داستان r/Place؛ ساب‌ردیتی که کل دنیای اینترنت را در چند روز به تصویر می‌کشد

پروژه‌ی r/Place؛ خردجهانی از دنیای بی‌انتهای اینترنت امروزی.

احتمالاً نام r/Place را از گوشه‌وکنار اینترنت شنیده باشید یا حتی بخشی از آن را دیده و از خود پرسیده‌اید این دیگر چه داستانی است؟ نگران نباشید؛ اینجا قرار است با شما درباره‌ی موفق‌ترین و بزرگ‌ترین نمونه‌ی همکاری‌ آنلاین در تاریخ اینترنت برای ایجاد یک اثر هنری دیجیتال صحبت کنیم که تاکنون سه بار اتفاق افتاده و شاید بخواهید دفعه‌ی بعدی، شما هم بخشی از آن باشید.

خلاصه بگویم، r/Place پروژه‌ای آزمایشی در پلتفرم ردیت و کلاژی آشفته از تصاویر کاملاً نامرتبط، ازجمله پرچم‌ کشورها، لوگوی دانشگاه‌ها، تیم‌های ورزشی، گروه‌های موسیقی و شخصیت‌های بازی و سینمایی و اتفاقاتی است که بیشترین اهمیت را برای جمعیت زیادی از افراد دارند. فردی که این پروژه را راه‌اندازی کرد کسی نبود جز جاش واردل،‌ خالق بازی حدس کلمات بسیار محبوب وردل که شروعش «داستانی عاشقانه» بود و نیویورک‌تایمز آن را به ارزش چند میلیون دلار خرید.

امسال r/place حال‌وهوای عجیبی داشت؛‌ این پروژه که از ۲۰ تا ۲۵ جولای در جریان بود، به صحنه‌ای از اعتراضات کاربران به خود مدیرعامل ردیت تبدیل شد و در گوشه‌وکنار این بوم دیجیتالی می‌توانستید خشم آن‌ها را از اتفاقات اخیری که برای ردیت افتاده بود، ببینید؛ ازجمله اعتراضات گسترده‌ی کاربران به پولی شدن API ردیت و درنتیجه پایان فعالیت اپ‌های جانبی مثل آپولو، فشار آوردن استیو هافمن، مدیرعامل ردیت بر مدیران انجمن‌ها برای پایان دادن به اعتراضات، تصمیمش به حذف تاریخچه‌ی تمام‌ چت‌ها بدون کوچک‌ترین هشدار و اعلام اینکه سیستم جوایز Reddit Gold دیگر به این شکلی که می‌شناسیم وجود نخواهد داشت.

اما پیش از آنکه بخواهیم وارد جزئیات عمیق‌تر این پدیده‌ی استثنایی و هیجان‌انگیز شویم، بیایید حس و حال آن را با تماشای ویدیوی تایم‌لپس پروژه‌های سال r/Place ۲۰۲۲ و r/Place ۲۰۲۳ تجربه کنیم که اتفاقا همین چند روز پیش به پایان رسید. علاوه‌براین،‌ برخی از کاربران ردیت اطلسی از r/Place ۲۰۲۲ و r/Place ۲۰۲۳ تهیه کرده‌اند که درباره هر تصویر در تابلوی نهایی توضیح مختصری می‌دهد.

تماشای شکل گرفتن این تابلوی دیجیتال مثل خیره شدن به قلب ردیت است. در این سه دقیقه ویدیوی تایم‌لپس می‌توانید رقابت یا همکاری خیره‌کننده‌ی انجمن‌های مختلف ردیت را برای تصاحب قطعه‌های پیکسلی برای ترسیم اثر هنری خود مشاهده کنید و سازوکار این شبکه اجتماعی که آن را با پلتفرم‌هایی چون اینستاگرام یا فیسبوک متفاوت می‌کند، به تماشا بنشینید.

ساب‌ردیت r/Place یک بوم دیجیتالی همگانی در ابعاد ۱۰۰۰ در ۱۰۰۰ پیکسل است که هر کاربری می‌تواند هر پنج دقیقه یک پیکسل رنگی کوچک روی آن قرار دهد. این پروژه آزمایشی، روز دروغ آوریل ۲۰۱۷ برای اولین بار راه‌اندازی شد که طی آن بیش از یک میلیون کاربر ردیت حدود ۱۶ میلیون قطعه پیکسل رنگی را روی این بوم قرار دادند.

