲۰ شهریور ۱۴۰۱ نیز توسط شبنم توایی به‌روزرسانی شد.