نسخه‌ی سوم r/Place هم قرار بود اول آوریل ۲۰۲۳ برگزار شود، اما به‌دلایلی با تأخیر رو‌به‌رو شد تا اینکه سرانجام در تاریخ ۲۰-۲۵ جولای به جریان افتاد. این پروژه‌ با تگ‌لاین «Right Place, Wrong Time» (مکان درست، زمان اشتباه)، حال‌وهوای اعتراضات کاربران به سیاست‌های جدید ردیت را به‌خوبی به‌ تصویر کشید.

ازآنجاکه هر کاربر فقط می‌تواند در هر پنج دقیقه تنها یک پیکسل کوچک روی بوم قرار دهد، ساخت تصویر مورد نظر به‌تنهایی امکان‌پذیر نیست. آن پنج دقیقه زمان انتظار تلاش هر کاربری را برای تحت کنترل گرفتن بخشی از بوم با شکستی قطعی رو‌به‌رو می‌کند. در عوض، کاربران مجبورند با همکاری یکدیگر و تشکیل انجمن‌هایی با هدف مشترک، اثر پیکسلی مورد نظر، مثلاً تصویر لیمویی پر شده از کاراکترهای بازی Among Us را در این جنگ بی‌رحمانه به تصویر بکشند.

آن دسته از تصاویر تابلوی r/Place که از سایرین بزرگ‌تر هستند، نشان‌دهنده ساب‌ردیت‌های بزرگ با اعضای فعال و مصممی هستند که تا آخرین ثانیه‌های پایانی برای حفظ قلمرو خود جنگیدند. مثلاً در گوشه سمت چپ تابلوی ۲۰۲۲، تصویری از انیمه بسیار محبوب One Piece را می‌بینیم که طبق اطلاعات آن در اطلس ردیت، با همکاری ساب‌ردیت r/onepiece و r/PlaceFrance در آخرین لحظات پایانی ساخته شده است.

پروژه r/Place را جاش واردل، خالق بازی حدس کلمات Wordle، زمانی راه‌اندازی کرد که در ردیت مشغول به کار بود. واردل در پست معرفی Place در سال ۲۰۱۷ گفته بود: «به‌صورت فردی می‌توانید چیزی را خلق کنید. با هم اما می‌توانید چیز بیشتری خلق کنید.»

از لحاظ بصری، این پروژه یادآور صفحه وب Million Dollar است که کارآفرین جوانی به نام الکس تیو، در سال ۲۰۰۵ و زمانی که ۲۱ ساله بود، ایجاد کرد. الکس که قرار بود چند ماه بعد وارد دانشگاه شود، با خود فکر کرد چه کند تا پیش از شروع سال تحصیلی، یک میلیون دلار به دست آورد. ایده خلاقانه‌اش این بود که یک صفحه وب راه‌اندازی کند و هر پیکسل این صفحه را به ارزش یک دلار به‌عنوان فضایی برای تبلیغات به شرکت‌ها بفروشد.

اتفاقاً ایده‌اش موفقیت‌آمیز بود. بعد از اینکه خبر این صفحه تبلیغاتی در چند رسانه و وب‌سایت قدیمی Digg.com درز پیدا کرد، شرکت‌های بسیاری برای تبلیغ وب‌سایت خود در این صفحه پیکسل خریداری کردند. سه هفته بعد از راه‌اندازی Million Dollar، تیو ۴۶٫۵۰۰ قطعه زمین ۱ در ۱ پیکسل فروخته بود که برای هزینه‌های دانشگاه‌ کافی بود. اکثر قطعه‌هایی که به فروش رفته بود در ابعاد ۱۰۰ پیکسل و به ارزش ۱۰۰ دلار بود و تیو در نهایت موفق شد بیش از یک میلیون دلار از این ایده‌ی خلاقانه به دست آورد.

اگر به صفحه Million Dollar سر بزنید، متوجه خواهید شد که از سه‌هزار و اندی URL موجود، بیش از یک‌پنجم آن‌ها دیگر کار نمی‌کنند. از این لحاظ، صفحه وب Million Dollar شبیه کپسول زمانی است که از آگهی‌هایی پر شده که مربوط به گذشته هستند و نشان از کسب‌وکارهایی دارند که دیگر وجود ندارند.

به‌نوعی می‌توان گفت ساب‌ردیت r/Place هم حال و هوایی شبیه صفحه وب Million Dollar را دارد؛‌ با این تفاوت که r/Place در مدتی که در جریان است، به‌طور مرتب در حال تغییر است و پیکسل‌های جدید روی پیکسل‌های قدیمی را می‌پوشانند تا در نهایت، برنده‌ی این جنگ پیکسلی شوند.

روش کار ساب‌ردیت r/Place به این صورت است که اعضای فندم‌‌ها، یعنی همان انجمن‌های آنلاین متشکل از طرفداران یک فیلم یا کتاب یا سلبریتی خاص، با هم متحد می‌شوند تا علیه فندم‌های دیگر برای تصاحب فضایی در این بوم دیجیتال بجنگند. حتی برخی از کاربران فقط با نیت خراب کردن آثار دیگران وارد عمل می‌شوند؛ مثلاً در سال ۲۰۱۷، توده‌ای بزرگ و سیاه معروف به «void» (فضای تهی) تلاش کرد با جایگزین کردن تمام پیکسل‌های رنگی با پیکسل‌های سیاه، کل پروژه‌ی r/Place را نابود کند.

سال ۲۰۲۲ هم دوباره سر و کله‌ی چنین کاربرانی پیدا شد که قصد داشتند آثار گروه‌های دیگر را با پیکسل‌های بنفش جایگزین کنند (اگر ویدئوی تایم لپس ردیت از این پروژه را تماشا کنید، متوجه پدیدار شدن و محو شدن خطی از پیکسل‌های بنفش خواهید شد)؛ اما خوشبختانه فقط برای مدتی بسیار کوتاه دوام آوردند و انجمن‌های دیگر به‌سرعت این پیکسل‌های بنفش و بی‌هدف را با آثار خود جایگزین کردند.

در همان اولین روز از آغاز پروژه‌ی ۲۰۲۳ نیز بسیاری از کاربران شروع به نوشتن پیام‌های توهین‌آمیز به استیو هافمن، مدیرعامل ردیت کردند. حتی یکی از این آثار هنری، کلمه‌ی «spez»، نام کاربری هافمن را زیر گیوتین نشان می‌داد که ردیت آن‌ را به‌دلیل نقض قوانین پلتفرم، حذف کرد. از آن سو، برخی از طرح‌ها صرفاً به کلمه‌ی «API» اشاره می‌کردند. کاربران انجمن Save3rdPartyApps هم پیام «never forget what was stolen from us» (هیچ‌وقت فراموش نکنید چه چیزی از ما دزدیده شد) را به تصویر کشیدند.

چشمگیرترین طرح r/place امسال بازسازی انیمیشنی موزیک‌ویدیو !!Bad Apple بود

اما اعتراضات به مدیرعامل ردیت تا آخرین ساعات ادامه داشت؛ طوری‌ که اکثر انجمن‌ها با هم هماهنگ شدند تا پیش از جایگزین شدن تمام پیکسل‌های رنگی با پیکسل سفید و پایان پروژه، آخرین پیام اعتراضی خود را به گوش هافمن برسانند. وضعیت r/Place امسال به‌قدری برای ردیت بد بود که بسیاری آن را «بدترین زمان ممکن» برای اجرای پروژه می‌دانستند. بااین‌حال، خود ردیت با اعلام بازگشت پروژه‌ی r/Place گفت:

چه زمانی برای در اختیار گذاشتن بوم خالی به انجمن‌هایمان بهتر از حالا که کاربران و مادریتورها به بیشترین حد از تب‌وتاب رسیده‌اند... قبول ندارید؟

اگرچه r/Place پدیده‌ای ردیتی است، موفقیت پروژه‌‌ها مدیون محبوبیت چشمگیر پلتفرم‌های انجمن‌محور دیگری چون دیسکورد و توییچ است. کاربران برای برنامه‌ریزی برای تصاحب گوشه‌های مورد نظر خود از این بوم دیجیتال، سرورهای اختصاصی در دیسکورد ایجاد می‌کنند؛ اگر به تابلوها نگاه کنید، لوگوی دانشگاه‌ها و پرچم کشورهای بی‌شماری را می‌بینید که حاکی از شکل گرفتن چنین گروه‌ها و اتحادهایی است که هدف مشترکی داشته‌اند.

استریمرهای محبوب توییچ نیز تأثیر زیادی در رشد چشمگیر Place داشته‌اند. این استریمرها، هزاران طرفدار خود را بسیج می‌کردند تا بخشی از بوم را با لوگو یا نماد مخصوص استریمر محبوب خود بپوشانند.

یکی از کاربران، تمام مراحل شکل‌گیری تابلو ۲۰۲۲ را در بازی ماینکرفت بازسازی کرده است

در این میان، جنجالی که جک منیفولد، استریمر توییچ انگلیسی، هنگام هدایت طرفداران خود به‌طور تصادفی به‌پا کرد، مدتی یکی از سرگرم‌کننده‌ترین اتفاقات مربوط به Place سال گذشته بود. منیفولد که بین طرفدارانش با نماد عینک سه‌بعدی شناخته می‌شود، به آن‌ها گفت روی صورت هر فرد و حیوان پیکسلی موجود در بوم، یک عینک سه‌بعدی قرار دهند.

بااین‌حال، وقتی یکی از این عینک‌های سه‌بعدی سر از صورت استریمر دیگری به نام XQC درآورد، باعث سردرگمی و هرج‌ومرج بین طرفداران XQC شد؛ چراکه XQC فکر می‌کرد این «حمله» از سمت کاربران فرانسوی‌ صورت گرفته و تا مدتی، کاربران فرانسوی، آمریکایی و حتی اسپانیایی را به جان هم انداخته بود.

مثال جالب دیگر، مربوط به استریمر معروف توییچ به نام TT است که برای هدایت طرفدارانش، یک افزونه مرورگر وب توسعه داده بود که ناحیه‌ای از بوم را که قرار بود تصویر مورد نظر او در آن شکل بگیرد، به صورت سیستم شماره‌ای در می‌آورد و به ‌آن‌ها نشان می‌داد کدام نواحی رنگ اشتباهی دارند و باید با چه رنگی جایگزین شوند تا تصویر موردنظر سر جایش باقی بماند.

یکی از جالب‌ترین‌ ماجراهای Place سال ۲۰۲۲ که وضعیت آشفته و البته بسیار سرگرم‌کننده‌ی این پروژه را به تصویر کشید، زمانی بود که کنار لوگوی دانشگاه میشیگان، کلمه‌ی ناسزایی ظاهر شد و دانشجویان این دانشگاه فکر کردند حتماً کار دانشجویان رقیب از دانشگاه ایالتی اوهایو است. اما بعد یکی از کاربران پیام داد که این کلمه از سمت انجمن r/HydroHomies و در اعتراض به شرکت نستله نوشته شده و دعوای بین دانشجویان دانشگاه میشیگان و اوهایو سوءتفاهم بوده است.

کریستوفر تورس، خالق ویدیوی افسانه‌ای Nyan Cat در یوتیوب که در پروژه r/Place مشارکت فعالی داشته است، می‌گوید:

حفاظت از آنچه در این بوم ایجاده کرده‌ای، به‌نوعی اعتیادآور است. یک‌جورایی شبیه جنگ بر سر تصاحب منطقه است، اما در عین حال نوعی گزاره‌ی اجتماعی هم به‌شمار می‌رود. انگار که این نیاز مبرم را در خود احساس می‌کنیم که باید از این پنگوئن کوچک در این گوشه از بوم دربرابر حملات کاربرانی که قصد دارند آن را با پیکسل‌های بنفش جایگزین کنند، محافظت کنیم.

تایم لپس بازسازی پوستر جنگ ستارگان بعد از خرابکاری طرفداران XQC

الکسا یاکوب، دانشجوی کالج کوپر یونیون که عضو ساب‌ردیتی برای آگاهی‌رسانی درباره تأثیرات خودروها بر محیط زیست است، برای ایجاد تصویر پارکینگ بزرگی در پروژه‌ی ۲۰۲۲ تلاش بسیاری کرد. او می‌گوید:

ما تصویر این پارگینگ را انتخاب کردیم تا دلیل وجود ساب‌ردیتمان را توضیح دهیم. ما می‌خواستیم نشان دهیم پارکینگ‌ها فضای زیادی را اشغال می‌کنند و خودروها نیز به‌طرز باورنکردنی‌ای باعث اسراف می‌شوند. Place راهی است تا انجمن‌های مختلف ارزش‌هایشان را به نمایش بگذارند.

در چند روزی که این پروژه برقرار است، کاربران اینترنت شاهد جنگ‌ نفس‌گیری بین انجمن‌ها، کشورها و استریمرها هستند که نمایشی سرگرم‌کننده و تا حدی ترسناک از قدرت و همت آن‌ها برای تصاحب بخشی از این بوم را به تصویر می‌کشند. بی‌شک، افرادی که در شکل‌گیری این تابلو مشارکت داشتند یا تنها نظاره‌گر آن بودند، خود را بخشی از سرگرم‌کننده‌ترین پدیده‌ی اینترنتی در چند سال اخیر می‌دانند.

به نظر بسیاری، r/Place نوعی واکنش «قبیله‌گرایی» را در افراد فعال می‌کند و باعث می‌شود برای پیدا کردن هر نمادی که به آن‌ها نوعی هویت بدهد، به جنب‌وجوش بیفتند تا آن نماد را روی بومی بزرگ به تصویر بکشند و از اینکه به گروهی با هدف و علاقه مشترک تعلق دارند، احساس غرور و آرامش کنند.

جاش واردل r/Place را یک «دموکراسی مطلق» می‌داند؛ چراکه الگوریتم آن به‌گونه‌ای طراحی شده که نه خالق آن و نه هیچ‌یک از ناظران و مدیران ردیت در آن هیچ دخالتی ندارند و تنها کاری که می‌توانند بکنند، تماشای سیر تحول آن به همراه دیگران است.

بااین‌حال، شاید برخی استفاده از کلمه‌ی «دموکراسی مطلق» را انتخاب درستی ندانند، چون ردیت درمورد اینکه چه تصاویری اجازه‌ دارند روی تابلو باقی بمانند، قوانین خودش را دارد و مثلاً برای پروژه‌ی ۲۰۲۳، بسیاری از پیام‌های حاوی خشونت علیه مدیرعامل ردیت یا پیام‌های زننده و حاوی محتوای جنسی حذف شدند. هرچند، پیام اعتراضی کاربران کاملاً واضح بود و ردیت نتوانست جلوی کاربران را از ابراز خشم بگیرد.

واردل درباره این پروژه می‌گوید:

ایده این بود که یک خردجهانی از اینترنت را برپا کنیم و ببینیم چه اتفاقی می‌افتد. خود ردیت هم ایده‌ی پیچیده‌ای نیست؛ درواقع یک‌جورایی مثل یک بوم خالی است و این انجمن‌ها هستند که پشت این بوم قرار می‌گیرند و روی آن نقش و نگارهای خلاقانه رسم می‌کنند.

البته ناگفته نماند تماشای این تابلو برای واردل، به‌خصوص سال اولی که راه‌اندازی شد، با اضطراب زیادی همراه بود. اینترنت همان‌قدر که زندگی ما را به شکل‌های مثبتی تغییر داده است، می‌تواند پر از آزار و اذیت و محتوای خشونت‌آمیز و نفرت‌پراکنانه باشد. یکی از ترس‌های بزرگ واردل، دیدن نماد سواستیکا در این تابلو بود. او با خود فکر می‌کرد ترسیم نماد نازی‌ها حداقل به ۱۶ پیکسل نیاز دارد؛ نکند ما این پروژه را به روی دنیا باز کنیم و روز بعد سرخط خبرها این باشد: «ردیت: جایی برای کشیدن نماد سواستیکا در اینترنت»؟

اینکه Place به‌طور کامل به دست ترول‌های اینترنتی نیفتاد تا آنجا را پر از نمادهای پر از نفرت و خشونت کنند، گواه بر تلاش و زحمت انجمن‌هایی است که در این مدت تمام حواسشان را جمع کرده بودند تا گروه‌های افراطی را در حاشیه نگه دارند.

بخشی از محبوبیت r/Place به حس جمع‌گرایی برمی‌گردد که با هرچه گسسته‌تر شدن و قطبی شدن اینترنت، هر روز کم‌رنگ‌تر شده و نیاز به آن بیشتر احساس می‌شود. افرادی که در شکل‌گیری این تابلو نقش داشته‌اند، معتقدند Place کاربران را کنار هم جمع می‌کند،‌ به‌طوری که حاضرند برای چند دقیقه هم که شده، اختلافات را کنار گذاشته تا به یک هدف جمعی برسند. شاید این افراد هیچ وقت همدیگر را نشناسند و حتی روی پروفایل هم کلیک نکنند، اما همچنان حاضرند برای خلق اثر مورد نظر با همدیگر همکاری کنند.

از طرفی، همه‌گیری کرونا باعث شد افراد بیشتری به انجمن‌های آنلاین علاقه‌مند شوند. این‌روزها کاربران بیشتری، به‌خصوص جوان‌ها،‌ به‌دنبال ارتباط گرفتن با گروه‌ها و انجمن‌های آنلاین و بسته‌ای چون دیسکورد هستند تا پلتفرم‌های بزرگ و بازتری چون فیسبوک. اما تمایل به حضور در پلتفرم‌های بسته می‌تواند اشتیاق افراد را به ارتباط با جمعیت بزرگ‌تری از کاربران سوق دهد. به گفته‌ی برایان لینچ، یکی از ناظران ردیت، Place تبدیل به میدان عمومی ردیت شده است.

حتی با اینکه اینترنت در حال گسسته شدن و تبدیل به انجمن‌های مختلف است، من معتقدم این گروه‌های گسسته هنوز دنبال میدان اصلی شهر برای تجمع هستند.

جالب است بدانید Place از ابتدا قرار نبوده جایی برای همکاری بین تمام کاربران باشد؛ بلکه قرار بود بیشتر فضایی برای عرض اندام انجمن‌ها باشد. از نظر یوجین وای، کارآفرین تکنولوژی اهل سانفرانسیسکو، Place استعاره‌‌ی بسیار مناسبی برای اینترنت امروزی است؛ جایی که قدرت تک تک افراد به شکل دادن به روایتی خاص یا اعمال نفوذ در فضاهای آنلاین به‌اندازه‌ی قدرت انجمنی است که عضو آن هستند.

به عبارت دیگر، اگر به گروهی برای هماهنگی و بلندتر کردن صدایتان تعلق نداشته باشید، پیکسلِ تنهای شما یا صدایتان به سرعت جایگزین شده و حذف می‌شود. r/Place جایی است که به افرادِ تنها اجازه می‌دهد تا با ملحق شدن به گروه‌هایی با علاقه‌ی مشترک، صدای خود را به گوش دنیا برسانند؛ حتی اگر چیزی که می‌خواهند بگویند این است که مثلاً طرفدار فیلم جنگ ستارگان هستند یا به خود سیاست‌های ردیت اعتراض دارند.

پروژه‌ی r/Place هر سال با پایانی عجیب و جالب‌توجه به سر می‌رسد. کاربران در آخرین ساعات متوجه می‌شوند تنها پیکسلی که می‌توانند روی بوم قرار دهند، رنگ سفید است. بدین‌ترتیب، انجمن‌های r/Place شروع به پاک کردن تمام آثاری می‌کنند که در این چند روز برای خلقشان از خواب و خوراکشان زده بودند.

البته جای نگرانی نیست؛ اثر هنری نهایی از بین نرفته است و می‌توانید در ساب‌ردیت r/Place حاصل دست‌رنج ۸۰ ساعته‌ی کاربران را برای سال‌های مختلف مشاهده کنید.

پروژه r/Place همکاری‌های جدیدی بین انجمن‌های مختلف ایجاد می‌کند، مرزهای زبانی را از میان برمی‌دارد، ماجراهای سرگرم‌کننده‌ای به وجود می‌آورد و در حین انجام تمام این کارها، اثر هنری چشم‌نوازی به تصویر می‌کشد.

اگر بخواهیم از پروژه‌ی r/Place درباره اینترنت نکته‌ای بیاموزیم این است که این پروژه گواه بر قدرت روزافزون انجمن‌های آنلاین است. r/Place نشان داد برای اینکه بخواهیم صدایمان در فضای مجازی شنیده شود، باید بخشی از یک گروه باشیم.